Skróty: ECDC – (European Centre for Disease Prevention and Control) Europejskie Centrum Kontroli Chorób, GIS – Główny Inspektor Sanitarny, MZ – Minister Zdrowia, RM – Rada Ministrów, RP – Rzeczpospolita Polska
W związku z nowymi zasadami dotyczącymi kwarantanny po narażeniu na zakażenie SARS-CoV-2 i izolacją osób z COVID-19 oraz mnogością obecnych zapisów prawnych aktualizujemy informacje dotyczące kwarantanny i izolacji w Polsce (stan aktualny na 01.02.2022 r.). Niniejszy artykuł obejmuje zestawienie zasad dotyczących kwarantanny osób po narażeniu na zakażenie (tabela).
Kwarantanna1 - odosobnienie osoby zdrowej, która była narażona na zakażenie, w celu zapobieżenia szerzeniu się chorób szczególnie niebezpiecznych i wysoce zakaźnych
Nadzór epidemiologiczny1 – obserwacja osoby zakażonej lub podejrzanej o zakażenie, bez ograniczenia jej swobody przemieszczania się, wykonywanie badań sanitarno-epidemiologicznych u tej osoby w celu wykrycia biologicznych czynników chorobotwórczych lub potwierdzenia rozpoznania choroby zakaźnej
Izolacja1 – odosobnienie osoby lub grupy osób chorych na chorobę zakaźną albo osoby lub grupy osób podejrzanych o chorobę zakaźną, w celu uniemożliwienia przeniesienia biologicznego czynnika chorobotwórczego na inne osoby
Ozdrowieniec1 – osoba, u której ustąpiły objawy choroby zakaźnej.
Według rozporządzenia Rady Ministrów z 14.12.2021r.2 ozdrowieniec po przebyciu COVID-19 to osoba, która była poddana izolacji w warunkach domowych, izolacji albo hospitalizacji z powodu zakażenia SARS-CoV-2, nie poźniej niż 6 miesięcy od dnia wprowadzenia do systemu pozytywnego wyniku testu diagnostycznego w kierunku SARS-CoV-2.
Dotyczy to zarówno osób, u których zakażenie SARS-CoV-2 potwierdzono testem molekularnym, jak i antygenowym.
Osoba zaszczepiona przeciwko COVID-19 – według rozporządzenia Rady Ministrów z 15.10.2021r.3 osoba, której wystawiono zaświadczenie o wykonaniu szczepienia ochronnego przeciwko COVID-19 szczepionką dopuszczoną do obrotu w Unii Europejskiej lub znajdującą się w wykazie odpowiedników szczepionek dopuszczonych do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, prowadzonym przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy, i upłynęło co najmniej 14 dni od dnia podania szczepionki jednodawkowej albo drugiej dawki szczepionki – w przypadku szczepionek dwudawkowych.
W zaleceniach ECDC4 dotyczących zasad kwarantanny i izolacji w związku z aktualną sytuacją epidemiologiczną związaną z zakażeniem wariantem Omikron termin „osoba zaszczepiona” odnosi się do osób, które otrzymały pełny schemat szczepienia podstawowego przeciwko COVID-19 w ciągu ostatnich sześciu miesięcy lub otrzymały dawkę przypominającą szczepionki przeciwko COVID-19. Zaznaczono jednak, że ten okres po szczepieniu lub przyjęciu dawki przypominającej może w przyszłości zostać dodatkowo skrócony do 3 miesięcy w krajach, gdzie wariant Omikron będzie dominował.
W Polsce zasady kwarantanny reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia (MZ) z dnia 25 lutego 2021 roku w sprawie chorób zakaźnych powodujących powstanie obowiązku hospitalizacji, izolacji lub izolacji w warunkach domowych oraz obowiązku kwarantanny lub nadzoru epidemiologicznego (Dz.U.2021.351), do którego opublikowano akty zmieniające (wszystkie obowiązujące: Dz.U.2021.853 z 5.05.2021 r., Dz.U.2021.1352 z 22.07.2021 r., Dz.U.2022.152 z 21.01.2022 r., Dz.U.2022.235 z 31.01.2022 r.). Regulacje dotyczące kwarantanny zawarte są także w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 6 maja 2021 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii z późniejszymi zmianami.
