W 2015 roku po raz kolejny zwrócono uwagę na konieczność
określenia zasad postępowania lekarzy
rodzinnych, do których zgłaszają się pacjenci z objawami
choroby zwyrodnieniowej stawów (ChZS).
Edwards i wsp. opracowali wskaźniki jakości dotyczące
tych zasad.1 Zwrócili uwagę na fakt, że około
4% populacji ogólnej w wieku >45 lat zgłasza
się każdego roku do lekarzy rodzinnych z powodu
ChZS. To rozpoznanie należy wziąć pod uwagę u osoby w tym wieku, gdy skarży się na przewlekły
ból stawów nasilający się przy ich obciążaniu
oraz na uczucie sztywności porannej utrzymującej
się nie dłużej niż 30 minut. Wspomniani wyżej
autorzy dokonali przeglądu systematycznego i zbiorczej analizy 32 artykułów opublikowanych w latach 2000–2013, omawiających różne aspekty
postępowania u chorych na ChZS. Podkreślono,
że opracowane zalecenia nie są przestrzegane w wystarczającym stopniu. Sformułowano więc
kilka podstawowych zasad, którymi powinni się
kierować lekarze rodzinni opiekujący się pacjentami z ChZS:
1) podejście holistyczne – opanowanie bólu i zapobieganie
niepełnosprawności
2) edukacja na temat choroby
3) fizjoterapia – zalecana w zależności od umiejscowienia
zmian zwyrodnieniowych
4) dbanie o prawidłową masę ciała – odpowiedni
program ćwiczeń fizycznych, dieta
5) zaopatrzenie ortopedyczne
6) stosowanie leków zmniejszających natężenie
bólu – paracetamolu i NSLPZ
7) u chorych w wieku >45 lat leczonych NSLPZ –
ochrona przewodu pokarmowego (inhibitory
pompy protonowej) i uwzględnienie innych
przyjmowanych leków (kwas acetylosalicylowy,
warfaryna)
8) skierowanie na badanie rentgenowskie i konsultację
do specjalisty, jeżeli nie ma poprawy.
Należy zawsze pamiętać o indywidualnym podejściu do chorego – w przypadkach ChZS często konieczne jest różnicowanie z wieloma innymi chorobami, często także (szczególnie w starszym wieku) są to choroby współistniejące.
Od wielu lat toczy się dyskusja, czy suplementacja glukozaminy i chondroityny może hamować destrukcję chrząstki stawowej w przebiegu ChZS. W 2015 roku opublikowano wyniki badań (przeprowadzonych w 3 niezależnych ośrodkach) dotyczących wpływu równoczesnego stosowania tych związków na chrząstkę w stawie kolanowym. Yang i wsp. przez 4 lata obserwowali wpływ leków na występowanie objawów ChZS (skala WOMAC) i na progresję zmian w chrząstce stawowej (ocena radiologiczna).2 Nie wykazali zmniejszenia dolegliwości bólowych ani zahamowania destrukcji chrząstki. Fransen i wsp. prowadzili natomiast podobne badania przez 2 lata, obserwując zmniejszony postęp zmian w chrząstce stawowej (ocena radiograficzna).3 Martel-Pelletier i wsp. uzyskali także opóźnienie utraty chrząstki pod wpływem glukozaminy i chondroityny podawanych przez 2 lata, co udokumentowali za pomocą MR.4 Autorzy ci potwierdzili równocześnie hipotezę, że leczenie tymi związkami jest skuteczniejsze u chorych z niewielkimi zmianami w obrębie chrząstki stawowej niż u chorych na zaawansowaną ChZS.
Piśmiennictwo:
1. Edwards J.J., Khanna M., Jordan K.P. i wsp.: Quality indicators for the primary care of osteoarthritis: a systematic review. Ann. Rheum. Dis., 2015; 74: 490–498
2. Yang S., Eaton Ch.B., McAlindon E., Lapane L.: Effects of glucosamine and chondroitin supplementation on knee osteoarthritis. Arthritis Rheum., 2015; 67: 714–723
3. Fransen M., Agaliotis M., Nairon L. i wsp.: Glucosamine and chondroitin for knee osteoarthritis: a double-blind randomised placebo-controlled clinical trial evaluating single and combination regiments. Ann. Rheum. Dis., 2015; 74: 851–858
4. Martel-Pelletier J., Roubille C., Abram F. i wsp.: First-line analysis of the effects of treatment on progression of structural changes in knee osteoarthritis over 24 months: data from the osteoarthritis initiative progression cohort. Ann. Rheum. Dis., 2015; 74: 547–556