Kiedy osoby zakażone SARS-CoV-2 zaczynają być zakaźne i jakie to ma znaczenie w profilaktyce zakażeń?

Jak cytować: Rymer W., Wroczyńska A.: COVID-19 – co nowego. Med. Prakt., 2020; 5: 136–145

Skróty: ALT – aminotransferaza alaninowa, ARDS (acute respiratory distress syndrome) – zespół ostrej niewydolności oddechowej, AST – aminotransferaza asparaginianowa, CDC (Centers for Disease Control and Prevention) – (amerykańskie) Centra Kontroli i Prewencji Chorób, COVID-19 (coronavirus disease) – choroba spowodowana przez SARS-CoV-2, ECMO (extracorporeal membrane oxygenation) – pozaustrojowa oksygenacja przezbłonowa, FDA ([U.S.] Food and Drug Administration) – (amerykańska) Agencja ds. Żywności i Leków, IL-6 – interleukina 6, LDH – dehydrogenaza mleczanowa, MERS (Middle East respiratory syndrome) – bliskowschodni zespół niewydolności oddechowej, MERS-CoV – koronawirus wywołujący MERS, MEWS (modified early warning score) – zmodyfikowana skala wczesnego ostrzegania, OIT – oddział intensywnej terapii, PEEP (positive end-expiratory pressure) – dodatnie ciśnienie końcowowydechowe, RT-PCR (reverse transcription–polymerase chain reaction) – reakcja odwrotnej transkrypcji i reakcja łańcuchowa polimerazy, RTG – radiogram, SARS-CoV-2 – koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2, SpO₂ – wysycenie tlenem hemoglobiny krwi tętniczej mierzone pulsoksymetrem, TK – tomografia komputerowa, USG – ultrasonografia

Kiedy osoby zakażone SARS-CoV-2 zaczynają być zakaźne i jakie to ma znaczenie w profilaktyce zakażeń?

W ograniczaniu epidemii, której nie można powstrzymać dzięki szczepieniom, bardzo istotne znaczenie ma identyfikacja osób mających kontakt z zakażonym, aby jak najszybciej zastosować wobec nich kwarantannę. Aby działanie to było efektywne na szerszą skalę, konieczna jest wiedza na temat przebiegu zakażenia, a przede wszystkim ustalenie, czy osoba zakażona staje się zakaźna dopiero z chwilą ujawnienia się choroby (jak w przypadku SARS), czy też patogen zaczyna być wydalany, zanim pojawią się objawy zakażenia (jak np. w przypadku grypy czy WZW typu A). Epidemię SARS w latach 2002–2003 udało się stosunkowo szybko – w ciągu kilku miesięcy – wygasić dzięki wprowadzeniu izolacji osób chorych i objęciu kwarantanną osób z kontaktu. Przebieg obecnej epidemii COVID-19 i nikły efekt samej izolacji osób zakażonych jako jedynej metody walki z szerzeniem się zakażeń wskazują na konieczność szczegółowego określenia okresu zakaźności. Już na początku epidemii wysunięto podejrzenie znaczenia zakażenia bezobjawowego (w tym osób będących w okresie inkubacji) w transmisji SARS-CoV-2. W lutym br. Bai i wsp. jako jedni z pierwszych opisali przypadki transmisji zakażenia SARS-CoV-2 od osób bez objawów klinicznych w ogniskach zakażeń od członków rodziny.¹ Autorzy doniesienia zwrócili wówczas uwagę, że jeśli ich obserwacje zostaną potwierdzone, zwalczenie epidemii będzie trudne.

Nishiura i wsp., używając modelu matematycznego, oszacowali natomiast, że mediana czasu między pojawianiem się kolejnych przypadków w łańcuchu transmisji SARS-CoV-2 wynosi około 4 dni.² Badacze ci już na początku marca br. zasugerowali, że do znacznej części zakażeń może dochodzić, zanim u zakażającego wystąpią pierwsze objawy COVID-19. Potwierdzili to He i wsp.,³ którzy oszacowali na podstawie powtarzanych badań stężenia wirusa w wymazach z gardła pobieranych u 94 chorych na COVID-19 oraz danych z piśmiennictwa, że zakaźność pojawia się przeciętnie około 2,3 dnia (95% CI: 0,8–3,0) przed wystąpieniem pierwszych objawów klinicznych zakażenia SARS-CoV-2. Do badania zakwalifikowano chorych przyjętych do Guangzhou Eighth People’s Hospital z powodu COVID-19; 50% stanowili mężczyźni, mediana wieku wynosiła 47 lat, u 66% rozpoznano zapalenie płuc, ale u żadnego stan kliniczny przy przyjęciu nie był ciężki. Wymazy z gardła pobierano do 32 dni od wystąpienia objawów. Największe stężenie wirusa stwierdzano na samym początku choroby, a w trakcie jej trwania stopniowo się ono zmniejszało. Nie wykazano związku między płcią, wiekiem lub przebiegiem choroby a stężeniem wirusa w wymazach z gardła. Badacze wyliczyli, że maksymalna zakaźność występowała średnio 0,7 dnia (95% CI: 0,2–2,0) przed wystąpieniem objawów, a następnie – w ciągu pierwszych 7 dni choroby – szybko malała.
Określenie czasu zakaźności przed wystąpieniem pierwszych objawów COVID-19 ma fundamentalne znaczenie dla ograniczania szerzenia się zakażenia. Wskazuje, że prześledzenie kontaktów za pomocą aplikacji mobilnych lub w dochodzeniach epidemiologicznych (np. w ogniskach szpitalnych) powinno obejmować nie tylko osoby mające kontakt z chorym, ale również te, które się kontaktowały z zakażonym 2–3 dni przed wystąpieniem u niego objawów chorobowych. Dopóki nie będziemy dysponować skuteczną szczepionką, izolacja osób zakażonych i kwarantanna osób z kontaktu pozostaną ważnymi metodami ograniczania szerzenia zakażenia SARS-CoV-2 w populacji. Ponieważ u wielu osób zakażenie może przebiegać bezobjawowo lub skąpoobjawowo, równie ważne w walce z epidemią jest tzw. dystansowanie społeczne (zachowywanie odległości od innych ludzi), stosowanie zasad higieny (w tym szczególnie higieny rąk) oraz noszenie masek (zgodnie z zasadami prawidłowego korzystania z nich).