Chaos, brak jasnych wytycznych, opóźnione reagowanie i bagatelizowanie problemu – tak uczestnicy debaty pn. „Bilans popandemiczny, jak Polska przetrwała COVID. Wnioski na przyszłość” ocenili postawę rządzących w okresie pandemii. Zdaniem panelistów konieczne jest niezwłoczne opracowanie strategicznego dokumentu, określającego sposób postępowania z chorymi na COVID-19 oraz organizację systemu ochrony zdrowia. Dokument ma być oparty na doświadczeniach krajów, które skutecznie poradziły sobie z pandemią.
We wtorek, 25 października w siedzibie Najwyższej Izby Kontroli w Warszawie odbyła się debata pn. „Bilans popandemiczny, jak Polska przetrwała COVID. Wnioski na przyszłość”. Obok przedstawicieli NIK udział w niej wzięli lekarze, naukowcy i parlamentarzyści.
Na początku debaty głos zabrał Piotr Miklis, Dyrektor Delegatury NIK w Katowicach, podając porażające dane o nadmiarowych zgonach: w 2020 roku w Polsce zmarło o ponad 100 tys. więcej osób niż średniorocznie w ciągu ostatnich 50 lat. Następnie przedstawił główne ustalenia dwóch zakończonych kontroli związanych z epidemią COVID-19, które ujawniły liczne nieprawidłowości. Kontrola dotycząca tzw. dodatków covidowych wykazała, że świadczenia te były wypłacane wielokrotnie jednej osobie i przekraczały limit 15 tys. zł na miesiąc. Poza tym w niektórych przypadkach dodatkowe pieniądze otrzymywali pracownicy, którzy mieli sporadyczny kontakt z chorymi na COVID-19: średnio ok. 8 tys. zł uzyskało 18 osób, które udzielały świadczeń przez 30 minut w miesiącu. Natomiast jeśli chodzi o szpitale, kontrola NIK wykazała, że nie były one przygotowane do działania w warunkach epidemii, a leczenie pacjentów z innymi chorobami było ograniczone. Ponadto część łóżek przeznaczonych dla pacjentów zakażonych SARS-CoV-2 w kontrolowanych szpitalach nie była wykorzystywana nawet w okresach zwiększonej zachorowalności na COVID-19. W ocenie NIK takie zjawiska przyczyniały się do zwiększenia tzw. długu zdrowotnego ludności, czyli sytuacji, w której stan zdrowia ludzi pogarsza się ze względu na ograniczoną dostępność świadczeń medycznych.
NIK podjęła znacznie więcej kontroli obejmujących czas epidemii, w tym na temat szpitali tymczasowych, zakupów środków ochrony osobistej, czy realizacji programu szczepień przeciwko COVID-19. Wyniki tych kontroli zostaną opublikowane po ich zakończeniu.
Po prezentacji przedstawiciela NIK głos zabrał gen. dyw. prof. dr hab. n. med. Grzegorz Gielerak, który z dumą opowiedział o misji medycznej zorganizowanej przez Wojskowy Instytut Medyczny (WIM) w Lombardii w marcu i kwietniu 2000 roku. Była to operacja rozpoznawczo-humanitarna, mająca na celu wymianę doświadczeń w zakresie walki z epidemią SARS-CoV-2, a także wsparcie miejscowego systemu ochrony zdrowia w zwalczaniu COVID-19 w Lombardii, która stała się epicentrum pandemii we Włoszech. Włosi opracowali konkretne wytyczne i zalecenia, które się sprawdziły i w zdecydowanej większości pozostały aktualne do końca pandemii. Włosi opracowali system, który – pod kątem logistycznym – m.in. obejmował centralizację działań i ścisłą kontrolę nad przemieszczaniem się pomiędzy miejscowościami. Natomiast jeśli chodzi o opiekę nad pacjentem, jednym z jej elementów była 4-stopniowa analiza, która miała określić, czy pacjent wymaga hospitalizacji, czy jeszcze może być leczony w warunkach domowych. Jak się okazało, takie rozpoznanie miało skuteczność na poziomie 80%, a nawet więcej. – To było dla nas bardzo dużym, ale i miłym zaskoczeniem, że Włosi byli świetnie przygotowani – ocenił Grzegorz Gielerak. Owocem misji w Lombardii jest obszerny raport opublikowany na stronie WIM, określający m.in. procedurę postępowania z pacjentami z COVID-19 w warunkach ambulatoryjnych oraz szpitalnych z ujęciem stosowanych leków i etapów ciężkości choroby. Gen. Gielerak ubolewał, że w Polsce zabrakło takich konkretnych, zebranych w jednym miejscu informacji i wytycznych.
Odnosząc się do wypowiedzi swojego przedmówcy, dr hab. nauk o zdrowiu Iwona Kowalska-Bobko, prof. UJ, dyrektor Instytutu Zdrowia Publicznego Wydział Nauk o Zdrowiu stwierdziła, że „byłoby to absolutnie coś fantastycznego, gdyby tego typu informacja mogła dotrzeć do każdego szpitala, do każdego ambulatorium, do każdego zakładu podstawowej opieki zdrowotnej”. Ponadto Iwona Kowalska-Bobko poruszyła kwestię tzw. alokacji kompetencji i rzekomych niedoborów kadr medycznych w Polsce, o których mówią np. dane Eurostatu. Tymczasem dane GUS są nieco bardziej optymistyczne. – Mamy ok. 3,5 lekarza na 1000 mieszkańców i prawie 8 pielęgniarek na 1000 mieszkańców, co nas lokuje prawie w średniej OECD – zacytowała dane Iwona Kowalska-Bobko, zwracając uwagę, że alokowanie czyli współdzielenie kompetencji to jedno z pozytywnych zjawisk, które w pandemii paradoksalnie zostały wzmocnione. Jednym z przykładów jest możliwość szczepienia się w aptekach. Inny przykład to wdrażanie innowacyjnych technologii medycznych. W pandemii przekonaliśmy się, jak bardzo aplikacje i programy komputerowe mogą wspomagać proces leczenia. Panelistka przekonywała, że dzieląc kompetencje z innymi specjalistami lekarze mogą skoncentrować się na pacjencie i na poprawie efektywności leczenia.
