Stosowanie deksametazonu u kobiet w ciąży
Z uwagi na potencjalne zmniejszenie ryzyka zgonu matki oraz małe ryzyko skutków niepożądanych u płodu w przypadku krótkotrwałego leczenia Panel zaleca stosowanie deksametazonu u kobiet ciężarnych chorujących na COVID-19 wentylowanych mechanicznie (A III) lub wymagających tlenoterapii bez wentylacji mechanicznej (B III).
Stosowanie deksametazonu u dzieci
- Bezpieczeństwo stosowania i skuteczność deksametazonu lub innych GKS u dzieci chorujących na COVID-19 nie zostały wystarczająco zbadane.
- Deksametazon może mieć korzystne działanie u dzieci chorujących na COVID-19 z niewydolnością oddechową, wentylowanych mechanicznie. U wymagających innego rodzaju tlenoterapii należy podjąć decyzję indywidualnie – zasadniczo Panel nie zaleca stosowania deksametazonu u dzieci z niewielkim zapotrzebowaniem na tlen (tj. u których wystarcza suplementacja tlenu przez cewnik donosowy).
- Potrzebne są dalsze badania w celu oceny stosowania GKS w leczeniu dzieci chorujących na COVID-19, w tym tych z wieloukładowym zespołem zapalnym.
Preparaty krwiopochodne
Zalecenia
- Nie ma wystarczających danych, aby zalecić stosowanie albo niestosowanie w leczeniu COVID-19 następujących preparatów krwiopochodnych:
1) osocza ozdrowieńców
2) swoistych immunoglobulin przeciwko SARS-CoV-2. - Panel zaleca, aby poza badaniami klinicznymi nie stosować w leczeniu COVID-19 następujących preparatów krwiopochodnych:
1) mezenchymalnych komórek macierzystych (A II)
2) dożylnych immunoglobulin (IVIG) nieswoistych dla SARS-CoV-2 (A III). Zalecenie to nie wyklucza podawania IVIG w razie wystąpienia wskazań do ich stosowania w leczeniu powikłań związanych z COVID-19.
Leczenie przeciwzakrzepowe
Zalecenia – badania laboratoryjne
- Nie ma danych uzasadniających oznaczanie parametrów układu krzepnięcia krwi (tj. dimeru D, czasu protrombinowego, liczby płytek krwi, fibrynogenu) u chorych na COVID-19 niewymagających hospitalizacji (A III).
- U hospitalizowanych chorych na COVID-19 standardowo oznacza się parametry krzepnięcia, choć nie ma wystarczających danych, aby zalecić uwzględnianie albo nieuwzględnianie tych danych w podejmowaniu decyzji dotyczących leczenia (B III).
Zalecenie – długotrwałe leczenie przeciwkrzepliwe lub przeciwpłytkowe
Pacjenci przyjmujący lek przeciwkrzepliwy lub przeciwpłytkowy z powodu choroby współistniejącej, u których rozpoznano COVID-19, powinni kontynuować to leczenie (A III).
Zalecenia – profilaktyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej i badania przesiewowe
- Nie powinno się włączać leczenia przeciwkrzepliwego ani przeciwpłytkowego w ramach profilaktyki żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (ŻChZZ) lub zakrzepicy tętniczej u chorych na COVID-19 niewymagających hospitalizacji, jeśli nie ma innych wskazań (A III).
- U hospitalizowanych dorosłych chorych na COVID-19 należy stosować profilaktykę ŻChZZ według aktualnych standardów dla innych dorosłych chorych leczonych w szpitalu (A III).
- Rozpoznanie COVID-19 nie powinno mieć wpływu na zalecenia pediatry w zakresie profilaktyki ŻChZZ u hospitalizowanych dzieci (B III).
- Nie należy stosować leczenia przeciwkrzepliwego ani przeciwpłytkowego w celu zapobiegania zakrzepicy tętniczej wykraczającego poza standardowe postępowanie u pacjentów niechorujących na COVID-19 (A III).
- Nie ma wystarczających danych, aby zalecić stosowanie albo niestosowanie leków trombolitycznych, czy też zwiększanie albo niezwiększanie dawek leków przeciwkrzepliwych w ramach profilaktyki ŻChZZ u hospitalizowanych chorych na COVID-19 poza badaniami klinicznymi (B III).
