Opracowała: lek. Iwona Rywczak
W badaniu kohortowym z prospektywnym zbieraniem danych przeprowadzonym w Hiszpanii oceniono skuteczność rzeczywistą szczepionek przeciwko COVID-19 u osób >18. roku życia z bliskiego kontaktu z SARS-CoV-2. W badaniu uwzględniono osoby wychwycone w ramach dochodzenia epidemiologicznego, które miały kontakt z osobą z potwierdzonym laboratoryjnie zakażeniem SARS-CoV-2, rozpoznanym między styczniem a kwietniem 2021 roku na obszarze prowincji Nawarra. U osób z kontaktu pobierano wymazy z nosowej części gardła dwukrotnie (zaraz po identyfikacji osoby z kontaktu oraz po upływie 10 dni od ostatniego kontaktu ) i wykonywano badanie RT-PCR w kierunku zakażenia SARS-CoV-2. U osób z objawami klinicznymi za potwierdzenie zakażenia SARS-CoV-2 uznawano również dodatni wyniki testu antygenowego oznaczonego w ciągu 5 dni od początku objawów. Jako bliski kontakt zdefiniowano każdy kontakt dużego ryzyka z osobą z potwierdzonym zakażeniem w okresie od 2 dni przed początkiem objawów u chorego do 10 dni po pojawieniu się objawów lub w okresie od 2 dni przed pobraniem próbki do badania, która dała wynik dodatni, do 10 dni po pobraniu próbki (w przypadku kontaktu z zakażonym bez objawów klinicznych). Szczepienia przeciwko COVID-19 rozpoczęto w Hiszpanii 27 grudnia 2020 roku, początkowo preparatem Comirnaty, następnie po rejestracji kolejnych szczepionek szczepienia realizowano również preparatami Moderna i Vaxzevria.
W analizowanym okresie zidentyfikowano 20 961 osób z bliskiego kontaktu, u 7240 (34,5%) potwierdzono zakażenie SARS-CoV-2. Objawy kliniczne stwierdzono u 5467 (26,1%) osób, a 559 (2,7%) chorych wymagało hospitalizacji z powodu COVID-19. Co najmniej 1 dawkę szczepionki otrzymało 1381 (6,5%) osób, a 512 (2,4%) osób otrzymało drugą dawkę, nie później niż 14 dni przed pobraniem próbki do badania. Większość osób (801) zaszczepiono preparatem Comirnaty, 524 osobom podano Vaxzevria, a 56 osób otrzymało preparat Moderna. Nikt nie otrzymał drugiej dawki Vaxzevria z uwagi na dłuższy zalecany odstęp między dawkami.
Zakażenie SARS-CoV-2 wykrywano częściej u nieszczepionych osób z kontaktu (35,6%) niż w grupie szczepionej 1 lub 2 dawkami szczepionki (odpowiednio 22,8 i 12,1%). Zakażenie z objawami klinicznymi COVID-19 stwierdzono u 27,1% nieszczepionych, u 15,5% zaszczepionych 1 dawką i 5,1% zaszczepionych 2 dawkami. Na podstawie analizy 1256 próbek stwierdzono dominację wariantu B.1.1.7 (68,9%).
Skuteczność rzeczywista szczepionki przeciwko COVID-19 w zapobieganiu zakażeniu SARS-CoV-2 (niezależnie od obecności objawów klinicznych) wyniosła: dla 1 dawki 35% (95% CI: 25–44), dla 2 dawek 66% (95% CI: 57–74). Skuteczność rzeczywista była większa w zapobieganiu objawowej chorobie (COVID-19): dla 1 dawki 42% (95% CI: 31–52), dla 2 dawek 82% (95% CI: 74–88), a w szczególności w zapobieganiu hospitalizacji z powodu COVID-19, odpowiednio 72% (95% CI: 47–85) i 95% (95% CI: 62– 99). Wśród osób zaszczepionych 1 dawką, podanie drugiej dawki wiązało się ze znamiennym zwiększeniem skuteczności rzeczywistej szczepionek w zapobieganiu zakażeniu SARS-CoV-2 (względny efekt 48% [95% CI: 31–61]) i COVID-19 (względny efekt 69% [95% CI: 53–80]).
W grupie wiekowej 18–59 lat skuteczność rzeczywista 1 dawki Comirnaty w zapobieganiu COVID-19 wyniosła 50% (95% CI: 12–72), a 2 dawek 85% (95% CI: 74–91). W grupie wiekowej ≥60 lat wartości te wyniosły odpowiednio 20% (95% CI: od -7 do 40) i 76% (95% CI: 55–87). W grupie szczepionej Comirnaty podanie drugiej dawki znamiennie zwiększyło skuteczność rzeczywistą w zapobieganiu zakażeniu SARS-CoV-2 (względny efekt 56% [95% CI: 39–68]) i objawowej chorobie (względny efekt 74% [95% CI: 59–84]).
Skuteczność rzeczywista 1 dawki Vaxzevria w zapobieganiu COVID-19 w grupach wiekowych 18–59 lat oraz ≥60 lat była podobna i wyniosła odpowiednio 50% (95% CI: 34–62) i 53% (95% CI: 19–72). Nie oceniono osobno skuteczności rzeczywistej preparatu Moderna z uwagi na małą liczbę zaszczepionych osób.
Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że szczepienie przeciwko COVID-19 było umiarkowanie skuteczne w zapobieganiu zakażeniu SARS-CoV-2 u osób z bliskiego kontaktu z zakażonymi, a skuteczność ta była większa w zapobieganiu objawowej chorobie i hospitalizacji z powodu COVID-19. Jedna dawka szczepionki dawała umiarkowany efekt ochronny, jednak szczepienie 2 dawkami wykazało się dużą skutecznością w zapobieganiu COVID-19 i hospitalizacji. Wyniki te wskazują na korzystny efekt szczepień przeciwko COVID-19 i potwierdzają zasadność wykonania szczepienia w pełnym schemacie. Należy je jednak traktować jako wstępne wyniki, a wśród ograniczeń badania autorzy wymienili stosunkowo małą liczbę zaszczepionych osób i brak możliwości oceny skuteczności 2 dawek Vaxzevria.
