Jak cytować: Rymer W., Wroczyńska A., Matkowska-Kocjan A.: COVID-19 – aktualny stan wiedzy. Med. Prakt., 2020; 3: 102–121
Jakie środki profilaktyczne powinno się stosować w zapobieganiu szerzenia się SARS-CoV-2 w placówce medycznej sprawującej opiekę nad chorymi?
Poza środkami wymienionymi wcześniej należy stosować profilaktyczne środki zapobiegające szerzeniu się zakażeń drogą kropelkową i drogą kontaktową, a w przypadku wykonywania procedur związanych z powstaniem aerozolu (m.in. intubacja, tracheotomia, resuscytacja krążeniowo-oddechowa, ręczna wentylacja przed intubacją, bronchoskopia) – dodatkowo drogą powietrzną.
Środki profilaktyczne zapobiegające
szerzeniu się zakażeń drogą kropelkową i kontaktową:
1) pacjenci powinni być izolowani w odpowiednio
wentylowanych pomieszczeniach z dostępem
do węzła sanitarnego (w pomieszczeniach bez
wymuszonej wentylacji przepływ powietrza powinien
wynosić 60 l/s w przeliczeniu na 1 pacjenta). W miarę możliwości pacjenci powinni
przebywać na sali sami, dopuszczalne jest kohortowanie
chorych z potwierdzonym zakażeniem SARS-CoV-2
2) odstęp między łóżkami pacjentów powinien
wynosić co najmniej 1 metr
3) jeśli to możliwe, do opieki nad pacjentami z podejrzeniem
zakażenia COVID-19 powinien być
oddelegowany osobny zespół personelu medycznego
4) personel medyczny powinien stosować PPE –
maski FFP2/FFP3 lub ewentualnie chirurgiczne,
gogle lub przyłbicę, fartuch z długimi
rękawami, rękawiczki; osłona na buty nie jest
wymagana
5) PPE należy założyć tuż przed wejściem na salę
chorego oraz zdjąć w wyznaczonym miejscu
przy wyjściu, przy którym powinny się znaleźć
również kosz na jednorazowe PPE oraz sprzęt
niezbędny do higieny rąk; jeśli sprawowana jest opieka nad kilkoma pacjentami z podejrzeniem
zakażenia SARS-CoV-2, każdorazowo
trzeba zakładać nowe PPE
6) dekontaminacja rąk powinna być wykonywana
zaraz po zdjęciu środków indywidualnej
ochrony osobistej
7) należy unikać dotykania oczu, ust i nosa rękami,
jeśli nie zostały poddane wcześniejszej
dekontaminacji
8) sprzęt medyczny powinien być jednorazowego
użytku lub przypisany do pacjenta (chodzi o sprzęt wielorazowego użytku – np. stetoskop,
termometr, ciśnieniomierz); jeśli zaś ma być
wykorzystywany w leczeniu kilku pacjentów,
po każdym użyciu powinien zostać zdezynfekowany
9) transport pacjentów powinien być ograniczony
do minimum, jeśli to możliwe, należy stosować
przenośny sprzęt diagnostyczny (np. aparat
RTG); jeśli jednak transport pacjenta jest
wymagany (np. do pracowni diagnostycznej),
należy wybrać jak najkrótszą drogę transportu,
poinformować personel w miejscu docelowym o przyjeździe chorego, pacjent ma mieć
założoną maseczkę, a personel transportujący
oraz mający kontakt z pacjentem w miejscu
docelowym musi być ubrany w środki ochrony
osobistej
10) należy regularnie czyścić i dezynfekować powierzchnie i sprzęty w otoczeniu pacjenta
11) należy ograniczyć liczbę osób odwiedzających
chorego, prowadzić rejestr wszystkich osób
wchodzących na salę chorego (dotyczy to i personelu
medycznego, i osób odwiedzających).
Środki profilaktyczne zapobiegające
szerzeniu się zakażeń drogą powietrzną:
1) procedurę medyczną, podczas której dochodzi
do powstania aerozolu, powinno się przeprowadzać w pomieszczeniu odpowiednio wentylowanym
– z utrzymywaniem stałego ujemnego
ciśnienia z co najmniej 12 wymianami powietrza w ciągu godziny i kontrolowanym kierunkiem
przepływu powietrza (preferowane) lub w pomieszczeniu z naturalną wentylacją, ale z przepływem co najmniej 160 l/s na 1 pacjenta
2) personel powinien stosować maski o standardzie
FFP3 (wg regulacji UE)/N95 (wg regulacji amerykańskich);
maska ma ściśle przylegać do skóry twarzy, a całe powietrze powinno przechodzić
przez maskę, zanim trafi do dróg oddechowych,
dlatego po jej założeniu należy sprawdzić szczelność
(przeszkodą we właściwym stosowaniu maski
może być owłosienie na twarzy)
3) oprócz maski należy stosować środki ochrony
oczu (gogle lub przyłbicę), fartuch z długimi rękawami
oraz rękawiczki; jeśli fartuch nie jest
nieprzemakalny, należy założyć na niego dodatkowo
także fartuch nieprzemakalny, szczególnie
przy wykonywaniu procedur, podczas których
może dojść do zachlapania; liczbę osób przebywających w pomieszczeniu w czasie wykonywania
takiej procedury należy ograniczyć do minimum
4) procedury zakładania i zdejmowania PPE powinny
być wykonywane pod nadzorem wyszkolonego
obserwatora; minimalizuje to ryzyko
przypadkowego zanieczyszczenia
5) dekontaminacja rąk powinna zostać wykonana
zaraz po zdjęciu PPE.
