Oprócz rozwiązań opisanych powyżej, dyrektorzy zakładów opieki długoterminowej i pracownicy ochrony zdrowia powinni rozważyć wdrożenie następujących środków reagowania i minimalizowania ryzyka zakażenia wirusem wywołującym COVID-19 [22]:
Środki administracyjne
- Konsultacje z miejscowymi instytucjami ds. ochrony zdrowia w sprawie szczególnych środków, jakie należy wdrożyć na poziomie lokalnym.
- Wdrożenie działań przygotowawczych opisanych powyżej jako podstawowe.
- Wzmocnienie przekazu, by osoby z objawami ze strony układu oddechowego nie wchodziły na teren zakładu.
- Regularne sprawdzanie znajomości zasad higieny rąk i dróg oddechowych, w tym etykiety kaszlu, przez wszystkie osoby przebywające w zakładzie [29]. Odradzanie kontaktu fizycznego odwiedzających z pensjonariuszami.
- Przygotowanie sal jednoosobowych/pomieszczeń do kohortowania pacjentów oraz dostępności personelu do opieki nad osobami z podejrzeniem COVID-19 i przypadkami potwierdzonymi. Jeżeli takie są zalecenia krajowych/lokalnych władz, zakłady opieki długoterminowej mogą rozważyć wydzielenie odrębnych skrzydeł/budynków do kohortowania osób z objawami, które mogą wskazywać na COVID-19.
- Do rozważenia: informowanie wszystkich pensjonariuszy o potwierdzonych przypadkach zakażenia i planowanych działaniach; regularne przekazywanie nowych informacji.
- Wdrożenie codziennego nadzorowania wszystkich pensjonariuszy pod kątem wystąpienia objawów, np. pomiar temperatury.
- Ograniczenie wizyt w zakładach opieki długoterminowej. Dostęp do takich placówek powinny mieć wyłącznie osoby świadczące niezbędne usługi i nowi pensjonariusze.
- Tam, gdzie to możliwe, umożliwienie pracownikom pracy zdalnej.
- Zaostrzenie wymogów związanych z wyjazdami pensjonariuszy poza ośrodek. Pensjonariuszy z łagodnymi objawami należy stanowczo skłaniać do pozostania w miarę możliwości na terenie zakładu i unikania pobytu w częściach wspólnych.
- Do stanowczego rozważenia: przełożenie lub odwołanie zajęć grupowych i wyjazdów pensjonariuszy poza ośrodek.
- Pensjonariuszy powinno się przenosić do innych ośrodków wyłącznie w sytuacjach uzasadnionych klinicznie, np. jeśli zakład opieki długoterminowej nie jest w stanie zapewnić odpowiedniego poziomu opieki [22].
Postępowanie z pacjentem
- Zob. zasady dotyczące szpitali opisane powyżej: wiele zasad postępowania z pacjentem chorym na COVID-19 w szpitalach ma zastosowanie również w zakładach opieki długoterminowej.
Sprzątanie i gospodarowanie odpadami
- Oprócz zaleceń wyszczególnionych powyżej, personel sprzątający i zajmujący się gospodarowaniem odpadów powinien być wyposażony w odpowiednie ŚOI: maskę chirurgiczną (w przypadku niedostatecznych zapasów masek z filtrem), rękawiczki, gogle i fartuch. Ponadto należy rozważyć stosowanie wytrzymałych rękawiczek i obuwia [15].
Opracowali eksperci European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC), w porządku alfabetycznym:
Agoritsa Baka, Orlando Cenciarelli, Emilie Finch, Tommi Karki, Pete Kinross, Diamantis Plachouras, Carl Suetens
Rozsądne korzystanie ze środków ochrony indywidualnej oraz materiałów do higieny rąk w związku z opieką nad pacjentami chorującymi na COVID-19
Od marca 2020 roku państwa na całym świecie dotknięte COVID-19 spodziewają się ograniczonego dostępu do środków ochrony indywidualnej (ŚOI) i wyrobów do higieny rąk [14]. Na poziomie UE priorytetem najwyższej wagi stało się zapewnienie odpowiedniego poziomu produkcji i dostaw ŚOI dla pracowników ochrony zdrowia oraz pacjentów. Dodatkowo Komisja Europejska otworzyła wspólną procedurę przetargową dla zainteresowanych państw członkowskich. Należy wprowadzić odpowiednią koordynację łańcuchów dostaw ŚOI, która umożliwi dystrybucję takich materiałów do poszczególnych systemów opieki zdrowotnej, a tym samym pozwoli ograniczyć potencjalną transmisję w placówkach ochrony zdrowia i ryzyko narażenia na zakażenie grup szczególnie wrażliwych oraz personelu medycznego [15]. Aby zmniejszyć ogólną liczbę zakażeń w państwach członkowskich UE i EWG należy kontynuować transgraniczną wysyłkę zapasów i darów do obszarów najbardziej dotkniętych zakażeniem.
