1Zakład Badania i Leczenia Bólu, Katedra Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska; 2Kliniczny Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii nr 1, Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska; 3Klinika Intensywnej Terapii Interdyscyplinarnej, Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska; 4Klinika Neurologii, Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska; 5Klinika Neurologii, Wojskowy Instytut Medyczny, Warszawa, Polska; 6Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej, Uniwersytet Medyczny, Wrocław, Polska; 7Katedra i Klinika Medycyny Paliatywnej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego, Poznań, Polska; 8Katedra i Zakład Opieki Paliatywnej, Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Bydgoszcz, Polska; 9Zakład Farmakologii Klinicznej, Katedra Farmakologii, Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska; 10Klinika Leczenia Bólu i Opieki Paliatywnej, Katedra Chorób Wewnętrznych i Gerontologii, Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska; 11Zakład Medycyny i Opieki Paliatywnej Katedry Pielęgniarstwa, Wydział Nauk o Zdrowiu w Katowicach, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice, Polska; 12Poradnia Leczenia Bólu SP Centralny Szpital Kliniczny im. Prof. K. Gibińskiego, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice, Polska; 13NZOZ Poradnia Leczenia Bólu Przewlekłego – Tychy, Polska; 14Klinika i Katedra Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersyteckie Centrum Kliniczne, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk, Polska; 15Poradnia Leczenia Bólu. Uniwersytet Medyczny, Wrocław, Polska; 16Zakład Medycyny Sądowej, Uniwersytet Medyczny, Wrocław, Polska; 17Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa, Polska
Pełna ocena bólu powinna obejmować rozpoznanie fizycznej patologii stanowiącej przyczynę bólu wraz z określeniem czy ma on charakter ostry czy przewlekły, czasowy i jakościowy charakter bólu, ocenę funkcjonowania fizycznego (np. niesprawność w wykonywaniu codziennych aktywności, sen), funkcjonowanie psychospołeczne (nastrój, interakcje społeczne) i poznawcze (przekonania na temat bólu, zaburzenia pamięci).
Metody stosowane w ocenie bólu:
Bardziej szczegółowo ocena historii bólowej pacjenta powinna uwzględniać następujące elementy:
1. Umiejscowienie bólu.
a) pierwotna lokalizacja: opis, rysunek ciała
b) promieniowanie
2. Okoliczności związane z wystąpieniem bólu; początek choroby: szczegóły urazu i/lub zabiegu chirurgicznego.
3. Charakter bólu.
a) charakterystyka opisowa, określenie rodzaju bólu (np.
kłujący, tępy)
b) wielowymiarowa ocean bólu - kwestionariusz Melzacka
(McGill Pain Questionnaire, MPQ) ewentualnie jego
skrócona forma
c) występowanie komponentów bólu neuropatycznego
4. Nasilenie bólu w skali numerycznej (NRS).
11 punktowa skala numeryczna oceny nasilenia bólu
a) w spoczynku
b) w ruchu
c) charakterystyka czasowa
– czas trwania
– ból w tym momencie / w zeszłym tygodniu / najsilniejszy
– ciągły lub przerywany, jeśli ból o charakterze napadowym
podać czas trwania epizodu bólu
d) czynniki nasilające lub zmniejszające ból
5. Objawy towarzyszące (np. nudności, zawroty głowy).
6. Wpływ bólu na codzienne aktywności i sen.
7. Dotychczasowe leczenie.
a) aktualnie i wcześniej zażywane leki – dawka, częstość
zażywania, skuteczność, działania niepożądane
b) inne metody leczenia (np. leczenie chirurgiczne, techniki
interwencyjne, neuromodulacja)
c) konsultacje u lekarzy specjalistów
8. Elementy historii medycznej pacjenta mogące mieć związek z dolegliwościami bólowymi.
a) wcześniejsze i/lub współwystępujące dolegliwości/zespoły
bólowe i wyniki leczenia
b) wcześniejsze i/lub współwystępujące schorzenia
9. Czynniki wpływające na leczenie objawowe pacjenta.
a) przekonania dotyczące przyczyny bólu
b) wiedza, oczekiwania i preferencje odnośnie leczenia bólu
c) oczekiwania odnośnie wyniku leczenia
d) zmniejszenie bólu, które byłoby dla pacjenta satysfakcjonujące
lub pozwalało wrócić do wykonywania aktywności
„w rozsądnym zakresie”
e) typowe strategie radzenia sobie w reakcji na stres i/lub
ból, z uwzględnieniem lęku lub zaburzeń psychicznych
(np. depresja, psychoza)
f ) oczekiwania i przekonania rodziny co do bólu, stresu i leczenia.
10. Zachowania bólowe.
11. Zaburzenia snu.
a) nie ma problemów ze snem
b) problemy z zasypianiem
c) ból budzi w nocy
d) liczba przespanych godzin/dobę.
Ocena efektów leczenia silnym AO: skuteczność przeciwbólowa, aktywność ruchowa, objawy niepożądane, wzorzec nieprawidłowych zachowań.
Ocena nasilenia bólu – NRS - najbardziej polecana spośród innych skal oceny bólu (inne skale to: VAS, skale słowne, skale obrazkowe).
11-punktowa skala numeryczna oceny nasilenia bólu
0 brak bólu
10 najsilniejszy ból
Sprawność fizyczna
11 punktowa skala numeryczna oceny codziennej aktywności
0 aktywność fizyczna nie jest zaburzona
10 bardzo znaczne upośledzenie codziennej aktywności
Funkcjonowanie emocjonalne, wpływ na nastrój
11 punktowa skala numeryczna oceny funkcjonowania emocjonalnego
0 nie ma wpływu na nastrój
10 bardzo znaczne pogorszenie nastroju
Ocena przez pacjenta postępów w leczeniu i satysfakcji z leczenia.
Objawy i zdarzenia niepożądane.
Stosowanie się pacjenta do a zaleceń dotyczących leczenia.
Zaprzestanie leczenia[35,40,43-45,48,53,68,80,81,100,101,
110,111,113,128,129,143,149,151].
Pisemna informacja i zgoda pacjenta na leczenie i zaprzestanie leczenia analgetykami opiodowymi
Przed podpisaniem świadomej zgody cele planowanego leczenia AO muszą być przedyskutowane z pacjentem, a ostateczne decyzje o ich zastosowaniu podejmuje lekarz wspólnie z chorym. Zarówno pacjent, jak i jego rodzina lub opiekunowie powinni otrzymać szczegółowe pisemne i ustne informacje o leczeniu AO, z położeniem szczególnego nacisku na prawidłowe dawkowanie, wyjaśnienie mechanizmów działania leków, potencjalnych korzyści i działań niepożądanych, metod zapobiegania i radzenia sobie z nimi. Po przekazaniu takich informacji lekarz powinien ponownie upewnić się, że pacjent i jego rodzina zrozumieli wszystkie przekazane informacje[29,30] (patrz załącznik 1)
Panel ekspertów rekomenduje, że każdy pacjent z BPPN leczony AO powinien podpisać odpowiednią wersję umowy przedstawioną w załączniku: (patrz załącznik 2 i załącznik 3) . Wersja skrócona umowy jest dla każdego pacjenta, wersja druga dla pacjenta z grupy ryzyka uzależnienia.
Czytaj dalej: Leczenie analgetykami opioidowymi
