Skróty: COVID-19 – coronavirus disease 2019, choroba wywołana przez nowego koronawirusa SARS-CoV-2, CPK – creatine phosphokinase, kinaza fosfokreatynowa, SARS-CoV-2 – severe acute respiratory syndrome coronavirus 2, koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2
Wprowadzenie
Zakażenie SARS-CoV-2 może prowadzić do wielu powikłań. Wśród czynników ryzyka związanych z ciężkim przebiegiem COVID-19 oraz wystąpieniem powikłań należy wymienić m.in.: zaawanasowany wiek pacjenta oraz choroby towarzyszące, takie jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, otyłość. Badacze w niniejszej pracy zwracają uwagę na możliwość niedoszacowania jednego z powikłań COVID-19 jakim jest rabdomioliza. Rabdomiolizą określa się zespół zmian klinicznych i parametrów laboratoryjnych związanych z uszkodzeniem i rozpadem mięśni szkieletowych. W zależności od czynnika wywołującego rabdomiolizę przebieg tej choroby może być łagodny (wzrost aktywności CPK, bez objawów klinicznych lub z niewielkim nasileniem objawów) lub ciężki, prowadzący do ostrego uszkodzenia nerek, martwicy mięśni oraz wystąpienia zespołu wykrzepiania wewnątrznaczyniowego. Naukowcy poddali analizie dostępną literaturę naukową, aby zidentyfikować zgłoszone przypadki rabdomiolizy związane z COVID-19. Celem badania była ocena liczby zgłoszonych przypadków rabdomiolizy związanej z zakażeniem SARS-CoV-2, analiza czynników ryzyka oraz liczby zgonów.
Metody
Badacze przeszukali bazę PubMed pod kątem artykułów zawierających informacje na temat rabdomiolizy związanej z COVID-19, opublikowanych w okresie od stycznia 2020 r. do lipca 2022 r., wraz ze streszczeniem w języku angielskim. Wyszukiwanie prowadziły dwa niezależne zespoły, a następnie zebrano i zweryfikowano łączne informacje na temat liczby przypadków, czynników ryzyka wystąpienia rabdomiolizy oraz śmiertelności.
Wyniki
Spośród przeanalizowanych 89 artykułów zidentyfikowano 117 przypadków wystąpienia rabdomiolizy związanej z COVID-19. Łącznie w 80 przypadkach (68,4%) stwierdzono co najmniej jeden czynnik ryzyka rabdomiolizy, który nie był związany z COVID-19 (tj. nie uwzględniono COVID-19 ani hipoksemii). Zgłoszono średnio 1,27 dodatkowego czynnika ryzyka wystąpienia tej choroby, w tym: wiek ≥65 lat, cechy zespołu metabolicznego, niedoczynność tarczycy, przebyta w przeszłości rabdomioliza, hemoglobinopatia, uraz, ciąża, wysiłek, wrodzone zaburzenia metaboliczne, współistniejąca infekcja, zespół przesiąkania włośniczek i stosowanie wybranych leków mogących powodować rabdomiolizę. W wielu artykułach pominięto informację o chorobach współistniejących i/lub stosowanych lekach, stąd nie było możliwe dokładne określenie liczby współwystępujących czynników ryzyka rabdomiolizy. Spośród opisów 109 przypadków, w których można było ustalić status przeżycia chorego, 31 (28%) zmarło.
Podsumowanie
Badanie wykazało, że zarówno COVID-19, jak i hipoksemia zwiększają ryzyko wystąpienia rabdomiolizy, ale często u pacjentów występowały także dodatkowe czynniki ryzyka. Śmiertelność chorych była duża. W przypadku pacjentów z COVID-19 należy pamiętać o możliwym powikłaniu jakim jest rabdomioliza i zaleca się ostrożność podczas podawania leków, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia tego powikłania.
