Opracowała: Anna Bagińska
Konsultował: prof. Roman Jaeschke MD MSc, Department of Medicine, McMaster University, Kanada
Skróty: aOR (adjusted odds ratio) – skorygowany iloraz szans, CI (confidence interval) – przedział ufności, COVID-19 (coronavirus disease) – choroba spowodowana przez SARS-CoV-2, MERS-CoV (Middle East respiratory syndrome coronavirus) – koronawirus bliskowschodniego zespołu niewydolności oddechowej, RR (relative risk) – ryzyko względne, SARS-CoV (severe acute respiratory syndrome coronavirus) – koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej
Wnioski
Podczas kontaktu z osobą zakażoną koronawirusem:
- zachowanie dystansu fizycznego ≥1 m, w porównaniu z dystansem <1 m, zmniejsza około 5-krotnie prawdopodobieństwo zakażenia, a efekt ochronny wzrasta 2-krotnie z każdym dodatkowym metrem dystansu między osobą zakażoną a osobą zdrową
- noszenie przez osoby zdrowe maski (różnego rodzaju, a zwłaszcza z filtrem N95 [FFP2 wg normy europejskiej]) oraz ochrony oczu, w porównaniu z niestosowaniem tych środków, kilkukrotnie zmniejsza prawdopodobieństwo zakażenia.
Metodyka: przegląd systematyczny z metaanalizą
44 badań obserwacyjnych z grupą kontrolną, opublikowanych w latach 2003–2020
Populacja: 25 697 osób narażonych w warunkach
szpitalnych i pozaszpitalnych na kontakt z chorymi, u których rozpoznano lub podejrzewano zakażenie
koronawirusem (SARS-CoV-1, SARS-CoV-2 i MERS-CoV)
Grupa badana: środki ochrony indywidualnej (maski
chirurgiczne lub kilkuwarstwowe maseczki z bawełny albo gazy, maski z filtrem N95, przyłbice,
gogle ochronne) lub zachowanie dystansu
fizycznego ≥1 m
Grupa kontrolna: niestosowanie środków ochrony
indywidualnej, dystans fizyczny <1 m
Wyniki: p. tab.
| Tabela. Środki ochrony indywidualnej lub dystans fizyczny podczas kontaktu z chorymi na COVID-19, SARS lub MERS a ryzyko zakażenia koronawirusem | ||
|---|---|---|
| Porównanie | Liczba badań/liczba osób | aOR (95% CI) |
| dystans fizyczny ≥1 m vs dystans <1 ma | 9/7782 | 0,18 (0,09–0,38) |
| maska vs bez maskib | 10/2647 | 0,15 (0,07–0,34) |
| maska N95 vs bez maski | 4/bd | 0,04 (0,004–0,30) |
| maska chirurgiczna lub kilkuwarstwowa maska z bawełny albo gazy vs bez maski | 6/bd | 0,33 (0,17–0,61) |
| ochrona oczu vs bez ochrony oczu | 2/701 | 0,22 (0,12–0,39) |
| a efekt istotny statystycznie niezależnie od gatunku wirusa i środowiska, w którym prowadzono badanie (placówki ochrony zdrowia vs poza nimi); RR 2,02 (1,08–3,76) dla każdego dodatkowego metra dystansu fizycznego
b placówki ochrony zdrowia RR 0,30 (0,22–0,41); poza placówkami ochrony zdrowia RR 0,56 (0,40–0,79) bd – brak danych | ||
KOMENTARZ
prof. Derek Chu MD PhD, prof. Roman Jaeschke MD MSc
Department of Medicine, McMaster University, Kanada
Od Redakcji: Niniejszy komentarz jest zapisem wywiadu przeprowadzonego przez prof. Romana Jaeschke z prof. Derekiem Chu, pierwszym autorem przedstawionego powyżej przeglądu systematycznego. Nagranie wywiadu jest dostępne na stronie internetowej www.mp.pl: Czy dystansowanie społeczne i noszenie masek przynosi efekty?