W niniejszym dokumencie przedstawiono najlepsze praktyki dotyczące stosowania ŚOI i możliwe działania, jakie mogą podjąć szpitale oraz zakłady opieki długoterminowej zmagające się z deficytem ŚOI. Opisane w nim podstawowe priorytety w zakresie racjonalnego korzystania ze środków ochrony indywidualnej stanowią odzwierciedlenie szczegółowych wytycznych opublikowanych w lutym 2020 przez WHO [15]. Wymaz z jamy nosowo-gardłowej uważa się za procedurę generującą aerozol, np. dlatego, że może wywoływać kaszel [16].
Aby jak najlepiej wykorzystać dostępne ŚOI w razie ich niedostatecznej ilości, należy przydzielić personel do określonych procedur i wyznaczyć do tego celu odrębne pomieszczenia. Przykładowo, wymazy powinny być pobierane w wydzielonym pomieszczeniu przez jedną osobę, która może wówczas stosować te same ŚOI przez kilka godzin. Aby zminimalizować zapotrzebowanie na ŚOI, należy rozważyć kohortowanie pacjentów chorych na COVID-19 w określonych pomieszczeniach szpitala albo szpitalach [22].
Priorytetowe zastosowania masek z filtrem (FFP2/3)
• Najwyższy priorytet stanowią pracownicy ochrony zdrowia, w szczególności wykonujący procedury generujące aerozol, jak np. intubacja dotchawicza, odsysanie wydzieliny z dróg oddechowych, bronchoskopia czy indukcja plwociny. ECDC podkreśla, że pobieranie wymazów z jamy nosowo-gardłowej w ramach diagnostyki COVID-19 jest procedurą związaną z powstawaniem aerozoli.
• Dopuszcza się korzystanie z tej samej maski podczas opieki nad wieloma pacjentami, pod warunkiem, że nie zostanie zdjęta [15]. Maska nie może być uszkodzona, zabrudzona ani skażona np. wydzieliną z kaszlu pacjenta z podejrzeniem zakażenia i objawami COVID-19 [15].
• W razie wyczerpania zapasów masek z filtrem FFP2/FFP3, pracownicy ochrony zdrowia powinni stosować maski z najwyższym dostępnym filtrem.
• W przypadku niedostatecznych zapasów masek z filtrem, pracownicy świadczący usługi utrzymania czystości i gospodarowania odpadami oprócz rękawiczek, gogli i fartuchów powinni stosować maski chirurgiczne [15].
Priorytetowe zastosowania masek chirurgicznych
• Najwyższy priorytet stanowią pacjenci, u których potwierdzono COVID-19 i rozwinęły się objawy. Dalej są osoby z podejrzeniem zakażenia,
• a następnie osoby sprawujące opiekę nad pacjentami chorymi na COVID-19, jeśli brakuje masek z filtrem.
Priorytetowe zastosowania środków do higieny rąk na bazie alkoholu
• Najwyższy priorytet stanowią rygorystyczne zasady mycia rąk mydłem i wodą, oraz dostępność stanowisk do mycia rąk.
• W razie niedostępności środków do higieny rąk na bazie alkoholu, należy je zapewnić przede wszystkim w miejscach świadczenia opieki nad pacjentami, w pierwszej kolejności tych z potwierdzeniem zakażenia. Jeżeli pozwala na to stan zapasów, poza pomieszczeniami przeznaczonymi dla chorych na COVID-19, środki do higieny rąk na bazie alkoholu powinny być również rozmieszczone w częściach wspólnych budynku, w których ma miejsce duży przepływ osób.
Priorytetowe zastosowania innych środków ochrony indywidualnej oraz środków do higieny rąk
• W razie niedostatecznej liczby fartuchów zabiegowych, dopuszcza się stosowanie zwykłych fartuchów foliowych.
• Jeżeli dostępna liczba gogli oraz/lub przyłbic nie pozwala na ich zastosowanie do wszystkich zalecanych celów, należy w miarę możliwości korzystać z wyrobów przeznaczonych do dekontaminacji. Jeżeli nie jest to możliwe, należy sprawdzić zapisy wytycznych producenta i na tej podstawie rozważyć dekontaminacje i ponowne wykorzystanie.
