Kogo należy uznać za „osobę z kontaktu” i jakie należy wdrożyć wobec niej postępowanie?

09.03.2020
dr n. med. Weronika Rymer1, dr n. med. Agnieszka Wroczyńska2, dr n. med. Agnieszka Matkowska-Kocjan3
1 Katedra i Klinika Chorób Zakaźnych, Chorób Wątroby i Nabytych Niedoborów Odpornościowych, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu
2 Klinika Chorób Tropikalnych i Pasożytniczych, Instytut Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdyni, Gdański Uniwersytet Medyczny
3 Klinika Pediatrii i Chorób Infekcyjnych, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

Jak cytować: Rymer W., Wroczyńska A., Matkowska-Kocjan A.: COVID-19 – aktualny stan wiedzy. Med. Prakt., 2020; 3: 102–121

Kogo należy uznać za „osobę z kontaktu” i jakie należy wdrożyć wobec niej postępowanie?

Definicję „osoby z kontaktu” oraz postępowanie opisują zalecenia ECDC

Definicja osoby z kontaktu

Osoba z kontaktu z przypadkiem COVID-19 to osoba, u której aktualnie nie występują objawy, a która kontaktowała się (na pewno lub prawdopodobnie) z osobą zakażoną wirusem powodującym COVID-19. Ryzyko zakażenia zależy od stopnia narażenia, co z kolei stanowi podstawę wyboru rodzaju monitorowania. Ustalenie stopnia narażenia może być trudne i wymaga zebrania wywiadu od osoby z zakażeniem.

1. Narażenie dużego ryzyka (kontakt bliski*):
1) osoba mieszkająca w tym samym gospodarstwie domowym co osoba zakażona wirusem powodującym COVID-19
2) osoba, która miała bezpośredni fizyczny kontakt z osobą zakażoną wirusem powodującym COVID-19 (np. przez uścisk ręki)
3) osoba, która miała bezpośredni kontakt bez środków ochronnych z zakaźnymi wydzielinami osoby zakażonej wirusem powodującym COVID-19 (np. kontakt z plwociną osoby kaszlącej lub dotykanie gołymi rękami używanych przez taką osobę chusteczek higienicznych)
4) osoba, która miała kontakt twarzą w twarz z osobą zakażoną wirusem powodującym COVID-19 w odległości ≤2 metrów,2 a kontakt trwał >15 minut
5) osoba, która pozostawała w zamkniętym pomieszczeniu (np. w klasie w szkole, pokoju spotkań, poczekalni w szpitalu itp.) z osobą zakażoną wirusem powodującym COVID-19 przez ≥15 minut i w odległości <2 metrów
6) pracownik ochrony zdrowia lub inna osoba sprawująca bezpośrednio opiekę nad osobą zakażoną wirusem powodującym COVID-19 lub pracownik laboratorium, który wykonywał czynności z próbkami pobranymi od osoby zakażonej wirusem powodującym COVID-19 bez stosowania zalecanych środków ochrony osobistej lub jeśli istnieje ryzyko ich nieprawidłowego zastosowania3
7) osoba, która podróżowała w samolocie, siedząc w odległości do 2 miejsc (w każdym kierunku) od osoby zakażonej wirusem powodującym COVID-19, osoba wspólnie podróżująca lub sprawująca opiekę nad osobą zakażoną wirusem powodującym COVID-19, lub członkowie personelu pokładowego obsługujący przedział kabiny pasażerskiej samolotu, w którym siedziała osoba zakażona wirusem powodującym COVID-194 (jeżeli ciężkość objawów lub przemieszczanie się takiej osoby wskazują na większe narażenie, za osoby z bliskiego kontaktu można uznać wszystkich pasażerów podróżujących w danym przedziale kabiny pasażerskiej samolotu lub w całym samolocie).

