Objawy neuro-COVID mogą dotyczyć nawet 2 mln pacjentów w Polsce – przyznaje prof. Konrad Rejdak, prezes Polskiego Towarzystwa Neurologicznego.
Prof. Konrad Rejdak. Fot. MP
Jerzy Dziekoński: Jakie nowe wyzwania przyniósł COVID-19 dla systemu opieki neurologicznej? Jakie kwestie wydają się najważniejsze po prawie 3 latach pandemii?
Prof. Konrad Rejdak: Po ostrej fazie pandemii, którą przechodziliśmy bardzo dramatycznie, okazało się, że neuro-COVID, czyli zespół neurologicznych powikłań wczesnych i opóźnionych, dotyczy ok. 30% pacjentów. Niestety, nawracające infekcje o małym nasileniu mogą zespół neuro-COVID pogłębiać i przedłużać jego trwanie. Spodziewamy się, że ok. 2 mln osób w Polsce może mieć tego rodzaju objawy.
„Neuro-COVID”, czyli…? Co obecnie wiadomo na temat manifestacji neurologicznych u osób z zakażeniem SARS-CoV-2? Jak często występują? Których grup chorych dotyczą i jakie mają znaczenie kliniczne?
Szczególną uwagę należy skupić na osobach obciążonych chorobami neurologicznymi, które są bardzo podatne na tego rodzaju powikłania. Mniejsza sprawność oraz odporność organizmu sprzyja temu, że skutki infekcji mogą być bardziej dotkliwe. Niestety powikłania obserwujemy także u osób młodych. Szczepienia sprawiły, że przebieg choroby złagodniał, nie oznacza to jednak, że możemy czuć się w pełni bezpieczni. Możemy spodziewać się powikłań autoimmunologicznych, które wynikają nawet z niewielkiego kontaktu z wirusem.
Co wiadomo na temat przewlekłych powikłań neurologicznych po przebyciu zakażenia SARS-CoV-2, tj. u chorych z przedłużającą się postacią COVID-19 i zespołem pokowidowym (long COVID 19, post COVID 19 syndrome)? Kogo dotyczą takie objawy i jak często występują?
Najczęstsze objawy to zaburzenia funkcji poznawczych. Są obiektywne, poważne i często mogą przebiegać dramatycznie. Najczęściej, w większości przypadków przemijają. Do tego dochodzi polietiologiczny zespół zmęczenia, który nie wynika tylko i wyłącznie z zaburzeń układu nerwowego. I mamy jeszcze nasilenie chorób autoimmunologicznych – miastenii gravis, zapaleń mózgu, zespołu Guillaina i Barrégo czy przewlekłej zapalnej polineuropatii. Opisuje się również nawroty napadów drgawkowych.
Czynniki ryzyka to płeć męska, wiek po 50. roku życia, choroby współistniejące i nadwaga. Ta grupa musi szczególnie uważać. Podstawowa rzecz to szczepienia, ale też niebagatelizowanie nowej infekcji niezależnie od statusu zaszczepienia. Może to skończyć się dramatycznym przebiegiem.
Co dziś wiemy o patomechanizmach powikłań neurologicznych?
Dominują trzy mechanizmy – bezpośrednia inwazja wirusa, zakrzepica oraz burza cytokinowa. Oczywiście w grę wchodzą również warianty mieszane, bo mogą wystąpić wszystkie trzy mechanizmy naraz, a do tego jeszcze zaburzenia metaboliczne, które mogą doprowadzić do najczęstszych powikłań takich jak udar mózgu, zapalenia mózgu i uszkodzenia obwodowego układu nerwowego z rożnego typu neuropatiami i neuralgiami.
Jak długo mogą utrzymywać się objawy neurologiczne i jakie są rokowania u takich chorych?
Generalnie, biorąc pod uwagę najczęstsze objawy takie jak mgła mózgowa (z j. ang. brain fog, zaburzenia poznawcze – przyp. red.) czy zmęczenie, powikłania neurologiczne ustępują z czasem, pod warunkiem, że nie dojdzie jakiś czynnik stymulujący, który może nakładać się na infekcję. Pamiętajmy też, że infekcja może pogłębić istniejący problem zdrowotny. Inne powikłania to z reguły ostro przebiegające zespoły takie jak zespół Guillaina i Barrégo czy zapalenie mózgu. Wówczas rokowanie może być mniej optymistyczne.
Czy obraz powikłań neurologicznych COVID-19 zmienił się w zakażeniach wariantem Omikron w porównaniu do wariantów SARS-CoV-2 dominujących w poprzednich latach?
Tak. Inna jest lokalizacja objawów. Wcześniej znacznie częściej dochodziło do utraty węchu, teraz te przypadki są rzadsze. Ale np. pojawia się bardzo dużo dysfunkcji innych nerwów czaszkowych, zaburzeń głosu, chrypki, zapaleń krtani.
Czy szczepienia zapobiegają takim powikłaniom?
Na pewno chronią nas generalnie przed ciężkim przebiegiem infekcji ogólnoustrojowej w COVID-19, ale nie możemy zakładać, że jesteśmy w 100% bezpieczni. To bardzo ważne. Obecność powikłań neurologicznych nie koreluje z intensywnością infekcji ostrej. O tym trzeba pamiętać.
