Czy i w jakich sytuacjach można wykorzystywać ślinę w diagnostyce COVID-19 w świetle nowych zaleceń ECDC? Czy taka możliwość dotyczy pacjentów z objawami COVID-19, czy także osób bezobjawowych?

08.06.2021
dr hab. Katarzyna Pancer
Zakład Wirusologii NIZP-PZH

Pytanie nadesłane do eksperta serwisu COVID-19

Czy i w jakich sytuacjach można wykorzystywać ślinę w diagnostyce COVID-19 w świetle nowych zaleceń ECDC? Czy taka możliwość dotyczy pacjentów z objawami COVID-19, czy także osób bezobjawowych, u których testy w kierunku zakażenia SARS-CoV-2 wykonywane są np. przed planowym przyjęciem do szpitala z innego powodu lub przed wyjazdem za granicę? Czy w Polsce są dostępne testy ze śliny i gdzie można kierować pacjentów na takie testy, np. osoby z niepełnosprawnością lub zaburzeniami rozwoju, u których pobranie wymazu z nosowej części gardła jest utrudnione?

Odpowiedziała:

dr hab. Katarzyna Pancer
Zakład Wirusologii NIZP-PZH

W ostatnim czasie ukazało się szereg zaleceń:

  1. Considerations for the use of saliva as sample material for COVID-19 testing. 3 May 2021 https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/covid-19-use-saliva-sample-material-testing.pdf
  2. Diagnostyka COVID-19 Aktualizacja Zaleceń. Wersja 2.1 Data ukończenia – 27.05.2021 r. https://www.aotm.gov.pl/media/2021/05/Diagnostyka-COVID-19-%E2%80%93-Aktualizacja-Zalecen-wersja-2.1-27-maja-2021-r..pdf
  3. EU health preparedness: A common list of COVID-19 rapid antigen tests, including those of which their test results are mutually recognised, and a common standardised set of data to be included in COVID-19 test result certificates Agreed by the Health Security Committee. A first update to Annex I was agreed by the HSC on 10 May 2021 https://ec.europa.eu/health/sites/default/files/preparedness_response/docs/covid-19_rat_common-list_en.pdf

W Zaleceniach dotyczących diagnostyki COVID-19 z 27 maja 2021 r., opublikowanych przez Agencję Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, ślina wymieniana jest jako jeden z dopuszczalnych materiałów do molekularnych badań diagnostycznych w kierunku COVID-19. Nie jest to materiał zalecany do diagnostyki COVID-19, ale jest możliwe i dopuszczalne zgodnie z aktualnymi procedurami, wykonanie molekularnego badania diagnostycznego z zastosowaniem śliny. Autorzy wskazują na łatwość pobrania śliny jako materiału klinicznego, nie wskazując konkretnej metody pobierania śliny i jednocześnie podkreślają problemy z opracowywaniem tego typu materiału klinicznego.

Możliwe jest więc pobranie śliny od osób, od których pobranie innego materiału jest utrudnione lub niemożliwe i wykonanie badania metodami biologii molekularnej (np. real-time RT-PCR). Wyniki badań porównawczych (prowadzonych przez szereg zespołów na świecie) oznaczania obecności RNA SARS-CoV-2 w ślinie wskazują na istotny wpływ metody pobierania śliny na uzyskany wynik badania. Niestety większość publikacji naukowych nie wskazuje, jaką konkretnie metodą pobierano próbki śliny od osób badanych.

Ponadto molekularne badania śliny zalecane są przede wszystkim w grupie osób, u których występują objawy zakażenia. W tej grupie pacjentów czułość badania śliny metodą real-time RT-PCR jest zbliżona do badania tą samą metodą wymazów z nosogardła – o ile próbki zostały pobrane w okresie pierwszych 5 dni od wystąpienia pierwszych objawów. Należy jednak zwrócić uwagę, że porównanie uzyskanych wyników oznaczania obecności RNA SARS-CoV-2 w wymazach z nosogardła oraz w ślinie (pobranych od pacjentów z objawami zakażenia w pierwszych 5 dniach od wystąpienia objawów) wskazuje na opóźnienie wyniku (wyrażonego jako Ct) w ślinie o ok. 4–5 cykli. Oznacza to, że u tego samego pacjenta możliwe było uzyskanie wyniku dodatniego w wymazie z nosogardła oraz nierozstrzygającego lub nawet ujemnego – w ślinie (w zależności od stosowanego testu i interpretacji). Natomiast czułość badania molekularnego śliny u pacjentów zakażonych bezobjawowo SARS-CoV-2 jest mniejsza niż badanie wymazów z nosogardła i nie jest to polecany materiał do badania osób, u których nie wystąpiły objawy zakażenia SARS-CoV-2.

W tym samym dokumencie (rozdział 2.2. Badania antygenowe służące do wykrywania białek SARS-CoV-2) wymienione są testy służące do wykrywania antygenów SARS-CoV-2 w próbkach pobranych z dróg oddechowych – ale bez wymieniania dokładnie rodzaju materiału klinicznego do badań. Można domniemywać, że autorzy wskazują tutaj polecane do badania próbki, przede wszystkim wymazy z nosogardła oraz gardła i nosa.

strona 1 z 2
Wybrane treści dla pacjenta
  • Koronawirus (COVID-19) a grypa sezonowa - różnice i podobieństwa
  • Przeziębienie, grypa czy COVID-19?
  • Test combo – grypa, COVID-19, RSV
Aktualna sytuacja epidemiologiczna w Polsce Covid - aktualne dane

COVID-19 - zapytaj eksperta

Masz pytanie dotyczące zakażenia SARS-CoV-2 (COVID-19)?
Zadaj pytanie ekspertowi!