Eliminacja różyczki i zespołu różyczki wrodzonej

15.06.2021
O'Connor P., Yankovic D., Zimmerman L. i wsp.
Progress toward rubella elimination – World Health Organization European Region, 2005–2019. MMWR Morb. Mortal. Wkly Rep. 2021; 70 (23): 833–839

Opracowała Małgorzata Ściubisz

W 2005 roku Komitet Europejskiego Regionu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) podjął uchwałę wzywającą do eliminacji zachorowań na odrę, różyczkę i zespół różyczki wrodzonej (CRS). Pięć lat później wszystkie kraje Europejskiego Regionu WHO przyjęły postanowienia uchwały, której cele zawarto w Europejskim planie działania na rzecz szczepień na lata 2015–2020 (The European Vaccine Action Plan 2015–2020):

  1. Osiągnięcie i utrzymanie ≥95% wyszczepialności dwiema dawkami szczepionki zawierającej szczepy wirusa różyczki i odry.
  2. Zapewnienie dostępu do szczepień przeciwko odrze i różyczce, w tym szczepień wychwytujących.
  3. Wzmocnienie nadzoru nad zachorowaniami poprzez prowadzenie dochodzenia epidemiologicznego, a w przypadku podejrzenia zachorowania kierowanie na badanie serologicznew celu potwierdzenia zakażenia wirusem różyczki.
  4. Zwiększenie dostępu pacjentów i pracowników opieki zdrowotnej do wiarygodnych danych naukowych na temat korzyści i potencjalnego ryzyka związanego z zapobieganiem różyczce poprzez szczepienia.

W jednym z ostatnich numerów czasopisma „Morbidity and Mortality Weekly Report” opublikowano raport podsumowujący efekty działań z lat 2005–2019 zmierzających do eradykacji różyczki oraz CRS w krajach Europejskiego Regionu WHO.

Realizacja szczepień przeciwko różyczce

W 2000 roku w Europejskim Regionie WHO pierwszą dawkę szczepionki zawierającej szczepy wirusa różyczki (RCV) otrzymało 60% populacji. W kolejnych latach odsetek zaszczepionych zwiększał się i w 2019 roku 31 z 53 krajów (58%) osiągnęło ≥95% populacji zaszczepionej pierwszą dawką. Od 2009 roku wszystkie kraje Europejskiego Regionu WHO realizują szczepienie przeciwko różyczce w 2-dawkowym schemacie, jako część szczepienia przeciwko odrze śwince i różyczce preparatem skojarzonym (MMR lub MMRV) w ramach rutynowych szczepień dzieci. Odsetek populacji Europejskiego Regionu WHO zaszczepionej drugą dawką RCV zwiększył się z 76% w 2005 roku do 96% w 2019 roku (odsetek ten w poszczególnych krajach wyniósł 76–99% [w Polsce – 92%], ale tylko 24 kraje [45%] osiągnęły wymagany wskaźnik ≥95% zaszczepionej populacji).

Zapadalność na różyczkę

W latach 2005–2019 zapadalność na różyczkę zmniejszyła się 234,9/1 000 000 populacji (206 359 przypadków) w 2005 roku do 0,67/1000 000 populacji w 2019 roku. W 2019 roku największą zapadalność na różyczkę zarejestrowano w Polsce (7,7/1000 000 populacji, 292 przypadki) i Ukrainie (3,3/1000 000 populacji, 138 przypadków). Ostatnią udokumentowaną epidemię różyczki w Europejskim Regionie WHO odnotowano w 2012 roku w Rumuni (1873 przypadki) i w 2013 roku w Polsce (38 548 przypadków). W latach 2013–2019 liczba zgłoszonych przypadków różyczki znacznie się zmniejszyła i notowano tylko pojedyncze zachorowania lub małe ogniska, natomiast nie obserwowano utrzymującej się transmisji wirusa lub epidemii. W 2015 roku zgłoszono 16 przypadków CRS w 7 krajach, natomiast w 2019 roku – 8 przypadków CRS, w tym 1 w Azerbejdżanie i 7 w Rumunii.

Komisja Weryfikacyjna ds. Eradykacji Odry i Różyczki Europejskiego Regionu WHO wskazała, że do końca 2019 roku w 45 krajach (85%) przerwano transmisję endemicznego wirusa różyczki na okres ≥36 miesięcy. Kraje te uzyskały status wolnych od rodzimych zachorowań na różyczkę.

Autorzy raportu zwrócili uwagę, że dużą część zgłoszonych przypadków różyczki rozpoznano na podstawie objawów klinicznych, natomiast nie potwierdzono w badaniu serologicznym (podstawowa metoda potwierdzenia zakażenia nabytego). Jest to jedno z wyzwań związanych z weryfikacją eliminacji zachorowań na różyczkę w poszczególnych krajach. Z tego powodu dane dotyczące zapadalności na różyczkę w Polsce należy interpretować ostrożnie, ponieważ jedynie 4 przypadki z 292 (1%) zgłoszonych w 2019 roku potwierdzono laboratoryjnie (rozpoznanie różyczki na podstawie obrazu klinicznego jest bardzo niepewne). Zgodnie z zaleceniami WHO, u każdej osoby z podejrzeniem różyczki należy wykonać badanie oznaczania poziomu przeciwciał przeciwko różyczce. Badanie to można wykonać bezpłatnie w ramach programu eliminacji różyczki w Narodowym Laboratorium ds. Diagnostyki Odry i Różyczki w Zakładzie Wirusologii Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego-Państwowego Zakładu Higieny (NIZP-PZH) w Warszawie. Wzór skierowania na badanie oraz instrukcja pobrania i wysyłania materiału do badania dostępna jest na stronie internetowej NIZP-PZH (p. Program WHO eliminacji odry i różyczki) – przyp. red.

Reklama

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Przegląd badań