* Na podstawie: Global Surveillance for human infection with coronavirus disease (COVID- -2019) – Interim guidance. Available from: https://www.who.int/publications-detail/global -surveillance-for-human-infection-with-novel-coronavirus-(2019-ncov)

2. Narażenie małego ryzyka (kontakt przygodny):
1) osoba, która pozostawała w zamkniętym pomieszczeniu z osobą zakażoną wirusem powodującym COVID-19 przez <15 minut i w odległości >2 metrów
2) osoba, która miała kontakt twarzą w twarz z osobą zakażoną wirusem powodującym COVID-19 przez <15 minut i w odległości <2 metrów
3) osoba, która podróżowała wspólnie z osobą zakażoną wirusem powodującym COVID-19 w jakimkolwiek środku transportu.
Dłuższy kontakt zwiększa ryzyko przeniesienia zakażenia. Wartość graniczną 15 minut wybrano arbitralnie do celów praktycznych. Na podstawie indywidualnej oceny ryzyka władze odpowiedzialne za zdrowie publiczne mogą rozważyć rozszerzenie zakresu śledzenia kontaktów i odpowiedniego postępowania na osoby, które miały krótszy kontakt z przypadkiem COVID-19.

3. Pracownicy ochrony zdrowia
Pracownicy ochrony zdrowia sprawujący opiekę nad pacjentami zakażonymi wirusem powodującym COVID-19 w szpitalach na terenie UE/EOG powinni być rejestrowani i monitorowani zgodnie z zasadami i procedurami w zakresie badań pracowniczych obowiązującymi w państwie, w którym pracują. Z uwagi na duże ryzyko przeniesienia zakażenia w jednostkach ochrony zdrowia i zgodnie z zaleceniami wydanymi przez inne instytucje10 proponuje się następujące zasady postępowania w przypadku pracowników ochrony zdrowia.
Kontakt bez zabezpieczenia (narażenie dużego ryzyka):
1) czynne monitorowanie przez 14 dni oraz
2) zawieszenie w wykonywaniu pracy przez 14 dni po ostatnim narażeniu.
Kontakt z zabezpieczeniem z zastosowaniem zalecanych środków ochrony osobistej:
1) samodzielne monitorowanie i samodzielna izolacja w razie wystąpienia objawów ze strony układu oddechowego
2) bez zawieszenia w wykonywaniu pracy.

Postępowanie z osobami z kontaktu po zidentyfikowaniu przypadku COVID-19

Niezwłocznie po potwierdzeniu, że zidentyfikowano osobę zakażoną wirusem powodującym COVID-19, należy podjąć kolejno następujące kroki:
1) identyfikacja i spis osób z kontaktu; klasyfikacja osób z kontaktu jako narażenia dużego (bliski kontakt) lub małego ryzyka
2) identyfikacja i ocena osób z kontaktu (tzn. komunikacja z osobami z kontaktu i ocena ich ryzyka)
3) postępowanie z osobami z kontaktu i dalsza obserwacja (tzn. udzielanie informacji, poradnictwo i dalsza obserwacja, która obejmuje badania laboratoryjne w razie wskazań)
4) śledzenie wyników obserwacji osób z kontaktu przez zespół sanitarno-epidemiologiczny zajmujący się danym ogniskiem zachorowań.