Obecnie okres kwarantanny na jaki z przepisów prawa wysyłane są osoby przebywające na terenie RP w ramach działań zapobiegających szerzeniu się zakażenia SARS-CoV-2 jest zróżnicowany i wynosi 7, 10 lub 14 dni w zależności od powodów tego skierowania. Kwarantanna dotyczy osób, które:
1. zostały skierowane na badanie w kierunku COVID-19 z powodu podejrzenia zakażenia SARS-CoV-2, zgodnie ze standardem organizacyjnym MZ oraz osób, które samodzielnie zgłosiły się na test przez formularz internetowy udostępniony przez Ministra Zdrowia (Zapisz się na test na koronawirusa (SARS-CoV-2))
2. miały kontakt z osobą zakażoną
3. zamieszkują lub prowadzą wspólne gospodarstwo domowe z osobą poddaną izolacji z powodu COVID-19
4. przekroczyły granicę RP.
Zmiany w regulacjach prawnych w Polsce oraz aktualne zalecenia ECDC
Rozporządzenie MZ z dnia 21 stycznia 2022r.5 zmieniło okres kwarantanny po narażeniu na zakażenie z 10 do 7 dni. Kolejne rozporządzenie MZ z dnia 31 stycznia 2022 roku skróciło okres kwarantanny dla osób uczestniczących w udzielaniu świadczeń opieki zdrowotnej chorym na COVID-19 oraz funkcjonariuszy służb mundurowych do 5 dni z możliwością odstąpienia od obowiązku kwarantanny u osób z tych grup pod warunkiem codziennego wykonywania testu antygenowego (tab. 2).10 Konieczność skrócenia kwarantanny wynikła z obecnej sytuacji epidemiologicznej w Polsce, tj. szybkiego narastania V fali epidemii. Objęcie kwarantanną dużej liczby pracowników może mieć wpływ na funkcjonowanie wielu zakładów pracy i zachowanie ciągłości pracy. 7 stycznia tego roku Europejskie Centrum Kontroli Chorób (ECDC) opublikowało wytyczne poświęcone zasadom izolacji i kwarantanny w przypadku narastającej fali zakażeń wariantem Omikron wywierającej silną presję na system opieki zdrowotnej i inne aspekty społeczne. Jednym z zaproponowanych przez ECDC rozwiązań jest 7 dniowa kwarantanna. Taki okres kwarantanny został już wprowadzony w innych krajach europejskich, m.in. Francji, Portugalii i Luksemburgu. Eksperci europejscy zaznaczyli jednak, że zaproponowane opcje nie były poparte dowodami naukowymi, oraz że mogą wiązać się z ryzykiem szerzenia się zakażenia w populacji. Wskazali jednocześnie dla wariantu kwarantanny skróconego do 7 dni, aby u osób niezaszczepionych przeciw COVID-19 wykonać badanie w kierunku zakażenia SARS-CoV-2 niezwłocznie po kontakcie z osobą zakażoną oraz w 7. dniu kwarantanny. Jeśli nie można wykonać badania w 7. dniu eksperci ECDC zalecają kwarantannę 10-dniową. Polskie przepisy nie różnicują czasu trwania kwarantanny w zależności od historii szczepień, nie ma również zapisów o konieczności wykonania testu w kierunku zakażenia po jej zakończeniu.
Zgodnie z wytycznymi ECDC zalecenie krótszego niż 10 dni czasu trwania kwarantanny sprawia, że istnieje ryzyko dalszej transmisji SARS-CoV-2.
