Skróty: SARS-CoV-2 (severe acute respiratory syndrome coronavirus 2) – koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2, COVID-19 (coronavirus disease) – choroba spowodowana przez SARS-CoV-2
Szczepionki przeciw COVID-19, zarejestrowane i stosowane w krajach EU/EEA są skuteczne pod względem ochrony zarówno przed objawowym i ciężkim przebiegiem choroby, jak i przed zakażeniem potwierdzonym badaniem molekularnym. Wydaje się także, że prawdopodobieństwo transmisji SARS-CoV-2 przez osoby w pełni zaszczepione jest mniejsze. Nieznany jest obecnie czas trwania ochrony po zaszczepieniu oraz skuteczność uodpornienia w odniesieniu do nowych wariantów wirusa.
W krajach EU/EEA cyrkulacja SARS-CoV-2 pozostaje na dużym poziomie, a liczba osób uodpornionych szczepieniem jest nadal mała, poza określonymi grupami dużego ryzyka, które są szczepione priorytetowo (np. seniorzy i pracownicy ochrony zdrowia).
Obecnie można przyjąć, że ryzyko ciężkiego przebiegu COVID-19 u osoby w pełni zaszczepionej jest bardzo małe dla osób młodszych i w średnim wieku, u których nie stwierdza się czynników ryzyka oraz małe dla osób w starszym wieku lub obciążonych wywiadem chorobowym. Ryzyko wystąpienia ciężkiego przebiegu COVID-19 u osoby nieszczepionej, po kontakcie z osobą w pełni zaszczepioną zgłaszającą ekspozycję na SARS-CoV-2 określa się jako od bardzo małego do małego dla osób młodszych i w średnim wieku bez czynników ryzyka, natomiast ryzyko jest umiarkowane dla osób w starszym wieku lub osób z czynnikami ryzyka.
Ogólne zmniejszenie ryzyka związanego z COVID-19 o ciężkim przebiegu zależy od odsetka osób zaszczepionych w populacji, wieku, chorób współistniejących, typu szczepionki, występowania nowych wariantów budzących obawę i sytuacji epidemiologicznej.
Obecnie można złagodzić zalecenia dotyczące stosowania dystansu fizycznego i noszenia maseczek w następujących sytuacjach:
- osoby w pełni uodpornione spotykają inne osoby w pełni uodpornione (ryzyko bardzo małe/małe)
- osoba niezaszczepiona lub osoby z tego samego gospodarstwa domowego lub tzw. bańki społecznej spotyka w pełni zaszczepioną osobę, jeśli nie stwierdza się czynników ryzyka ciężkiego przebiegu choroby lub mniejszej skuteczności szczepionki, jak np. starszy wiek, immunosupresja.
W przypadku śledzenia kontaktów przez służby epidemiologiczne, osoby zaszczepione zasadniczo należy traktować jak pozostałych, zgodnie z zaleceniami ECDC w tym zakresie, jednak można rozważyć indywidualną ocenę sytuacji i zaklasyfikowanie osoby w pełni uodpornionej do grupy małego ryzyka. Ocena taka zależy od miejscowej sytuacji epidemiologicznej, krążących wariantów wirusa, rodzaju otrzymanej szczepionki, wieku oraz możliwości transmisji zakażenia na osoby wrażliwe.
Wymogi dotyczące testowania i kwarantanny podróżujących oraz okresowych badań w miejscu pracy mogą zostać zmodyfikowane w przypadku osób w pełni uodpornionych, jeśli nie stwierdza się występowania wariantów wirusa, wobec których skuteczność szczepionki może być zmniejszona. Jak dotąd, w miejscach publicznych, w czasie zgromadzeń dużej liczby osób (w tym w związku z podróżami), należy nadal stosować środki ochrony osobistej niezależnie od odsetka zaszczepionych osób w populacji. Kraje rozważające modyfikację zaleceń dla osób w pełni zaszczepionych powinny mieć na uwadze możliwy nierówny dostęp do szczepionek dla poszczególnych grup społecznych.
Jakie jest ryzyko, że osoba w pełni zaszczepiona przeciw COVID-19 rozwinie ciężką postać tej choroby?
Ocena ryzyka jest pochodną prawdopodobieństwa ekspozycji na SARS-CoV-2, zakażenia w czasie ekspozycji oraz rozwinięcia ciężkiej choroby po zakażeniu.
