Choroba zwyrodnieniowa stawów

W 2015 roku po raz kolejny zwrócono uwagę na konieczność określenia zasad postępowania lekarzy rodzinnych, do których zgłaszają się pacjenci z objawami choroby zwyrodnieniowej stawów (ChZS). Edwards i wsp. opracowali wskaźniki jakości dotyczące tych zasad.¹ Zwrócili uwagę na fakt, że około 4% populacji ogólnej w wieku >45 lat zgłasza się każdego roku do lekarzy rodzinnych z powodu ChZS. To rozpoznanie należy wziąć pod uwagę u osoby w tym wieku, gdy skarży się na przewlekły ból stawów nasilający się przy ich obciążaniu oraz na uczucie sztywności porannej utrzymującej się nie dłużej niż 30 minut. Wspomniani wyżej autorzy dokonali przeglądu systematycznego i zbiorczej analizy 32 artykułów opublikowanych w latach 2000–2013, omawiających różne aspekty postępowania u chorych na ChZS. Podkreślono, że opracowane zalecenia nie są przestrzegane w wystarczającym stopniu. Sformułowano więc kilka podstawowych zasad, którymi powinni się kierować lekarze rodzinni opiekujący się pacjentami z ChZS:
1) podejście holistyczne – opanowanie bólu i zapobieganie niepełnosprawności
2) edukacja na temat choroby
3) fizjoterapia – zalecana w zależności od umiejscowienia zmian zwyrodnieniowych
4) dbanie o prawidłową masę ciała – odpowiedni program ćwiczeń fizycznych, dieta
5) zaopatrzenie ortopedyczne
6) stosowanie leków zmniejszających natężenie bólu – paracetamolu i NSLPZ
7) u chorych w wieku >45 lat leczonych NSLPZ – ochrona przewodu pokarmowego (inhibitory pompy protonowej) i uwzględnienie innych przyjmowanych leków (kwas acetylosalicylowy, warfaryna)
8) skierowanie na badanie rentgenowskie i konsultację do specjalisty, jeżeli nie ma poprawy.

Należy zawsze pamiętać o indywidualnym podejściu do chorego – w przypadkach ChZS często konieczne jest różnicowanie z wieloma innymi chorobami, często także (szczególnie w starszym wieku) są to choroby współistniejące.

Od wielu lat toczy się dyskusja, czy suplementacja glukozaminy i chondroityny może hamować destrukcję chrząstki stawowej w przebiegu ChZS. W 2015 roku opublikowano wyniki badań (przeprowadzonych w 3 niezależnych ośrodkach) dotyczących wpływu równoczesnego stosowania tych związków na chrząstkę w stawie kolanowym. Yang i wsp. przez 4 lata obserwowali wpływ leków na występowanie objawów ChZS (skala WOMAC) i na progresję zmian w chrząstce stawowej (ocena radiologiczna).² Nie wykazali zmniejszenia dolegliwości bólowych ani zahamowania destrukcji chrząstki. Fransen i wsp. prowadzili natomiast podobne badania przez 2 lata, obserwując zmniejszony postęp zmian w chrząstce stawowej (ocena radiograficzna).³ Martel-Pelletier i wsp. uzyskali także opóźnienie utraty chrząstki pod wpływem glukozaminy i chondroityny podawanych przez 2 lata, co udokumentowali za pomocą MR.⁴ Autorzy ci potwierdzili równocześnie hipotezę, że leczenie tymi związkami jest skuteczniejsze u chorych z niewielkimi zmianami w obrębie chrząstki stawowej niż u chorych na zaawansowaną ChZS.