Czy istnieje korelat ochrony dla szczepionki przeciwko odrze?

03.06.2020
Is there a correlate of protection for measles vaccine?
Stanley A. Plotkin
The Journal of Infectious Diseases, 2019; pii: jiz381. doi: 10.1093/infdis/jiz381

Tłumaczyła: lek. Iwona Rywczak

Translated from Stanley A Plotkin, Is There a Correlate of Protection for Measles Vaccine?, The Journal of Infectious Diseases, jiz381, https://doi.org/10.1093/infdis/jiz381 © The Author(s) 2019. © 2019, with permission from Oxford University Press. Published by Oxford University Press for the Infectious Diseases Society of America.

W Europie i Stanach Zjednoczonych niestety ponownie obserwuje się dużą liczbę zachorowań na odrę.1,2 Aby ocenić podatność na zachorowanie poszczególnych osób oraz populacji, również w przeszłości szczepionych przeciwko odrze, ważna jest wiedza na temat korelatów ochrony przed odrą.

Z doświadczenia, jakie zebrałem przez wiele lat, wynika, że określenie korelatu ochrony uzyskanej dzięki szczepieniom nie jest łatwe. W 2001 roku napisałem na ten temat artykuł, próbując uprościć to zagadnienie za pomocą pewnych definicji i kryteriów.3 Uświadomiłem sobie jednak, że nie jest to takie oczywiste, co zauważono już bardzo dawno temu!4 Wynika to z wielu przyczyn, m.in. z braku standaryzacji kluczowych testów immunologicznych, złożonej funkcji przeciwciał i komórek układu odpornościowego, a także różnych interakcji między odpowiedzią humoralną a odpowiedzią komórkową. W oszacowaniu korelatów odporności znaczenie ma także podawanie dodatkowych dawek szczepionki w celu wywołania odpowiedzi anamnestycznej oraz ich liczba.

To właśnie w świetle tych zniechęcających okoliczności Bolotin i wsp. ponownie ocenili dane dotyczące korelatów ochrony wywołanej przez szczepionkę przeciwko odrze. Wyniki obserwacji opublikowano w czasopiśmie „The Journal of Infectious Diseases” (p. Dane dotyczące serologicznych korelatów odporności na odrę są ograniczone).5 W tej dziedzinie od dawna opierano się na wynikach badania przeprowadzonego przez Chena i wsp.,6 w którym od uczestników badania pobierano próbki krwi przed szczepieniem oraz po mającej później miejsce epidemii odry. Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że wartość stężenia przeciwciał przeciwko odrze 120 mIU uzyskana w teście immunoenzymatycznym (ELISA) korelowała z ochroną przed zachorowaniem na odrę rozpoznaną na podstawie objawów klinicznych. Jednak nie potwierdzono, że wartość ta była i nadal jest wiarygodna.

Stało się tak, ponieważ po pierwsze, stężenie przeciwciał oceniono w teście ELISA, a pomiar ten nie daje informacji o ich funkcji. Przeciwciała pełnią różne funkcje, takie jak neutralizacja, zapobieganie przyleganiu czynników infekcyjnych do komórek organizmu czy stymulacja komórek NK. Poza tym bardzo mało wiadomo o odpowiedzi komórkowej na wirusa odry, a w przypadku niektórych innych chorób taka odpowiedź jest uzupełnieniem ochrony zapewnianej przez przeciwciała. Z tego powodu ważna jest ponowna ocena korelatów odporności na odrę, czego podjęli się Bolotin i wsp.

W XIX wieku Panum zaobserwował na Wyspach Owczych (w trakcie epidemii odry – przyp. red.), że przebycie zakażenia wirusem odry zapewniło trwałą odporność na tę chorobę.7 Te wnioski nadal mogą być prawdziwe. Jednak szczepionka zawiera atenuowane wirusy i po szczepieniu nie obserwuje się trwałego utrzymywania się przeciwciał w dużym stężeniu. Aktualna sytuacja skłoniła badaczy do reewaluacji odległej skuteczności szczepionek przeciwko odrze.8