Prawdopodobieństwo narażenia na wirusa zależy od miejscowej sytuacji epidemiologicznej, odsetka osób zaszczepionych w populacji, rodzaju i długości kontaktu z osobą zakażoną i krążących wariantów wirusa. Z uwagi na intensywną cyrkulację wirusa w krajach EU/EEA i mały procent zaszczepionych osób, ryzyko ekspozycji osoby całkowicie zaszczepionej przeciw COVID-19 na SARS-CoV-2 jest obecnie duże, choć może być zmniejszone poprzez stosowanie środków prewencyjnych, między innymi ochrony osobistej.
Jak wiadomo, żadna szczepionka przeciw COVID-19 nie jest skuteczna w 100%, a więc pewna liczba osób pozostanie wrażliwa na zakażenie. Dodatkową trudnością jest pojawienie się wariantów SARS-CoV-2, co do których nie ma pewności, jak efektywna będzie ochrona po szczepieniu dostępnymi preparatami. Możliwa jest infekcja nowymi wariantami osób w pełni zaszczepionych, choć nieznana jest skala tego zjawiska i późniejszy przebieg choroby. Na skuteczność szczepionki wpływa także wiek i status immunologiczny, rodzaj otrzymanej szczepionki i czas od zaszczepienia. Z uwagi na dużą skuteczność wszystkich zarejestrowanych preparatów, prawdopodobieństwo zakażenia SARS-CoV-2 po ekspozycji osoby w pełni zaszczepionej ocenia się jako bardzo małe.
Ryzyko ciężkiego przebiegu choroby u osób niezaszczepionych związane jest z wiekiem, chorobami współistniejącymi i niektórymi wariantami wirusa. Obecnie trudno ocenić, czy podobne czynniki mają takie samo znaczenie w grupie osób w pełni zaszczepionych. Prawdopodobieństwo ciężkiego przebiegu COVID-19 u osoby zakażonej, która jest w pełni zaszczepiona, jest bardzo małe u osób młodszych, u starszych zaś jest od bardzo małego do umiarkowanego w zależności od wieku, stanu zdrowia, płci, wariantu wirusa, otrzymanej szczepionki i czasu od jej przyjęcia.
Podsumowując, ryzyko zachorowania na COVID-19 u osób w pełni zaszczepionych ocenia się na bardzo małe u osób młodszych i małe u starszych.
Jakie jest ryzyko, że osoba niezaszczepiona po kontakcie z osobą w pełni zaszczepioną, u której doszło do ekspozycji na SARS-CoV-2, rozwinie ciężką postać COVID-19?
Na ocenę tego ryzyka składa się prawdopodobieństwo zakażenia przez kontakt z osobą w pełni zaszczepioną oraz rozwinięcia ciężkiej postaci choroby COVID-19 u niezaszczepionej osoby. Ryzyko w czasie kontaktu zależy od rodzaju ekspozycji i czasu trwania kontaktu. Wiadomo, że dłuższa ekspozycja, w źle wentylowanych pomieszczeniach, brak odpowiedniego dystansu fizycznego i maseczek zwiększają możliwość zakażenia wirusem. U osób zaszczepionych na transmisję wirusa może wpływać czas jego wydalania przez osobę zakażoną, miano wirusa, rodzaj otrzymanej szczepionki z uwagi na różną zdolność do zmniejszania wiremii w zależności od preparatu, czas od uodpornienia i zakaźność nowych wariantów wirusa. Obecnie brak jest danych na temat transmisji nowych postaci wirusa przez osoby całkowicie zaszczepione lub w populacjach o dużym wskaźniku wyszczepienia. Być może zmniejszenie skuteczności szczepionek wobec nowych wariantów łączyć się będzie ze zwiększonym ryzykiem transmisji od osoby zaszczepionej na osoby niezaszczepione. Wydaje się obecnie, że prawdopodobieństwo, że osoba w pełni zaszczepiona, po zakażeniu SARS-CoV-2 będzie dalej przenosić infekcję, jest od bardzo małego do małego.
Ryzyko ciężkiego przebiegu COVID-19 u osoby niezaszczepionej, jeśli została zakażona przez osobę w pełni zaszczepioną jest obecnie nieznane, podobnie jak związek transmisji wirusa przez osobę zaszczepioną z postacią choroby u osoby niezaszczepionej. Dotychczasowe obserwacje wskazują, że wiek i choroby współistniejące w największym stopniu łączą się z ryzykiem ciężkiej choroby. Prawdopodobnie znaczenie mają też warianty wirusa. Obecnie uznaje się, że u osoby niezaszczepionej, która zakaziła się SARS-CoV-2 od osoby w pełni zaszczepionej, ryzyko rozwinięcia się ciężkiego przebiegu COVID-19 jest małe u osób młodszych oraz duże u osób starszych i ze współistniejącymi chorobami.
