Jak cytować: Kuna A.: Transmisja SARS-CoV-2 poprzez skażone powierzchnie wewnątrz pomieszczeń poza placówkami medycznymi. Podsumowanie stanowiska Centers for Disease Control and Prevention dotyczącego zmniejszenia ryzyka zakażeń drogą kontaktu pośredniego. Med. Prakt., 2021; 5: 84–86
Skróty: CDC – Centers for Disease Control and Prevention, COVID-19 (coronavirus disease) – choroba spowodowana przez SARS-CoV-2, EPA (Environmental Protection Agency) – Agencja Ochrony Środowiska, QMRA (quantitative microbial risk assessment) – ilościowa analiza ryzyka mikrobiologicznego, SARS-CoV-2 (severe acute respiratory syndrome coronavirus 2) – koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2
Wprowadzenie
Do zakażenia SARS-CoV-2 dochodzi przede wszystkim drogą wziewną, jednak od początku pandemii COVID-19 zwracano uwagę na transmisję przez kontakt pośredni, tj. ze skażonymi wirusem powierzchniami i przedmiotami.
Nowe dane z analiz epidemiologicznych oraz badań eksperymentalnych pociągnęły za sobą aktualizację stanowiska amerykańskich Centers for Disease Control and Prevention (CDC) dotyczącego transmisji SARS-CoV-2 przez kontakt ze skażonymi powierzchniami. Niniejszy artykuł stanowi podsumowanie tego stanowiska oraz zaleceń CDC dotyczących dezynfekcji powierzchni i pomieszczeń zamkniętych poza placówkami medycznymi w celu zapobiegania zakażeniom SARS-CoV-2, opublikowanych w kwietniu 2021 roku.
Transmisja SARS-CoV-2 przez kontakt ze skażonymi powierzchniami i przedmiotami
Transmisja wirusa SARS-CoV-2 odbywa się przede wszystkim drogą kropelkową, przez ekspozycję na wydzielinę dróg oddechowych zawierającą patogen. Zakażenie jest możliwe także poprzez kontakt ze skażonymi przedmiotami lub powierzchniami, choć ryzyko w takiej sytuacji ocenia się jako małe.
Ryzyko transmisji wirusa SARS-CoV-2 przez
kontakt ze skażoną powierzchnią zależy od:
1) zachorowalności w danej społeczności
2) ilości wirusa wydalanej przez osoby zakażone (można ją istotnie zmniejszyć dzięki noszeniu masek)
3) osiadania wydalanych cząstek wirusa na powierzchniach, na co wpływają przepływ powietrza i wentylacja
4) czynników środowiskowych, takich jak temperatura i parowanie
5) czasu od zanieczyszczenia powierzchni cząstkami wirusa do jej dotknięcia przez człowieka
6) efektywności przenoszenia cząstek wirusa z powierzchni na ręce oraz z rąk na błony śluzowe nosa, ust i oczu
7) dawki wirusa potrzebnej do zakażenia przez błony śluzowe.
Wymienione czynniki wpływające na transmisję środowiskową przyczyniają się do tego, że ryzyko zakażenia przez kontakt z zanieczyszczonymi powierzchniami ocenia się jako małe, w porównaniu z kontaktem bezpośrednim, drogą kropelkową i powietrzną. Dokładny odsetek, jaki wśród wszystkich zakażeń SARS-CoV-2 stanowią zakażenia przez kontakt pośredni, nie jest znany. Dotychczas opublikowano niewiele badań opisujących prawdopodobne przypadki takiego zakażenia. Kontakt ze skażonymi powierzchniami lub przedmiotami jako droga transmisji SARS-CoV-2 jest trudny do bezspornego wykazania, m.in. z uwagi na niemożność wykluczenia zakażenia drogą kropelkową od osoby z zakażeniem bezobjawowym. W opisach przypadków wskazano, że SARS-CoV-2 przenosi się między ludźmi, jeśli się dotknie powierzchni niedawno skażonej (podczas kaszlu lub kichania) wydzieliną osoby chorej, a następnie przeniesie wirusa bezpośrednio na swoje błony śluzowe. Mycie rąk istotnie zmniejsza ryzyko zakażenia tą drogą.
Ilościowa ocena ryzyka mikrobiologicznego
W celu oceny ryzyka transmisji SARS-CoV-2 drogą kontaktu pośredniego oraz skuteczności środków profilaktyki w odniesieniu do zakażeń przenoszonych tą drogą przeprowadzono badania metodą ilościowej analizy ryzyka mikrobiologicznego (QMRA).
Wyniki tych badań wskazują, że ryzyko zakażenia SARS-CoV-2 przez kontakt ze skażoną powierzchnią lub przedmiotem jest małe i wynosi <1 na 10 000.
W jednej z opublikowanych analiz metodą QMRA oceniono znaczenie środków zapobiegawczych w zmniejszeniu ryzyka transmisji wirusa przez kontakt pośredni i wykazano istotne znaczenie higieny rąk, wpływ dezynfekowania powierzchni 1–2 razy dziennie okazał się natomiast nieznaczny.
Utrzymywanie się SARS-CoV-2 na powierzchniach
W licznych badaniach analizowano czas przetrwania wirusa na różnego rodzaju powierzchniach. Na powierzchniach porowatych wykrycie wirusa jest możliwe przez minuty lub godziny, na powierzchniach nieporowatych patogen można stwierdzić przez dni lub tygodnie. Tę różnicę tłumaczy się zjawiskami kapilarnymi oraz szybszym parowaniem kropli aerozolu z powierzchni porowatych.
Dane z badań utrzymywania się SARS-CoV-2 na powierzchniach wskazują, że na powszechnie używanych powierzchniach nieporowatych, takich jak stal nierdzewna, plastik i szkło, można spodziewać się zmniejszenia występowania SARS-CoV-2 i innych koronawirusów o 99% w ciągu 72 godzin.
Eksperci CDC zwracają jednak uwagę na to, że warunki środowiskowe stworzone w badaniach eksperymentalnych nie zawsze odpowiadają warunkom naturalnym, a czas utrzymywania się SARS-CoV-2 na powierzchniach zależy m.in. od początkowej ilości wirusa (związanej z ładunkiem wirusowym w kroplach wydzieliny dróg oddechowej) oraz czynników sprzyjających degradacji wirusa (np. wentylacji). Biorąc pod uwagę wyniki badań oraz znaczenie czynników wpływających na transmisję wirusa w środowisku naturalnym, ryzyko zakażenia przez kontakt pośredni uważa się za bardzo małe po upływie 3 dni (72 h) po pobycie osoby z COVID-19 w pomieszczeniu zamkniętym, niezależnie od tego, kiedy było ono ostatni raz czyszczone.