Monitorowanie osób z kontaktu

Na rycinie przedstawiono zasady monitorowania osób z kontaktu i działania, które należy podjąć. Zależnie od sytuacji władze odpowiedzialne za zdrowie publiczne mogą wspierać, promować lub wprowadzać dodatkowe ograniczenia (np. dobrowolne ograniczenie kontaktów z innymi osobami lub powstrzymanie się od kontaktów z dużymi grupami osób).5
Śledzenie osób z kontaktu i odpowiednie postępowanie z nimi wynika z najnowszych dostępnych danych, które opisano poniżej.
1. Aktualne szacunki sugerują, że mediana okresu wylęgania wynosi 5–6 dni, a górna granica przedziału 14 dni. W niedawnym badaniu z zastosowaniem modelowania potwierdzono, że nadal racjonalne jest przyjęcie okresu wylęgania wynoszącego ≥14 dni.6,7
2. Uważa się, że osoba zakażona wirusem powodującym COVID-19 jest najbardziej zakaźna w okresie występowania objawów, ale może być zakaźna już przed ich wystąpieniem.
3. Uważa się, że do przeniesienia zakażenia dochodzi głównie drogą kropelkową. Aktualnie nadal nie jest jasne, czy możne się ono przenosić drogą powierzną lub fekalno-oralną.
4. Na podstawie dostępnych danych dotyczących częstego przenoszenia zakażenia w placówkach ochrony zdrowia (zakażenia „wewnątrzszpitalne”) sugeruje się dodatkowe działania ochronne w odniesieniu do pracowników ochrony zdrowia. W serii 138 przypadków ze szpitala Zhongnan w Wuhanie przeniesienie zakażenia w szpitalu podejrzewano u 40 (29%) pracowników ochrony zdrowia i 17 (12,3%) hospitalizowanych pacjentów.9

(kliknij rycinę, by powiększyć)

Ryc. Algorytm postępowania z osobami z kontaktu z osobą z prawdopodobnym lub potwierdzonym COVID-19

Najważniejsze działania wobec osób z kontaktu

Osoby z kontaktu dużego ryzyka:
1) czynne monitorowanie przez władze odpowiedzialne za zdrowie publiczne przez 14 dni po ostatnim narażeniu
2) codzienne monitorowanie pod kątem objawów COVID-19, w tym gorączki (niezależnie od jej wysokości), kaszlu lub trudności z oddychaniem
3) powstrzymanie się od kontaktów z innymi osobami
4) powstrzymanie się od podróży
5) zapewnienie władzom możliwości kontaktu w celu czynnego monitorowania.

Osoby z kontaktu małego ryzyka:
1) samodzielne monitorowanie pod kątem objawów COVID-19, w tym gorączki (niezależnie od jej wysokości), kaszlu lub trudności z oddychaniem, przez 14 dni po ostatnim narażeniu
2) zależnie od sytuacji władze odpowiedzialne za zdrowie publiczne mogą podjąć dodatkowe działania wykraczające poza powyższą listę.

Osoby z kontaktu, niezależnie od tego, czy chodzi o narażenie dużego czy małego ryzyka, powinny natychmiast samodzielnie pozostać w izolacji i skontaktować się ze służbami ochrony zdrowia w razie jakiegokolwiek objawu, który wystąpi w ciągu 14 dni od narażenia. Jeżeli w ciągu 14 dni od ostatniego narażenia nie pojawią się żadne objawy, uznaje się, że u osoby z kontaktu nie występuje już ryzyko zachorowania na COVID-19. Wprowadzanie niniejszych zaleceń może być modyfikowane przez władze odpowiedzialne za zdrowie publiczne zależnie od oceny ryzyka w odniesieniu do poszczególnych osób zakażonych wirusem powodującym COVID-19 i osób z kontaktu.

Piśmiennictwo:

