Podsumowując: działania uwzględniające potrzeby psychologiczne, społeczne i duchowe pacjentów chorujących na COVID-19 są niezbędnym elementem wsparcia całościowego procesu terapeutycznego, który z powodzeniem wykorzystujemy w UCK. Nie sposób ocenić, czy te działania przynosiły korzyści w zakresie parametrów biologicznych w przebiegu leczenia, niemniej jednak bez wątpienia miały znaczący wpływ na dobrostan pacjentów, a także ich bliskich. Można zatem spekulować, że podtrzymywane w ten sposób poczucie sensu życia dawało chorym dodatkowe wsparcie w walce z chorobą. Podobnie intensywne działania wspierające personel medyczny naszym zdaniem mają ogromne znaczenie nie tylko dla dobrostanu pojedynczych osób, ale również wpływają korzystnie na zaangażowanie i skuteczność działań personelu. Oczywiście powyższe wnioski nie zostały zweryfikowane w odpowiednio zaplanowanym i przeprowadzonym badaniu naukowym, gdyż okoliczności pandemii na to nie pozwoliły, lecz są oparte na obserwacjach i emocjach. Niemniej jednak są one spójne z publikacjami ze świata, które potwierdzają celowość wsparcia psychologicznego i duchowego pacjentów i ich bliskich.
Piśmiennictwo:
1. Galbadage T., Peterson B.M., Wang D.C. i wsp.: Biopsychosocial and spiritual implications of patients with COVID-19 dying in isolation. Front. Psychol., 2020; 11: 588 623; doi: 10.3389/fpsyg.2020.588 6232. Sylvester A.M.: COVID – a ca ring reflection. J. Pastoral Care Counsel., 2020; 74: 141; doi: 10.1177/1 542 305 020 921 771
3. Prazeres F., Passos L., Simoes J.A. i wsp.: COVID-19-related fear and anxiety: spiritual-religious coping in healthcare workers in Portugal. Int. J. Environ. Res. Public Health, 2020; 18: 220; doi: 10.3390/ijerph18 010 220
4. Ribeiro M.R.C., Damiano R.F., Marujo R. i wsp.: The role of spirituality in the COVID-19 pandemic: a spiritual hot Line project. J. Public Health (Oxf.), 2020; 42: 855–856
5. Papadopoulos I., Lazzarino R., Wright S. i wsp.: Spiritual support during COVID-19 in England: a scoping study of online sources. J. Relig. Health, 2021; doi: 10.1007/ s10 943-021-01 254-1
6. Walsh F.: Loss and resilience in the time of COVID-19: meaning making, hope, and transcendence. Fam. Process, 2020; 59: 898–911
7. Reinhard M.A., Burkhardt G., Grosse-Wentrup F. i wsp.: Psychosoziale Unterstützung während der COVID-19-Pandemie: interdisziplinäres Versorgungs konzeptan einem Universitätsklinikum [Psychosocial suport during the COVID-19 pandemic: interdisciplinary concept of care at a university hospital]. Nervenarzt, 2020; doi: 10.1007/ s00 115-020-01 014-8