Chociaż u zdecydowanej większości osób zaszczepionych przeciwko odrze wykrywa się swoiste przeciwciała przez całe życie, podobnie jak w przypadku szczepionki przeciwko śwince ważne może być pojawienie się w populacji nowego genotypu wirusa odry. W populacji obecnie krążą genotypy B3 i D8, które nie są neutralizowane przez przeciwciała przeciwko genotypowi szczepionkowemu (tj. genotypowi A) w takim stopniu, jak przez przeciwciała generowane w odpowiedzi na nowe szczepy.9 Co ważniejsze, u niewielkiego odsetka zaszczepionych osób swoiste przeciwciała zanikają wraz z upływem czasu i osoby te stają się podatne na zakażenie dzikim wirusem. W niedawno opublikowanym badaniu Cherry i Zahn wykazali, że 11% zachorowań na odrę w Kalifornii dotyczyło osób szczepionych 2 dawkami szczepionki przeciwko odrze.10 Natomiast w badaniu przeprowadzonym w Hiszpanii, obejmującym lata 2003–2014, odnotowano 132 zachorowania na odrę wśród osób zaszczepionych 2 dawkami szczepionki.11 W placówce psychiatrycznej dla młodzieży, po kontakcie z chorym na odrę nieszczepionym pacjentem zachorowało 7% eksponowanych osób, które były wcześniej szczepione. Choroba miała jednak łagodny przebieg.12 Analiza ogniska epidemicznego odry w Holandii wśród personelu medycznego sugeruje, że małe stężenie przeciwciał neutralizujących u zaszczepionych osób koreluje z brakiem ochrony.13 Niestety nie wiemy, jaka wartość stężenia przeciwciał neutralizujących świadczy o pełnej ochronie przed zachorowaniem.

Należy zatem pamiętać, że u osób zaszczepionych może wystąpić subkliniczne lub skąpoobjawowe zakażenie wirusem odry. Chociaż zgodnie z moją wiedzą nie ma danych wskazujących, że osoby zaszczepione, u których przebieg choroby nie jest pełnoobjawowy, wydalają wirusa, należy podjąć próbę jego wyizolowania. Poza tym nie wiadomo, dlaczego u niektórych zaszczepionych osób zanikają przeciwciała i konieczne może być ustalenie nowych korelatów ochrony opartych na przeciwciałach neutralizujących lub innych składnikach odpowiedzi immunologicznej.

Ogniska epidemiczne w Europie i Stanach Zjednoczonych mogą pomóc w wyjaśnieniu niektórych zagadnień. W tym celu należy pobierać próbki od osób z kontaktu zanim zostaną zakażone oraz od osób, u których choroba się nie rozwinęła. Środowisko naukowe powinno wykorzystać obecną sytuację wynikającą ze sprzeciwu wobec szczepień i braku wiedzy na temat szczepień do dokładniejszego zdefiniowania korelatów odporności na odrę.

Konflikt interesów: S.A.P. otrzymał wynagrodzenie od firm Merck, GlaxoSmithKline i Sanofi niezwiązane z opublikowanym artykułem. Autor złożył formularz ICMJE dotyczący potencjalnego konfliktu interesów. Ujawniono konflikty, które wydawca uznał za istotne w odniesieniu do treści artykułu.

Piśmiennictwo:

1. Zimmerman L.A., Muscat M., Singh S., et al.: Progress toward measles elimination – European region, 2009–2018. MMWR, 2019; 68: 396–401
2. Patel M., Lee A.D., Redd S.B., et al.: Increase in measles cases – United States, January 1-April 26, 2019. Am. J. Transplant., 2019; 19: 2127–2130
3. Plotkin S.A.: Immunologic correlates of protection induced by vaccination. Pediatr. Infect. Dis. J., 2001; 20: 63–75
4. Plotkin S.A.: Complex correlates of protection after vaccination. Clin. Infect. Dis., 2013; 56: 1458–1465
5. Plotkin S.A.: Measles: breakouts and breakthroughs. J. Pediatr. Infect. Dis. Soc., 2019; doi:10.1093/jpids/piz043.
6. Chen R.T., Markowitz L.E., Albrecht P., et al.: Measles antibody: reevaluation of protective titers. J. Infect. Dis., 1990; 162: 1036–1042
7. Panum P.: Observation made during the epidemic of measles on the Faroe Islands in the year 1846. Med. Classics, 1939; 3: 839–886
8. Bolotin S., Hughes S.L., Gul N., et al.: What is the evidence to support a correlate of protection for measles? A systematic review. J. Infect. Dis., 2019; doi: 10.1093/infdis/jiz380
9. Melenotte C., Zandotti C., Gautret P., et al.: Measles: is a new vaccine approach needed? Lancet Infect. Dis., 2018; 18: 1060–1061
10. Cherry J.D., Zahn M.: Clinical characteristics of measles in previously vaccinated and unvaccinated patients in California. Clin. Infect. Dis., 2018; 67: 1315–1319
11. Risco-Risco C., Masa-Calles J., López-Perea N., et al.: Epidemiology of measles in vaccinated people, Spain 2003–2014. Enferm. Infecc. Microbiol. Clin., 2017; 35: 569–573
12. Hubiche T., Brazier C., Vabret A., et al.: Measles transmission in a fully vaccinated closed cohort: data from a nosocomial clustered cases in a teenage psychiatric unit. Pediatr. Infect. Dis. J., 2019; 38: e230–232
13. Hahné S.J., Nic Lochlainn L.M., van Burgel N.D., et al.: Measles outbreak among previously immunized healthcare workers, the Netherlands, 2014. J. Infect. Dis., 2016; 214: 1980–1986

Reklama

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Przegląd badań