W związku z tym eksperci ECDC w przypadku 7-dniowej kwarantanny zalecają osobom z bliskiego kontaktu z chorym na COVID-19 używanie masek ochronnych oraz unikanie kontaktu z innymi osobami, zwłaszcza z populacji szczególnie podatnej na ciężki przebieg zakażenia, także po zakończeniu tego okresu. Szczegóły dotyczące zaleceń ECDC są dostępne w artykule Zalecenia ECDC dotyczące kwarantanny i izolacji z powodu zakażenia SARS-CoV-2 w obecnej sytuacji epidemiologicznej
Ani Ministerstwo Zdrowia ani Główny Inspektor Sanitarny nie opublikowali stosownych rekomendacji w tym zakresie dla osób objętych skróconą, 7-dniową kwarantanną. Nie odniesiono się również do zasad postępowania w przypadku osób zaszczepionych zwolnionych z kwarantanny. Eksperci ECDC w razie zwolnienia z kwarantanny osoby zaszczepionej zalecają stosowanie przez 10 dni maski filtrującej FFP2 (lub odpowiednika) bez zaworka.
Kwarantanna a okres wylęgania SARS-CoV-2
Wprowadzane przepisami prawnymi okresy kwarantanny zmieniały się w ciągu czasu trwania epidemii. Początkowo wynosił 14 dni dla wszystkich narażonych na zakażenie, co było podyktowane średnim okresem wylęgania COVID-19. Okres inkubacji wynosi przeciętnie 2-14 dni (średnio 5,6 dnia od momentu zakażenia, a w przypadku zakażenia wariantem Omikron pojawiają się doniesienia, że może być krótszy i wynosić ok. 3 dni6). Należy jednak pamiętać, że okres wylęgania zakażenia może być dłuższy, a objawy kliniczne zakażenia nieobecne lub słabo wyrażone (zwłaszcza u osoby zaszczepionej). Największe ryzyko zakażenia innych osób jest na samym początku infekcji (do 2 dni przed wystąpieniem objawów) i w większości przypadków przypadnie właśnie na okres kwarantanny. Może się jednak zdarzyć, że choroba ujawni się później, już po zakończeniu kwarantanny wynikającej z przepisów prawnych. Odnotowano przypadki o dłuższym okresie wylęgania niż 14 dni (najdłuższy wynosił 34 dni7), publikacje poświęcone badaniu okresu wylęgania nie objęły jednak przypadków zakażeń wariantem Omikron.
Wskazane jest jednak uzmysłowienie osobom narażonym na zakażenie (także zaszczepionym) na duże znaczenie przestrzegania zasad zmniejszających ryzyko transmisji na inne osoby również po zakończeniu kwarantanny wynikającej z przepisów prawa: właściwe noszenie maseczek zakrywających usta i nos, unikanie skupisk ludzkich, zachowywanie dystansu, higiena rąk oraz samoobserwacja pod kątem objawów COVID-19. Dotyczy to również osób, które nie zostały objęte obowiązkową kwarantanną, ale pozostają w nadzorze epidemiologicznym. To przestrzeganie zasad zmniejszających szerzenie się zakażenia SARS-CoV-2 jest szczególnie ważne w kontakcie z osobami mającymi czynniki ryzyka ciężkiego przebiegu COVID-19 nawet jeśli były one zaszczepione.
Zasady kierowania na kwarantannę, zwolnienia, wydłużania i skracania czasu trwania kwarantanny:
Na kwarantannę po kontakcie kieruje powiatowy inspektor sanitarny, jest ona również nakładana automatycznie z mocy prawa na domowników osób zakażonych oraz po zleceniu badania w kierunku COVID-19 z powodu podejrzenia zakażenia SARS-CoV-2, zgodnie ze standardem organizacyjnymi opieki zdrowotnej nad pacjentem podejrzanym o zakażenie lub zakażonym wirusem SARS-CoV-2.
Zgodnie z rozporządzeniem RM z dnia 29 listopada 2021 r.8 obowiązku kwarantanny po narażeniu na zakażenie SARS-CoV-2 nie stosuje się wobec osoby, która zakończyła hospitalizację, odbywanie izolacji lub izolacji w warunkach domowych, z powodu stwierdzenia zakażenia SARS-CoV-2, a także osoby zaszczepionej przeciwko COVID-19, która posiada unijne cyfrowe zaświadczenie COVID lub zaświadczenie o szczepieniu uznawane za równoważne.