- U chorych na COVID-19 wypisywanych ze szpitala nie należy rutynowo stosować profilaktyki ŻChZZ (A III).
- Przedłużoną profilaktykę ŻChZZ można rozważyć u pacjentów, u których ryzyko krwawienia jest małe, a ryzyko ŻChZZ duże, tak samo jak u pacjentów niechorujących na COVID-19 (B I).
- Nie ma wystarczających danych, aby zalecić wykonywanie albo niewykonywanie rutynowych badań przesiewowych pod kątem zakrzepicy żył głębokich u chorych na COVID-19 bez objawów ŻChZZ, bez względu na wyniki oznaczeń parametrów krzepnięcia (B III).
- U hospitalizowanych chorych na COVID-19 należy ocenić prawdopodobieństwo wystąpienia choroby zakrzepowo-zatorowej w przypadku szybkiego pogorszenia czynności płuc, serca lub układu nerwowego bądź nagłej miejscowej utraty perfuzji obwodowej (A III).
Zalecenia – leczenie
- U chorych na COVID-19, u których wystąpił incydent zakrzepowo-zatorowy albo istnieje silne podejrzenie choroby zakrzepowo-zatorowej i nie ma możliwości wykonania badań obrazowych, należy zastosować lek przeciwkrzepliwy w dawce terapeutycznej zgodnie ze standardem postępowania u pacjentów niechorujących na COVID-19 (A III).
- U chorych na COVID-19, którzy wymagają ECMO lub ciągłego leczenia nerkozastępczego, a także u tych, u których doszło do zakrzepicy związanej z cewnikiem lub linią pozaustrojową, należy zastosować leczenie przeciwzakrzepowe zgodnie ze standardem postępowania u pacjentów niechorujących na COVID-19 (A III).
Zalecenia – środki ostrożności w okresie ciąży i karmienia piersią
- Stosowanie leczenia przeciwkrzepliwego podczas porodu u kobiet chorujących na COVID-19 wymaga specjalistycznej opieki i planowania; zależy ono od wskazań do antykoagulacji (A III).
- Heparyna niefrakcjonowana, heparyna drobnocząsteczkowa i warfaryna nie kumulują się w ludzkim mleku i nie wywołują efektu przeciwkrzepliwego u noworodka. Leki te można więc stosować u kobiet karmiących piersią bez względu na to, czy chorują na COVID-19, jeśli niezbędne jest zapobieganie lub leczenie ŻChZZ (A III). Nie zaleca się natomiast rutynowego stosowania bezpośrednich doustnych antykoagulantów, ponieważ nie ma danych dotyczących bezpieczeństwa (A III).
Suplementacja witaminy C, witaminy D i cynku
W leczeniu i profilaktyce wirusowych zakażeń dróg oddechowych promuje się suplementację witamin i minerałów, ale ich skuteczność w leczeniu COVID-19 nie została udowodniona.
Zalecenia
- Nie ma wystarczających danych, aby zalecić stosowanie albo niestosowanie witaminy C u chorych na COVID-19 – zarówno tych niebędących, jak i będących w stanie krytycznym.
- Nie ma wystarczających danych, aby zalecić stosowanie albo niestosowanie witaminy D w profilaktyce lub leczeniu COVID-19. (P. także s. 69–73 – przyp. red.)
- Nie ma wystarczających danych, aby zalecić stosowanie albo niestosowanie cynku w leczeniu COVID-19. Panel zaleca, aby poza badaniami klinicznymi nie stosować w celu profilaktyki COVID-19 suplementacji cynku w ilości przekraczającej zalecane dzienne spożycie (B III).
Interferony i inhibitory kinaz
Zalecenia
- Panel zaleca, aby poza badaniami klinicznymi nie stosować interferonów w leczeniu chorych na COVID-19 w stanie ciężkim lub krytycznym (A III).
- Nie ma wystarczających danych, aby zalecić stosowanie albo niestosowanie interferonu beta w leczeniu wczesnej fazy COVID-19 ( <7 dni od wystąpienia objawów) o łagodnym i umiarkowanym przebiegu.
- Panel zaleca, aby poza badaniami klinicznymi nie stosować inhibitorów kinaz janusowych (JAK) ani inhibitorów kinazy tyrozynowej Brutona (BTK) u chorych na COVID-19 (A III).