Kiedy wydawać zaświadczenie o lekarskim badaniu kwalifikacyjnym do szczepienia?

19.09.2019
dr n. prawn. Tamara Zimna
Kancelaria Prawa Medycznego, Tresna

Na jakich zasadach i w jakich sytuacjach lekarz przeprowadzający badanie kwalifikacyjne do szczepienia zobowiązany jest do wypełnienia zaświadczenia o przeprowadzonym lekarskim badaniu kwalifikacyjnym, którego wzór określa załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 roku w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (Dz. U. 2018 r. poz. 753)?

Dokumentacja dotycząca obowiązkowych szczepień ochronnych ma charakter dokumentacji medycznej pacjenta, co wynika wprost z regulacji ustawy.1 Urzędowe wzory elementów tej dokumentacji (książeczki szczepień, karty uodpornienia oraz zaświadczenia o przeprowadzonym lekarskim badaniu kwalifikacyjnym) zostały określone w przepisach szczególnych rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 roku w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych wydanych na podstawie art. 17 ust. 10 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Regulacje te mają charakter przepisów szczególnych wobec ogólnych przepisów ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz wydanych do niej rozporządzeń w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej, w których wyraźnie włączono kartę uodpornienia do katalogu indywidualnej dokumentacji wewnętrznej, a książeczkę szczepień oraz zaświadczenie o przeprowadzonym lekarskim badaniu kwalifikacyjnym2 – do katalogu indywidualnej dokumentacji zewnętrznej pacjenta.3 Wzajemne relacje tych aktów prawnych polegają na uzupełnianiu przepisami ogólnymi zagadnień, które nie zostały odrębnie uregulowane w przepisach szczególnych. W związku z tym w zakresie dokumentowania szczepień ochronnych nie można poprzestać tylko na wybiórczym zastosowaniu przepisów sanitarnych, lecz także przepisów ogólnych ustaw i rozporządzeń (w tym sektorowych w sprawie dokumentacji medycznej), na przykład zawierających dyspozycje zamieszczania w karcie noworodka informacji o wykonanych szczepieniach, a w historii zdrowia i choroby – informacji o szczepieniach i stosowanych surowicach. Najbardziej rozbudowaną dokumentację szczepień przewidują przepisy sektorowe rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej, w którym wyodrębniono nawet osobną dokumentację zbiorczą szczepień w postaci księgi szczepień oraz sprawozdania z wykonywania szczepień ochronnych wśród żołnierzy i pracowników wojska.

Orzeczenie lekarskie, że nie stwierdzono przeciwwskazań do kwalifikacji małoletniego pacjenta do szczepień przewidzianych w Programie Szczepień Ochronnych jest przykładem orzeczenia,4,5 które ma wpływ na prawa lub obowiązki pacjenta wynikające z przepisów prawa (na obowiązek poddania się obowiązkowemu szczepieniu ochronnemu). Od 11 maja 2017 roku lekarz ma ustawowy obowiązek zamieszczenia w dokumentacji medycznej informacji o wydaniu takiego orzeczenia na podstawie art. 25 ust. 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, ponieważ pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy mogą wnieść uzasadniony sprzeciw wobec takiego orzeczenia lekarza do Komisji Lekarskiej działającej przy Rzeczniku Praw Pacjenta (w terminie 30 dni od dnia wydania orzeczenia przez lekarza orzekającego o stanie zdrowia pacjenta).

Na potrzeby podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych informacje o przeprowadzonym lekarskim badaniu kwalifikacyjnym dotyczące stanu zdrowia i choroby powinny zostać odnotowane w indywidualnej dokumentacji wewnętrznej pacjenta, w ramach opisu udzielonych mu świadczeń zdrowotnych, obok informacji o wykonanych szczepieniach, na przykład zawartych w karcie noworodka, a w historii zdrowia i choroby – informacji o szczepieniach i stosowanych surowicach.

Zgodnie z ogólnymi przepisami rozporządzeń wykonawczych zaświadczenie i opinia lekarska to rodzaj indywidualnej dokumentacji zewnętrznej przeznaczonej na potrzeby pacjenta korzystającego ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych. W konsekwencji z wyżej przytoczonych przepisów wykonawczych wynika, że zaświadczenie o przeprowadzonym lekarskim badaniu kwalifikacyjnym to indywidualna dokumentacja zewnętrzna przeznaczona na potrzeby pacjenta korzystającego ze świadczeń zdrowotnych. Z przepisu art. 17 ust. 2 i 4 wynika, że zaświadczenie można wydać tylko po przeprowadzeniu badania kwalifikacyjnego przez lekarza i powinno ono zawierać wskazanie daty oraz godziny przeprowadzonego badania, ponieważ szczepienia ochronnego nie można przeprowadzić, jeżeli między lekarskim badaniem kwalifikacyjnym przeprowadzonym w celu wykluczenia przeciwwskazań do szczepienia a tym szczepieniem upłynęły przynajmniej 24 godziny od daty i godziny wskazanej w zaświadczeniu. Dodatkowo, w dokumentacji indywidualnej wewnętrznej pacjenta (np. historii zdrowia i choroby, karcie noworodka) lekarz powinien wpisać informację o wydaniu takiego zaświadczenia pacjentowi lub jego opiekunowi prawnemu. Zaświadczenie (dokumentację indywidualną zewnętrzną), a w przypadku prowadzenia dokumentacji w postaci papierowej, jej kopię lub dokładny opis, dołącza się do dokumentacji indywidualnej wewnętrznej.

