Zalecane płukanie z worka spojówkowego wydzieliny przy użyciu 0,9% NaCl przed podaniem leków. Antybiotyki niekiedy podaje się wyłącznie w celu zapobiegania nadkażeniu bakteryjnemu.
Chlamydiowe zapalenie spojówek (wtrętowe zapalenie spojówek)
Definicja: zapalenie spojówek wywołane przez Chlamydia trachomatis serotypy D-K, choroba przenoszona drogą płciową zwykle u młodszych osób w okresie aktywności seksualnej lub występująca u noworodków (zakażenia w trakcie porodu, objawy pojawiają się po 5–14 dniach od porodu). Jaglica (wywoływana przez Chlamydia trachomatis serotypy A, B, Ba, C) praktycznie się już nie występuje w krajach rozwiniętych.
Objawy: przewlekłe (utrzymujące się dłużej niż 16–28 dni) i nawracające; zwykle jednostronne zapalenie spojówek, zadrażnienie powierzchowne, wydzielina śluzowo-ropna, odczyn grudkowy spojówki, powiększone węzły chłonne, niekiedy zmiany w rogówce (np. nacieki, łuszczka).
Postępowanie: płukanie worka spojówkowego przy użyciu 0,9% NaCl.
Leczenie: u chorego(j) i partnera(ki) seksualnego(j) stosuje się azytromycynę w pojedynczej dawce 1 g p.o., alternatywnie można stosować klarytromycynę, tetracyklinę, doksycyklinę lub erytromycynę.
Alergiczne zapalenie spojówek
Sezonowe alergiczne zapalenie spojówek (SAC – seasonal allergic conjunctivitis)
Objawy: sezonowe; typowe alergeny: na wiosnę – pyłki drzew; w lecie – pyłki traw, jesienią – pyłki chwastów.
Przewlekłe (przetrwałe) alergiczne zapalenie spojówek (PAC – persistent allergic conjunctivitis)
Objawy: przez cały rok; typowe alergeny domowe – roztocza kurzu domowego, naskórek zwierząt.
Wiosenne zapalenie spojówek i rogówki (VKC – vernal keratoconjunctivitis)
Przewlekłe obustronne zapalenie spojówek powiązane z dodatnim wywiadem indywidualnym i/lub rodzinnym w kierunku występowania chorób atopowych (np. astma, wyprysk lub sezonowy alergiczny nieżyt nosa).
Klasyczny objaw: brodawki olbrzymie na spojówce tarczki powieki górnej („kamienie brukowe”).
Atopowe zapalenie rogówki i spojówek (AKC – atopic keratoconjunctivitis)
Obustronne zapalenie rogówki, spojówek i powiek ściśle związane z atopowym zapaleniem skóry.
Olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówek (GPC – giant papillary conjunctivitis)
Alergiczne zapalenie spojówki (typowe objawy dotyczą tarczki powieki górnej, w której stwierdza się brodawki „olbrzymie” [średnica >0,3 mm]). GPC stanowi reakcję immunologiczną na ciała obce (soczewki kontaktowe, protezy oczne, uwypuklające się plomby twardówkowe, wystające szwy po wcześniejszych zabiegach chirurgicznych).
Kontaktowe zapalenie spojówek (CAC – contact allergic conjunctivitis)
Zapalenie spowodowane działaniem toksycznym lub alergicznym (leki okulistyczne, środki konserwujące, substancje chemiczne zawarte w kosmetykach, np. lakierach do włosów).
Objawy: świąd, przekrwienie naczyń spojówki (zadrażnienie powierzchowne), obrzęk spojówki (aż do chemozy) i powiek, brak wyczuwalnych przyusznych węzłów chłonnych, typowe objawy ogólne związane z alergicznym nieżytem nosa.
Postępowanie: niespecyficzne – unikanie narażenia na działanie alergenów, zmiana strefy klimatycznej w okresie pylenia uczulającej rośliny, noszenie okularów ochronnych z zasłoniętymi bokami, ograniczenie do minimum wychodzenia z domu w czasie słonecznej i wietrznej pogody, zamykanie okien, zmiana odzieży po powrocie do domu, umycie włosów, stosowanie zimnych kompresów; w przypadku alergenów całorocznych w mieszkaniu unikanie dywanów, wykładzin, zasłon, kotar, narzut wełnianych, pierza (używanie pościeli przeciwalergicznej), wietrzenie pomieszczeń, unikanie nawilżaczy powietrza.
Leczenie:
- Preparaty sztucznych łez – łagodzą objawy, nawilżają oczy i wypłukują alergeny z worka spojówkowego i powierzchni oka.
- Miejscowe leki przeciwhistaminowe (np. lewokabastyna, emedastyna). Skutecznie zmniejszają świąd i zaczerwienienie. Podawane ogólnie nie zmniejszają znacząco objawów alergii ocznej.
- Leki o podwójnym/wielotorowym działaniu (np. olopatadyna). Działają przeciwhistaminowo i stabilizująco na komórki tuczne.
- NLPZ (np. ketorolak, diklofenak sodowy). Zmniejszają świąd i przekrwienie spojówki.
- Leki zwężające naczynia krwionośne (np. nafazolina, fenylefryna, oksymetazolina, tetrahydrozolina). Dopuszczalne jest jedynie krótkotrwałe stosowanie, ponieważ powodują one przekrwienie spojówki z odbicia. Leki dostępne bez recepty i często nadużywane. Częste stosowanie prowadzi do toksycznego uszkodzenia rogówki i stałego, silnego przekrwienia oczu.
- GKS. Mogą powodować powikłania (m.in. jaskra, zaćma) i nie powinny być przepisywane przez lekarzy pierwszego kontaktu, a jedynie przez okulistów w celu krótkotrwałego leczenia oraz u chorych opornych na leki konwencjonalne.
- Stabilizatory komórek tucznych (np. kromoglikan sodu, lodoksamid). Nie łagodzą one objawów i należy je stosować profilaktycznie.
| Zakażenie/zapalenie | przebieg | wygląd spojówki | rodzaj wydzieliny | węzły chłonne |
|---|---|---|---|---|
| bakteryjne | ostry lub przewlekły | przekrwiona, zadrażnienie powierzchowne, reakcja brodawkowa | ropna (ciężkie zakażenia) lub śluzowo-ropna (łagodne zakażenia) wydzielina sklejająca powieki po nocy | zwykle prawidłowe |
| wirusowe | ostry | silnie przekrwiona, zadrażnienie powierzchowne, możliwe wybroczyny, reakcja grudkowa | wodnista/ surowicza | powiększone, tkliwe |
| chlamydiowe (wtrętowe) | przewlekły z okresami zaostrzeń i remisji | umiarkowanie przekrwiona, zadrażnienie powierzchowne, reakcja grudkowa | śluzowo-ropna | powiększone, tkliwe |
| alergiczne | ostry lub przewlekły | raczej obrzęk niż przekrwienie spojówki, reakcja brodawkowa | surowicza | prawidłowe |
Ophthalmology. A short textbook. 2nd ed., Thieme (1985)
Czytaj dalej: Zespół suchego oka