Piśmiennictwo:
1. Bhatia S., Imai N., Cuomo-Dannenburg G. i wsp.: Report 6: relative sensitivity of international surveillance WHO Collaborating Centre for Infectious Disease Modelling MRC Centre for Global Infectious Disease Analysis Abdul Latif Jameel Institute for Disease and Emergency Analytics (J-IDEA) Imperial College London. 21.02.2020. www.imperial.ac.uk/ media/imperial-college/medicine/sph/ide/gida-fellowships/Imperial-College--- COVID-19- -- Relative-Sensitivity-International-Cases.pdf (dostęp: 4.03.2020)2. CDC: Frequently asked questions and answers: coronavirus disease 2019 (COVID-19) and pregnancy. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/specific-groups/pregnancy-faq. html (ostatnia aktualizacja: 21.02.2020) (dostęp: 28.02.2020)
3. CDC: Interim laboratory biosafety guidelines for handling and processing specimens associated with 2019 novel coronavirus (2019-nCoV). https://www.cdc.gov/coronavirus/ 2019-nCoV/lab/lab-biosafety-guidelines.html (ostatnia aktualizacja: 2.02.2020) (dostęp: 28.02.2020)
4. CDC. Interim U.S. Guidance for Risk Assessment and Public Health Management of healthcare personnel with potential exposure in a healthcare setting to patients with coronavirus disease 2019 (COVID-19). www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/hcp/guidance- risk-assesment-hcp.html (ostatnia aktualizacja: 25.02.2020) (dostęp: 1.03.2020)
5. Chan J.F., Lau S.K., To K.K. i wsp.: Middle East respiratory syndrome coronavirus: another zoonotic betacoronavirus causing SARS-like disease. Clin. Microbiol. Rev., 2015; 28: 465–522
6. Chen N., Zhou M., Dong X. i wsp.: Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: a descriptive study. Lancet, 2020; 395: P507–513
7. ECDC: Case definition and European surveillance for human infection with novel coronavirus (2019-nCoV). https://www.ecdc.europa.eu/en/case-definition-and-europeansurveillance- human-infection-novel- coronavirus-2019-ncov (ostatnia aktualizacja: 30.01.2020) (dostęp: 1.03.2020)
8. European Centre for Disease Prevention and Control. Daily risk assessment on COVID-19, 4 March 2020. https://www.ecdc.europa.eu/en/current-risk-assessment-novel-coronavirus- -situation (ostatnia aktualizacja: 4.03.2020) (dostęp: 4.03.2020)
9. ECDC Technical Report. Guidance for wearing and removing personal protective equipment in healthcare settings for the care of patients with suspected or confirmed COVID-19. 28.02.2020. www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/guidance-wearing-and-removing- personal-protective-equipment-healthcare-settings (dostęp: 1.03.2020)
10. European Centre for Disease Prevention and Control: Infection prevention and control for the care of patients with 2019-nCoV in healthcare settings. ECDC, Stockholm, 2020
11. European Centre for Disease Prevention and Control: Outbreak of acute respiratory syndrome associated with a novel coronavirus, China: first local transmission in the EU/EEA - third update. ECDC, Stockholm, 2020
12. Geller C., Varbanov M., Duval R.E.: Human coronaviruses: insights into environmental resistance and its influence on the development of new antiseptic strategies. Viruses, 2012; 4: 3044–3068
13. Główny Inspektorat Sanitarny: Informacja Głównego Inspektora Sanitarnego dla szpitali w związku z dynamicznie rozwijająca się sytuacją epidemiologiczną związaną z szerzeniem się nowego koronawirusa SARS-CoV-2. Warszawa, 27.02.2020
14. Główny Inspektorat Sanitarny: Zasady postępowania z osobami podejrzanymi o zakażenie nowym koronawirusem 2019-nCoV. https://gis.gov.pl/aktualnosci/zasady-postepowania- z-osobami-podejrzanymi-o-zakazenie-nowym-koronawirusem-2019-ncov/ (ostatnia aktualizacja: 27.01.2020) (dostęp: 1.03.2020)
15. Gralinski L.E., Menachery V.D.: Return of the coronavirus: 2019-nCoV. Viruses, 2020; 12: E135