1. Bhatia S., Imai N., Cuomo-Dannenburg G. i wsp.: Report 6: relative sensitivity of international surveillance WHO Collaborating Centre for Infectious Disease Modelling MRC Centre for Global Infectious Disease Analysis Abdul Latif Jameel Institute for Disease and Emergency Analytics (J-IDEA) Imperial College London. 21.02.2020. www.imperial.ac.uk/ media/imperial-college/medicine/sph/ide/gida-fellowships/Imperial-College--- COVID-19- -- Relative-Sensitivity-International-Cases.pdf (dostęp: 4.03.2020)
2. CDC: Frequently asked questions and answers: coronavirus disease 2019 (COVID-19) and pregnancy. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/specific-groups/pregnancy-faq. html (ostatnia aktualizacja: 21.02.2020) (dostęp: 28.02.2020)
3. CDC: Interim laboratory biosafety guidelines for handling and processing specimens associated with 2019 novel coronavirus (2019-nCoV). https://www.cdc.gov/coronavirus/ 2019-nCoV/lab/lab-biosafety-guidelines.html (ostatnia aktualizacja: 2.02.2020) (dostęp: 28.02.2020)
4. CDC. Interim U.S. Guidance for Risk Assessment and Public Health Management of healthcare personnel with potential exposure in a healthcare setting to patients with coronavirus disease 2019 (COVID-19). www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/hcp/guidance- risk-assesment-hcp.html (ostatnia aktualizacja: 25.02.2020) (dostęp: 1.03.2020)
5. Chan J.F., Lau S.K., To K.K. i wsp.: Middle East respiratory syndrome coronavirus: another zoonotic betacoronavirus causing SARS-like disease. Clin. Microbiol. Rev., 2015; 28: 465–522
6. Chen N., Zhou M., Dong X. i wsp.: Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: a descriptive study. Lancet, 2020; 395: P507–513
7. ECDC: Case definition and European surveillance for human infection with novel coronavirus (2019-nCoV). https://www.ecdc.europa.eu/en/case-definition-and-europeansurveillance- human-infection-novel- coronavirus-2019-ncov (ostatnia aktualizacja: 30.01.2020) (dostęp: 1.03.2020)
8. European Centre for Disease Prevention and Control. Daily risk assessment on COVID-19, 4 March 2020. https://www.ecdc.europa.eu/en/current-risk-assessment-novel-coronavirus- -situation (ostatnia aktualizacja: 4.03.2020) (dostęp: 4.03.2020)
9. ECDC Technical Report. Guidance for wearing and removing personal protective equipment in healthcare settings for the care of patients with suspected or confirmed COVID-19. 28.02.2020. www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/guidance-wearing-and-removing- personal-protective-equipment-healthcare-settings (dostęp: 1.03.2020)
10. European Centre for Disease Prevention and Control: Infection prevention and control for the care of patients with 2019-nCoV in healthcare settings. ECDC, Stockholm, 2020
11. European Centre for Disease Prevention and Control: Outbreak of acute respiratory syndrome associated with a novel coronavirus, China: first local transmission in the EU/EEA - third update. ECDC, Stockholm, 2020
12. Geller C., Varbanov M., Duval R.E.: Human coronaviruses: insights into environmental resistance and its influence on the development of new antiseptic strategies. Viruses, 2012; 4: 3044–3068
13. Główny Inspektorat Sanitarny: Informacja Głównego Inspektora Sanitarnego dla szpitali w związku z dynamicznie rozwijająca się sytuacją epidemiologiczną związaną z szerzeniem się nowego koronawirusa SARS-CoV-2. Warszawa, 27.02.2020
14. Główny Inspektorat Sanitarny: Zasady postępowania z osobami podejrzanymi o zakażenie nowym koronawirusem 2019-nCoV. https://gis.gov.pl/aktualnosci/zasady-postepowania- z-osobami-podejrzanymi-o-zakazenie-nowym-koronawirusem-2019-ncov/ (ostatnia aktualizacja: 27.01.2020) (dostęp: 1.03.2020)
15. Gralinski L.E., Menachery V.D.: Return of the coronavirus: 2019-nCoV. Viruses, 2020; 12: E135
16. Huang C., Wang Y., Li X. i wsp.: Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China. Lancet, 2020; 395: P497–506
17. Ji W., Wang W., Zhao X. i wsp.: Homologous recombination within the spike glycoprotein of the newly identified coronavirus may boost cross-species transmission from snake to human. J. Med. Virol., 2020; 92: 433–440