Dokonując kompleksowej wykładni systemowej i celowościowej wyżej przywołanych przepisów prawa, nasuwa się wniosek, że zaświadczenia o przeprowadzonym lekarskim badaniu kwalifikacyjnym nie wystawia się bez potrzeby pacjenta (wynika to z celu i definicji tego rodzaju dokumentacji medycznej).

Potrzeba wydania zaświadczenia dla pacjenta może wynikać z:

  1. dalszego leczenia w innym podmiocie udzielającym mu świadczeń zdrowotnych, np.:
    • szczepienie odbywa się w placówce innej niż ta, w której przeprowadzono badanie kwalifikacyjne pacjenta
    • konieczna jest konsultacja specjalistyczna w sprawie ustalenia przeciwwskazań do szczepień6
  2. zapewnienia realizacji prawa pacjenta do wniesienia do Komisji Lekarskiej działającej przy Rzeczniku Praw Pacjenta sprzeciwu wobec orzeczenia lekarza o stwierdzeniu lub niestwierdzeniu przeciwwskazań do szczepienia – lekarz powinien więc zawsze zapytać pacjenta lub jego opiekuna prawnego czy potrzebuje takiego zaświadczenia, nawet jeśli szczepienie ma być wykonane w tej samej placówce.

Jeśli nie zaistniała jedna w dwóch powyższych sytuacji i lekarz nie wystawił zaświadczenia na potrzeby pacjenta, nadal ma obowiązek udokumentowania wyniku przeprowadzonego lekarskiego badania kwalifikacyjnego oraz wpisania w indywidualnej dokumentacji wewnętrznej pacjenta orzeczenia o nie stwierdzeniu przeciwwskazań lub istnieniu przeciwwskazań zdrowotnych do wykonania szczepienia ochronnego. Lekarz zawsze potwierdza wykonanie badania kwalifikacyjnego do szczepień oraz wydane w tej sprawie orzeczenie w dokumentacji wewnętrznej pacjenta, a w razie potrzeby pacjenta – dodatkowo czyni to w wydawanym mu zaświadczeniu, a w dokumentacji wewnętrznej wpisuje informację o wydaniu lub niewydaniu tego zaświadczenia.

Ponadto, wobec finansowania wykonania lekarskiego badania kwalifikacyjnego do szczepień obowiązkowych w ramach umowy świadczeniodawcy z Narodowym Funduszem Zdrowia,7 zastosowanie znajdą także przepisy gwarantujące bezpłatność orzeczenia i zaświadczenia lekarskiego wydawanego na życzenie świadczeniobiorcy, związanego z dalszym leczeniem.8

.

Przypisy:

1. Art. 17 ust. 8 pkt 1) ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r., poz. 151 z późn. zm.).
2. § 56 ust. 2 ppkt n) rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej.
3. Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2015 r. w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz. U. z 2015 r., poz. 2069) oraz rozporządzeń sektorowych: Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 lutego 2016 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej prowadzonej w podmiotach leczniczych dla osób pozbawionych wolności oraz sposobu jej przetwarzania (Dz. U. z 2016 r., poz. 258), Ministra Spaw Wewnętrznych i Administracji oraz Ministra Obrony Narodowej.
4. Sprawozdanie Rzecznika Praw Pacjenta dotyczące przestrzegania praw pacjenta na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w 2014 r., s. 39 (dostęp: www.rpp.gov.pl).
5. O których mowa w art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r., poz. 1318).
6. Te okoliczności zostały wyraźnie przewidziane w pouczeniach zawartych w odnośnikach wypełniania formularza zaświadczenia zamieszczonych w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r., poz. 753).
7. Zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r., poz. 151 z późn. zm.).
8. Art. 16 ust. 1 pkt 1) ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r., poz. 1510 z późn. zm.).
Wybrane treści dla pacjenta
  • Wszawica u dzieci
  • Szczepienia obowiązkowe dla podróżnych
  • Celiakia u dzieci
  • Obrzęk naczynioruchowy u dziecka
  • Schizofrenia u dzieci i młodzieży
  • Choroba afektywna dwubiegunowa u dzieci i młodzieży
  • Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dzieci
  • Zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD)
  • Niedoczynność tarczycy u dzieci
  • Choroba Kawasakiego u dzieci

Reklama

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Przegląd badań