• Zaleca się regularne sprzątanie i dezynfekcję pomieszczeń, do których mają dostęp pacjenci/pensjonariusze, a także mebli i często dotykanych powierzchni, z użyciem szpitalnych środków do dezynfekcji o działaniu wirusobójczym. W razie deficytu szpitalnych środków dezynfekujących, do dekontaminacji można wykorzystać roztwór podchlorynu sodu o stężeniu 0,1% (w przypadku zastosowania wybielacza do użytku domowego o stężeniu 5%, należy go rozcieńczyć z wodą w stosunku 1:50). Dezynfekcję przeprowadza się po sprzątaniu z użyciem obojętnego detergentu, choć brak jest danych, które potwierdzałyby skuteczność takiej procedury względem wirusa wywołującego COVID-19 [24]. Powierzchnie, które mogą ulec zniszczeniu przez podchloryn sodu, można czyścić stosując obojętny detergent, a następnie 70% roztwór etanolu.
• W zakładach opieki długoterminowej, w których brakuje ręczników papierowych, należy stosować ręczniki tekstylne. Ręczniki tekstylne należy regularnie wymieniać i prać w detergencie, np. proszku do prania [31].
Piśmiennictwo:
1. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). Infection prevention and control for the care of patients with 2019-nCoV in healthcare settings 2020 [aktualizacja: luty 2020; dostęp: 11 marca 2020].https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/nove-coronavirus-infection- prevention-control-patients-healthcare-settings.pdf.
2. Ministero della Salute. Covid-19 - Situazione nel mondo [aktualizacja: 10 marca 2020; dostęp: 11 marca 2020]. http://www.salute.gov.it/portale/nuovocoronavirus/dettaglioContenutiNuovoCoronavirus.jsp?lingua=italiano &id=5338&area=nuovoCoronavirus&menu=vuoto.
3. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). Rapid risk assessment: Outbreak of novel coronavirus disease 2019 (COVID-19): increased transmission globally – sixth update 2020 [dostęp: 2020]. Strona aktualizowana 12/03/2020.
4. World Health Organisation (WHO). Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) 2020 [dostęp: 11 marca 2020]. https://www.who.int/docs/default- source/coronaviruse/who-china-joint-mission-on-covid-19-final-report.pdf.
5. Holshue ML, DeBolt C, Lindquist S, Lofy KH, Wiesman J, Bruce H, et al. First case of 2019 novel coronavirus in the United States. New England Journal of Medicine. 2020.
6. Rothe C, Schunk M, Sothmann P, Bretzel G, Froeschl G, Wallrauch C, et al. Transmission of 2019-nCoV infection from an asymptomatic contact in Germany. New England Journal of Medicine. 2020.
7. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). COVID-19 2020 [dostęp: 8 marca 2020]. https://www.ecdc.europa.eu/en/novel-coronavirus-china.
8. World Health Organisation (WHO). Coronavirus disease (COVID-19) outbreak 2020. https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019.
9. World Health Organisation (WHO). Infection prevention and control during health care when novel coronavirus (nCoV) infection is suspected. Interim Guidance Geneva2020 [dostęp: 8 marca 2020]. WHO/2019- nCoV/IPC/v2020.1 [https://www.who.int/publications-detail/infection-prevention-and- control-during-health-care-when-novel-coronavirus-(ncov)-infection-is-suspected.
10. Tran K, Cimon K, Severn M, Pessoa-Silva CL, Conly J. Aerosol generating procedures and risk of transmission of acute respiratory infections to healthcare workers: a systematic review. PLoS One. 2012;7(4):e35797-e.
11. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Interim Infection Prevention and Control Recommendations for Patients with Confirmed Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) or Persons Under Investigation for COVID-19 in Healthcare Settings 2020 [aktualizacja: 21 lutego 2020; dostęp: 8 marca 2020]. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/infection-control/control- recommendations.html?CDC_AA_refVal=https%3A%2F%2Fwww.cdc.gov%2Fcoronavirus%2F2019- ncov%2Fhcp%2Finfection-control.html.
12. Public Health England (PHE). COVID-19: infection prevention and control guidance 2020 [aktualizacja: 6 marca 2020; dostęp: 8 marca 2020]. https://www.gov.uk/government/publications/wuhan-novel- coronavirus-infection-prevention-and-control/wuhan-novel-coronavirus-wn-cov-infection-prevention-and- control-guidance.
13. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). Case definition and European surveillance for COVID-19, as of 2 March 2020 2020 [aktualizacja 2 marca 2020; dostęp: 8 marca 2020].
https://www.ecdc.europa.eu/en/case-definition-and-european-surveillance-human-infection-novel- coronavirus-2019-ncov.
14. World Health Organisation (WHO). Shortage of personal protective equipment endangering health workers worldwide 2020 [aktualizacja: 3 marca 2020; dostęp: 11 marca 2020].
https://www.who.int/news-room/detail/03-03-2020-shortage-of-personal-protective-equipment-endangering-health-workers-worldwide.
15. World Health Organisation (WHO). Rational use of personal protective equipment for coronavirus disease 2019 (COVID-19) 2020 [aktualizacja: 27 lutego 2020; dostęp: 8 marca 2020].
https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/331215/WHO-2019-nCov-IPCŚOI_use-2020.1-eng.pdf.