16. Huang C., Wang Y., Li X. i wsp.: Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China. Lancet, 2020; 395: P497–506
17. Ji W., Wang W., Zhao X. i wsp.: Homologous recombination within the spike glycoprotein of the newly identified coronavirus may boost cross-species transmission from snake to human. J. Med. Virol., 2020; 92: 433–440
18. Lu H.: Drug treatment options for the 2019-new coronavirus (2019-nCoV). Biosci. Trends., 2020, Jan 28, doi: 10.5582/bst.2020.01020
19. Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS) Epidemiology Working Group and the participants at the Global Meeting on the Epidemiology of SARS: Consensus document on the epidemiology of severe cute respiratory syndrome (SARS), 16–17.05.2003. World Health Organization. Department of Communicable Disease Surveilance and Response; WHO/CDS/CSR/GAR/2003.11
20. Wang L.F., Eaton B.T.: Bats, civets and the emergence of SARS. Curr. Top. Microbiol. Immunol., 2007; 315: 325–344
21. Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Gdańsku: Wymagania dotyczące pobrania i transportu materiału do badań metodą RT-PCR w kierunku zakażeń układu oddechowego powodowanych przez koronawirusy (SARS; MERS; 2019nCoV – Wuhan Chiny). http://www.wsse.gda.pl/aktualnosci-i-komunikaty/aktualnosci/1037-wymagania- dotyczace-pobrania-i-transportu-materialu-do-badan-metoda-rt-pcr-w-kierunku-zakazen- ukladu-oddechowego-powodowanych-przez-koronawirusy-sars-mers-2019ncovwuhan- chiny (ostatnia aktualizacja: 31.01.2020) (dostęp: 1.03.2020)
22. World Health Organization: Coronavirus disease (COVID-19) advice for the public: when and how to use masks. www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/ advice-for-public/when-and-how-to-use-masks (dostęp: 1.03.2020)
23. World Health Organization: Global Surveillance for human infection with novel coronavirus (2019-nCoV). Interim guidance v3. 31.01.2020. WHO/2019-nCoV/ SurveillanceGuidance/2020
24. World Health Organization: Infection prevention and control during health care when novel coronavirus (nCoV) infection is suspected. Interim guidance. 25.01.2020. WHO/2019- nCoV/IPC/v2020.2
25. World Health Organization: Report of the WHO–China joint mission on coronavirus disease 2019 (COVID-19). 16–24.02.2020
26. Wong S.F., Chow K.M., Leung T.N. i wsp.: Pregnancy and perinatal outcomes of women with severe acute respiratory syndrome. Am. J. Obstet. Gynecol., 2004; 191: 292–297
27. World Organisation for Animal Health: Information received on 01/03/2020 from Dr Thomas Sit, Chief Veterinary Officer / Assistant Director (Inspection & Quarantine), Agriculture, Fisheries and Conservation Department, Hong Kong Special Administrative Region Government, Hong Kong (SAR – PRC). www.oie.int/wahis_2/public/wahid. php/Reviewreport/Review?page_refer=MapFullEventReport&reportid=33455 (dostęp: 1.03.2020)
28. Wu Z., McGoogan J.M.: Characteristics of and important lessons from the coronavirus disease 2019 (COVID-19) outbreak in China: summary of a report of 72 314 cases from the Chinese Center for Disease Control and Prevention. JAMA, Feb 24, 2020, doi: 10.1001/ jama.2020.2648
29. Volz E., Baguelin M., Sangeeta B. i wsp.: Report 5: phylogenetic analysis of SARS-CoV-2. WHO Collaborating Centre for Infectious Disease Modelling MRC Centre for Global Infectious Disease Analysis Abdul Latif Jameel Institute for Disease and Emergency Analytics (J-IDEA) Imperial College London. 15.02.2020. https://www.imperial.ac.uk/ media/imperial-college/medicine/sph/ide/gida-fellowships/Imperial-College--- COVID- 19--- genetic-analysis-FINAL.pdf (dostęp: 1.03.2020)
30. Zhu N., Zhang D., Wang W. i wsp.: A novel coronavirus from patients with pneumonia in China, 2019. N. Engl. J. Med., 2020; 382: 727–733
31. Zou L., Ruan F., Huang M. i wsp.: SARS-CoV-2 viral load in upper respiratory specimens of infected patients. N. Engl. J. Med., 2020; doi: 10.1056/NEJMc2001737
