Monakolina i czerwony sfermentowany ryż – czy są skuteczne w zmniejszaniu stężenia cholesterolu?

Na rynku farmaceutycznym znajdują się preparaty zawierające monakolinę K. Substancja ta powstaje w trakcie fermentacji czerwonego ryżu, zachodzącej z udziałem grzybów Monascus purpureus. Badania wykazały, że suplementy czerwonego sfermentowanego ryżu zmniejszają stężenie cholesterolu całkowitego i frakcji LDL

Jak działają preparaty z fermentowanego czerwonego ryżu

Zmniejszanie stężenia cholesterolu przez preparaty zawierające monakolinę następuje za sprawą tego samego mechanizmu, jaki obserwuje się w przypadku statyn, czyli hamowania aktywności reduktazy hydroksymetyloglutarylo koenzymu A (HMG-CoA) – enzymu regulującego ilość cholesterolu syntetyzowanego w organizmie.

W przeprowadzonym w Chinach badaniu z randomizacją wykazano, że u pacjentów z chorobą wieńcową stosowanie wyciągu z fermentowanego ryżu czerwonego powoduje zmniejszenie częstości występowania ponownych incydentów o 45%.

Dostępne na rynku suplementy czerwonego sfermentowanego ryżu wpływają na zmniejszenie stężenia cholesterolu całkowitego i frakcji LDL. Uważa się, że klinicznie istotne zmniejszenie stężenia cholesterolu (do 20%) uzyskuje się w przypadku preparatów dostarczających ok. 2,5–10 mg monakoliny dziennie, przy czym obecnie dostępne preparaty nie mogą zawierać więcej niż 3 mg monokaliny.

Dlaczego wyższe dawki monokaliny zostały wycofane z obrotu?

Konieczność wprowadzenia ograniczeń co do zawartości monokaliny w suplementach diety spowodowana była opinią naukową jaką wydał Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) „Scientific opinion on the safety of monacolins in red yeast rice”, na temat bezpieczeństwa stosowania monakoliny z fermentowanego czerwonego ryżu.

Stwierdzono w niej, że monakolina K w postaci laktonu jest identyczna z lowastatyną, substancją czynną, która znajduje się w lekach dopuszczonych w leczeniu hipercholesterolemii (czyli zwiększonego stężenia cholesterolu) w Unii Europejskiej. Ponadto w rozporządzeniu Komisji (UE) 2022/860 z dnia 1 czerwca 2022 roku wskazano, że ze względu na brak ustalonego dziennego spożycia monakolin ze sfermentowanego czerwonego ryżu, które nie budziłoby obaw co do zdrowia ludzi oraz uwzględniając szkodliwy wpływ na zdrowie związany ze stosowaniem monakolin ze sfermentowanego czerwonego ryżu na poziomie 10 mg/dzień i indywidualne przypadki poważnych niepożądanych działań zdrowotnych przy poziomie zaledwie 3 mg/dzień, stosowanie monakolin ze sfermentowanego czerwonego ryżu powinno być zakazane, gdy na porcję produktu zalecaną do dziennego spożycia przypada 3 mg i więcej tych substancji.

Bezpieczeństwo stosowania preparatów z czerwonego sfermentowanego ryżu

Podkreślić należy, że długoterminowe bezpieczeństwo regularnego przyjmowania tych preparatów nie zostało w pełni udokumentowane. U niektórych osób stosujących te suplementy obserwuje się działania niepożądane podobne do tych, jakie występują podczas przyjmowania statyn. Niestety zdarza się, że pacjenci (a często także dietetycy) nie wiedzą, że monakolina to lowastatyna.

W związku z tym niezwykle istotne jest przeprowadzenie dokładnego wywiadu dotyczącego leków przyjmowanych przez pacjenta, gdyż jednoczesne przyjmowanie preparatów z monakoliną i statyn zwiększa ryzyko działań niepożądanych.

Działania niepożądane stosowania suplementów z czerwonym sfermentowanym ryżem

Niepożądane zdarzenia po spożyciu suplementów z czerwonym sfermentowanym ryżem dotyczyły głównie:

• tkanki mięśniowo-szkieletowej i łącznej (w tym występowania rabdomiolizy)
• wątroby (w tym zapalenie wątroby)
• układu nerwowego
• przewodu pokarmowego
• skóry i tkanki podskórnej

Kto może stosować suplementy z czerwonego sfermentowanego ryżu?

Zgodnie z wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego i Europejskiego Towarzystwa Miażdżycowego dotyczącego postępowania w dyslipidemiach z 2019 roku uznano, że można rozważyć podawanie nutraceutyków zawierających oczyszczony czerwony sfermentowany ryż u osób ze zwiększonym stężeniem cholesterolu w osoczu, które nie kwalifikują się do leczenia statynami ze względu na zbyt małe całkowite ryzyko sercowo-naczyniowe.

Natomiast podkreślono, że istnieje potrzeba lepszego uregulowania rynku tych suplementów oraz należy wprowadzić informacje dotyczące dokładnego składu tych produktów oraz zawartości i stopnia oczyszczenia składników.

Przeciwwskazania do stosowania suplementów diety z czerwonego sfermentowanego ryżu

Suplementy z czerwonego sfermentowanego ryżu nie mogą być spożywane przez:

• kobiety w ciąży i kobiety karmiące piersią
• osoby do 18. roku życia
• osoby dorosłe powyżej 70. roku życia
• osoby cierpiące na zaburzenia pracy wątroby, nerek i mięśni

Ponadto każda etykieta suplementu diety zawierającego czerwony sfermentowany ryż musi zawierać poniższe ostrzeżenia:

• należy zwrócić się o poradę do lekarza w sprawie spożycia tego produktu w przypadku wystąpienia jakichkolwiek problemów zdrowotnych
• nie należy spożywać, jeśli przyjmujesz leki zmniejszające stężenie cholesterolu
• nie należy spożywać, jeśli już spożywasz inne produkty zawierające sfermentowany czerwony ryż