16. World Health Organisation (WHO). Infection prevention and control of epidemic-and pandemic prone acute respiratory infections in health care. WHO guidelines 2014 [17 stycznia 2020]. https://www.who.int/csr/bioriskreduction/infection_control/publication/en/.
17. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). Guidance for wearing and removing personal protective equipment in healthcare settings for the care of patients with suspected or confirmed COVID-19 2020 [dostęp: 8 marca 2020].
https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/guidance-wearing-and-removing-personal-protective-equipment-healthcare-settings.
18. Toner E, Waldhorn R. What US Hospitals Should Do Now to Prepare for a COVID-19 Pandemic: Clinicians' Biosecurity News; 2020 [dostęp: 10 marca 2020].
http://www.centerforhealthsecurity.org/cbn/2020/cbnreport-02272020.html.
19. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Interim Guidance for Healthcare Facilities: Preparing for Community Transmission of COVID-19 in the United States [dostęp: 11 marca 2020]. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/healthcare-facilities/guidance-hcf.html.
20. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). Checklist for hospitals preparing for the reception and care of coronavirus 2019 (COVID-19) patients 2020 [dostęp: 11 marca 2020].
https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/covid-19-checklist-hospitals-preparing-reception- care-coronavirus-patients.pdf.
21. World Health Organisation (WHO). Laboratory testing for coronavirus disease 2019 (COVID-19) in suspected human cases 2020 [aktualizacja: 2 marca 2020; dostęp: 8 marca 2020].
https://www.who.int/publications-detail/laboratory-testing-for-2019-novel-coronavirus-in-suspected-human- cases-20200117.
22. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). Personal protective equipment (ŚOI) needs in healthcare settings for the care of patients with suspected or confirmed novel coronavirus (2019-nCoV) 2020 [dostęp: 11 marca 2020].
https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/novel-coronavirus-personal-protective- equipment-needs-healthcare-settings.pdf.
23. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). Novel coronavirus (SARS-CoV-2) - Discharge criteria for confirmed COVID-19 cases – When is it safe to discharge COVID-19 cases from the hospital or end home isolation? [dostęp: 11 marca 2020].
https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/COVID-19-Discharge-criteria.pdf.
24. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). Interim guidance for environmental cleaning in non-healthcare facilities exposed to SARS-CoV-2 2020 [dostęp: marzec 2020].
https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/coronavirus-SARS-CoV-2-guidance- environmental-cleaning-non-healthcare-facilities.pdf
25. World Health Organisation (WHO). Guidance on regulations for the Transport of Infectious Substances 2013–2014 2012.
https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/78075/WHO_HSE_GCR_2012.12_eng.pdf?sequence=1.
26. World Health Organisation (WHO). Standard precautions in health care [aktualizacja: październik 2007; dostęp: 8 marca 2020].
http://www.who.int/csr/resources/publications/EPR_AM2_E7.pdf.
27. CEN WORKSHOP AGREEMENT. CWA 15793 - Laboratory biorisk management 2011 [dostęp: 8 marca 2020]. https://www.uab.cat/doc/CWA15793_2011.
28. World Health Organisation (WHO). Interim Guidance for Collection and Submission of Postmortem Specimens from Deceased Persons Under Investigation (PUI) for COVID-19, February 2020 2020 [aktualizacja: 19 lutego 2020; dostęp: 11 marca 2020].
https://www.cdc.gov/coronavirus/2019- ncov/hcp/guidance-postmortem-specimens.html.
29. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Strategies to Prevent the Spread of COVID-19 in Long- Term Care Facilities (LTCF) 2020 [aktualizacja: 1 marca 2020; dostęp: 8 marca 2020]
https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/healthcare-facilities/prevent-spread-in-long-term-care- facilities.html.
30. World Health Organisation (WHO). Hand Hygiene in Outpatient and Home-based Care and Long-term Care Facilities 2012 [dostęp: 8 marca 2020].
https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/78060/9789241503372_eng.pdf?sequence=1.
31. World Health Organisation (WHO). Home care for patients with suspected novel coronavirus (nCoV) infection presenting with mild symptoms and management of contacts 2020 [aktualizacja: 4 lutego 2020; dostęp: 8 marca 2020].
https://www.who.int/publications-detail/home-care-for-patients-with- suspected-novel-coronavirus-(ncov)-infection-presenting-with-mild-symptoms-and-management-of- contacts.
32. Smith PW, Bennett G, Bradley S, Drinka P, Lautenbach E, Marx J, et al. SHEA/APIC guideline: infection prevention and control in the long-term care facility. Infection Control & Hospital Epidemiology. 2008;29(9):785-814.