Jak cytować: Chu D., Jaeschke R.: Komentarz. W: Skuteczność zachowywania dystansu fizycznego oraz noszenia masek i ochrony oczu w zapobieganiu transmisji SARS-CoV-2 i rozprzestrzenianiu się COVID-19 – przegląd systematyczny. Med. Prakt., 2020; 6: 129–133
Skróty: COVID-19 (coronavirus disease) – choroba spowodowana przez SARS-CoV-2, MERS (Middle East respiratory syndrome) – bliskowschodni zespół niewydolności oddechowej, SARS (severe acute respiratory syndrome) – zespół ciężkiej ostrej niewydolności oddechowej, SARS-CoV-2 – koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2, SURGE – Systematic Urgent Review Group Effort, WHO (World Health Organization) – Światowa Organizacja Zdrowia
prof. Derek Chu: Wypowiadam się w imieniu autorów z grupy COVID-19 SURGE (Systematic Urgent Review Group Effort), którzy stoją za przeglądem przygotowanym na zlecenie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Pod koniec marca br. zebraliśmy około 40-osobowy zespół pod kierownictwem badaczy związanych z McMaster University, wśród których byli m.in. Holger Schünemann, Elie Akl i ja. Naszym celem było przyjrzenie się efektom dystansowania fizycznego oraz używania masek i ochrony oczu. Wprawdzie jestem internistą, immunologiem klinicznym i alergologiem, ale ponieważ COVID-19 ma tak rozległy zasięg i dotyczy wszystkich specjalności lekarskich, pomyślałem, że to bardzo ważne zagadnienie w kontekście zarówno aktualnej pandemii i planów otwierania gospodarki, jak i przyszłych pandemii.
Bardzo szybko dokonaliśmy syntezy ponad 20 000 pozycji światowego piśmiennictwa i wyłuskaliśmy spośród nich około 44 badań obserwacyjnych (bez randomizacji) poświęconych ilościowej ocenie wpływu stosowania dystansu fizycznego, ochrony oczu oraz masek. W sumie w badaniach tych poddano analizie około 26 000 osób z 16 krajów położonych na 6 kontynentach. Wśród nich 6500 chorowało na COVID-19.
Jeżeli chodzi o dystansowanie fizyczne, stwierdziliśmy zależność między odległością od osoby zakażonej a ryzykiem transmisji wirusa. Zwiększenie tego dystansu o 1 metr, czyli z 0 metrów do 1 metra i z 1 metra do 2 metrów, powodowało podwojenie względnego efektu. Dla granicy około 1 metra skorygowany iloraz szans wynosił 0,18.
prof. Roman Jaeschke: Czyli utrzymywanie dystansu 1 metra oznacza 5-krotne zmniejszenie ryzyka zakażenia. Niebywałe. Jeżeli się nie mylę, wyjściowe ryzyko transmisji wirusa wynosiło około 15%. To by oznaczało, że z 15 osób (na 100), które zostają zakażone, schodzimy do 3 na 100.
To prawda.
Przy odległości 1 metra.
Właśnie tak. Taką zależność stwierdziliśmy zarówno w placówkach opieki zdrowotnej, jak i poza nimi. Pomaga to precyzyjnie ustalić, jaki jest optymalny bezpieczny dystans, jak monitorować osoby z kontaktu, przebywanie w jakiej odległości wiąże się z ryzykiem transmisji, a także w jaki sposób modelować przyszłe plany wyjścia z lockdownu oraz postępowanie podczas kolejnych pandemii.
Muszę przyznać, że te liczby naprawdę oszałamiają,
mimo że stale słyszymy o tym, jak ważne jest
zachowywanie dystansu. Znając je, prawdopodobnie
sam zmienię swoje podejście.
Jeżeli dobrze usłyszałem, zwiększenie odległości z 1 metra do 2 metrów ponownie zmniejsza ryzyko o połowę.
Dokładnie tak. Redukcja ryzyka względnego wówczas niemal się podwaja, co widać w analizie metaregresji. Oznacza to, że może warto byłoby jeszcze raz przemyśleć, jaki standard należy przyjąć. Chociaż odległość 1 metra daje już dość skuteczną ochronę, być może – ze względu na różnice w wytycznych w różnych krajach – trzeba przyjąć jeden uniwersalny standard. Jedni zalecają dystans 1 metra, inni dystans 2-metrowy, i ten drugi można przyjąć jako uniwersalny.
Myślę, że możliwość zachowania takich odległości
zależy od liczby otaczających nas osób.
Wiedza o tym, jak bardzo dystans fizyczny wpływa
na ryzyko zakażenia, jest niezwykle przydatna. Czy można
coś do tego dodać?
Po pierwsze, sugerujemy, że należałoby spróbować ustalić uniwersalny standard identyfikowania osób z kontaktu i optymalny dystans fizyczny. Druga drobna, ale być może ważna sugestia dotyczy państw stosujących imperialny system miar: tu również korzystne mogłoby być przyjęcie jako standardu dystansu odpowiadającego co najmniej 2 metrom. Zwykle zalecany odstęp 6 stóp, czyli około 1,8 m, jest mniejszy. Metaregresja i wyniki naszego badania pokazują, że zwiększenie obowiązkowej odległości między ludźmi do co najmniej 2 metrów, czyli 6,5–7 stóp, przyniosłoby znaczącą różnicę.