18. Lu H.: Drug treatment options for the 2019-new coronavirus (2019-nCoV). Biosci. Trends., 2020, Jan 28, doi: 10.5582/bst.2020.01020
19. Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS) Epidemiology Working Group and the participants at the Global Meeting on the Epidemiology of SARS: Consensus document on the epidemiology of severe cute respiratory syndrome (SARS), 16–17.05.2003. World Health Organization. Department of Communicable Disease Surveilance and Response; WHO/CDS/CSR/GAR/2003.11
20. Wang L.F., Eaton B.T.: Bats, civets and the emergence of SARS. Curr. Top. Microbiol. Immunol., 2007; 315: 325–344
21. Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Gdańsku: Wymagania dotyczące pobrania i transportu materiału do badań metodą RT-PCR w kierunku zakażeń układu oddechowego powodowanych przez koronawirusy (SARS; MERS; 2019nCoV – Wuhan Chiny). http://www.wsse.gda.pl/aktualnosci-i-komunikaty/aktualnosci/1037-wymagania- dotyczace-pobrania-i-transportu-materialu-do-badan-metoda-rt-pcr-w-kierunku-zakazen- ukladu-oddechowego-powodowanych-przez-koronawirusy-sars-mers-2019ncovwuhan- chiny (ostatnia aktualizacja: 31.01.2020) (dostęp: 1.03.2020)
22. World Health Organization: Coronavirus disease (COVID-19) advice for the public: when and how to use masks. www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/ advice-for-public/when-and-how-to-use-masks (dostęp: 1.03.2020)
23. World Health Organization: Global Surveillance for human infection with novel coronavirus (2019-nCoV). Interim guidance v3. 31.01.2020. WHO/2019-nCoV/ SurveillanceGuidance/2020
24. World Health Organization: Infection prevention and control during health care when novel coronavirus (nCoV) infection is suspected. Interim guidance. 25.01.2020. WHO/2019- nCoV/IPC/v2020.2
25. World Health Organization: Report of the WHO–China joint mission on coronavirus disease 2019 (COVID-19). 16–24.02.2020
26. Wong S.F., Chow K.M., Leung T.N. i wsp.: Pregnancy and perinatal outcomes of women with severe acute respiratory syndrome. Am. J. Obstet. Gynecol., 2004; 191: 292–297
27. World Organisation for Animal Health: Information received on 01/03/2020 from Dr Thomas Sit, Chief Veterinary Officer / Assistant Director (Inspection & Quarantine), Agriculture, Fisheries and Conservation Department, Hong Kong Special Administrative Region Government, Hong Kong (SAR – PRC). www.oie.int/wahis_2/public/wahid. php/Reviewreport/Review?page_refer=MapFullEventReport&reportid=33455 (dostęp: 1.03.2020)
28. Wu Z., McGoogan J.M.: Characteristics of and important lessons from the coronavirus disease 2019 (COVID-19) outbreak in China: summary of a report of 72 314 cases from the Chinese Center for Disease Control and Prevention. JAMA, Feb 24, 2020, doi: 10.1001/ jama.2020.2648
29. Volz E., Baguelin M., Sangeeta B. i wsp.: Report 5: phylogenetic analysis of SARS-CoV-2. WHO Collaborating Centre for Infectious Disease Modelling MRC Centre for Global Infectious Disease Analysis Abdul Latif Jameel Institute for Disease and Emergency Analytics (J-IDEA) Imperial College London. 15.02.2020. https://www.imperial.ac.uk/ media/imperial-college/medicine/sph/ide/gida-fellowships/Imperial-College--- COVID- 19--- genetic-analysis-FINAL.pdf (dostęp: 1.03.2020)
30. Zhu N., Zhang D., Wang W. i wsp.: A novel coronavirus from patients with pneumonia in China, 2019. N. Engl. J. Med., 2020; 382: 727–733
31. Zou L., Ruan F., Huang M. i wsp.: SARS-CoV-2 viral load in upper respiratory specimens of infected patients. N. Engl. J. Med., 2020; doi: 10.1056/NEJMc2001737

Czytaj następny:

Wybrane treści dla pacjenta
  • Przeziębienie, grypa czy COVID-19?
  • Test combo – grypa, COVID-19, RSV
  • Koronawirus (COVID-19) a grypa sezonowa - różnice i podobieństwa
Aktualna sytuacja epidemiologiczna w Polsce Covid - aktualne dane

COVID-19 - zapytaj eksperta

Masz pytanie dotyczące zakażenia SARS-CoV-2 (COVID-19)?
Zadaj pytanie ekspertowi!