Opracowały: Małgorzata Ściubisz, Iwona Rywczak
W kanadyjskim badaniu typu test-negative design (rodzaj badania kliniczno-kontrolnego) oceniono skuteczność rzeczywistą szczepienia przeciwko grypie u chorych na nowotwory złośliwe. Dane do badania, m.in. dotyczące wyników badań laboratoryjnych, rozpoznania (w klasyfikacji ICD-10 lub ICD-9), stosowanych procedur medycznych, przyjmowanych leków oraz statusu szczepienia przeciwko grypie, uzyskano z ogólnokrajowych baz danych medycznych.
Populację badania stanowiło 26 436 osób (52% mężczyzn) w wieku ≥18 lat (śr. 70 lat) chorych na nowotwory złośliwe lub z nowotworem w wywiadzie, u których w czasie sześciu następujących po sobie sezonów epidemicznych grypy (2010/2011–2015/2016) wykonano badanie RT-PCR w kierunku zakażenia wirusem grypy. Ponad połowa osób (69%) była chora na nowotwory złośliwe narządów miąższowych, w tym najczęściej na raka piersi (12%), płuca (11%), prostaty (10%) oraz jelita grubego (9%). Pozostałe osoby (31%) chorowały na nowotwory złośliwe układu krwiotwórczego, najczęściej były to białaczki (11%), chłoniaki nieziarnicze (9%), szpiczak mnogi (5%) oraz chłoniak Hodgkina (1%). Średni czas od momentu rozpoznania wynosił 6 lat, a niemal co czwarty pacjent (23%) w czasie sezonu epidemicznego grypy był w trakcie chemioterapii. Większość pacjentów, którzy byli poddawani chemioterapii w trakcie sezonu epidemicznego grypy, stanowili chorzy na nowotwory złośliwe układu krwiotwórczego, w porównaniu z chorymi na nowotwory złośliwe narządów miąższowych (41 vs 14%). 88% chorych z każdej grupy było także obciążonych dodatkowymi czynnikami ryzyka ciężkiego przebiegu grypy (poza nowotworem), takimi jak astma, POChP, choroby sercowo-naczyniowe, cukrzyca i przewlekłe choroby nerek. Pacjenci szczepieni przeciwko grypie byli starsi, częściej chorowali na nowotwory złośliwe narządów miąższowych niż na nowotwory złośliwe układu krwiotwórczego, rzadziej przyjmowali chemioterapię w trakcie sezonu epidemicznego grypy oraz byli obciążeni większą liczbą czynników ryzyka ciężkiego przebiegu grypy (poza nowotworem). Większość (75%) pacjentów otrzymała szczepienie przeciwko grypie w ciągu 6–23 dni po zakończeniu chemioterapii, najczęściej 13 dni.
Grupę przypadków utworzyło 4320 osób, u których potwierdzono zakażenie wirusem grypy metodą RT-PCR (41% szczepionych), a grupę kontrolą – 22 143 osoby z ujemnym wynikiem tego badania (45% szczepionych). Ogółem skuteczność rzeczywista szczepienia przeciwko grypie w zapobieganiu zachorowaniom na grypę potwierdzoną laboratoryjne u pacjentów chorych na nowotwory złośliwe wyniosła 21% (95% CI: 15–26). Podobną skuteczność (20% [95% CI: 13–26]) wykazano w odniesieniu do zapobiegania zachorowaniom na grypę potwierdzoną laboratoryjnie wymagającą hospitalizacji. W badaniu oceniono także skuteczność szczepienia przeciwko grypie w zapobieganiu zachorowaniom na grypę wymagającą hospitalizacji na OIT oraz zgonom z powodu grypy w ciągu 30 dni po pobraniu próbki materiału do badania RT-PCR w kierunku zakażenia wirusem grypy, jednak uzyskane wyniki były nieistotne statystycznie i wyniosły odpowiednio: 16% (95% CI: od -1 do 30) oraz 20% (95% CI: 0–36). Skuteczność szczepienia przeciwko grypie różniła się w zależności od wieku pacjentów – była większa u osób w wieku 18–65 lat niż u osób w wieku >65 lat i wyniosła odpowiednio: 33% (95% CI: 20–44) vs 15% (95% CI: 6–22). Na skuteczność szczepienia przeciwko grypie miał także wpływ rodzaj nowotworu – wśród chorych na nowotwory złośliwe narządów miąższowych skuteczność szczepienia w zapobieganiu zachorowaniom na grypę potwierdzoną laboratoryjnie była większa niż u chorych na nowotwory złośliwe układu krwiotwórczego i wyniosła odpowiednio: 25% (95% CI: 18–31) vs 8% (95% CI: 5–19). Obserwowano trend w kierunku mniejszej skuteczności szczepienia przeciwko grypie u osób w trakcie chemioterapii, w porównaniu z osobami, które w czasie sezonu epidemicznego nie przyjmowały chemioterapii, choć różnica nie była istotna statystycznie (14% [95% CI: od -1 do 26] vs 22% [95% CI: 15–28]). Podobny wpływ chemioterapii na skuteczność szczepienia przeciwko grypie obserwowano u pacjentów chorych na nowotwory złośliwe układu krwiotwórczego (1% [95% CI: od -22 do 20] vs 11% [95% CI: od -5 do 25]; różnica nieistotna statystycznie), ale nie u pacjentów chorych na nowotwory złośliwe narządów miąższowych (24% [95% CI: 17–31] vs 26% [95% CI: 5–42]).
Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że wyniki badania potwierdzają słuszność aktualnych zaleceń dotyczących szczepienia przeciwko grypie pacjentów chorych na nowotwory. Wyniki badania wskazują, że skuteczność szczepienia może być mniejsza u pacjentów chorych na nowotwory złośliwe układu krwiotwórczego. Nie zaobserwowano, aby chemioterapia wpływała na skuteczność szczepienia przeciwko grypie, zwłaszcza u chorych na nowotwory złośliwe narządów miąższowych.
