26 listopada 2021 r. Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (European Centre for Disease Prevention and Control – ECDC) poinformowało o zaklasyfikowaniu wariantu SARS-CoV-2 B.1.1.529 jako wariant budzący obawę (variant of concern – VOC). Dzień wcześniej wariant B.1.1.529 został oceniony jako VOC także przez WHO, która nadała nowemu wariantowi nazwę Omikron.
Wariant B.1.1.529 wykryto po raz pierwszy w próbkach pobranych 11.11.2021 r. w Botswanie, a od 14.11.2021 r. stwierdzano jego występowanie także w Republice Południowej Afryki (RPA). Do 26.11.2021 r. zakażenie wariantem Omikron potwierdzono u podróżnych po powrocie z Afryki w Belgii, Hongkongu i Izraelu (do dnia publikacji tego opracowania tj. do 29.11.2021 r., przypadki infekcji B.1.1.529 zgłosiły także inne kraje Europy oraz Kanada – przypis redakcji).
Wiele państw UE/EOG wdrożyło w ciągu ostatnich kilku dni ograniczenia dla podróżujących do i z RPA oraz innych krajów południowej części Afryki.
Charakterystyka wariantu Omikron
Dane uzyskane z sekwencjonowania genomu B.1.1.529 wykazały największą jak dotąd liczbę budzących niepokój mutacji w porównaniu z innymi wariantami wykrytymi podczas obecnej pandemii u znaczącej liczby osób. Liczne mutacje w zakresie glikoproteiny „S” wariantu Omikron na podstawie wyników wcześniejszych badań wiąże się ze zwiększoną zakaźnością wirusa oraz zmniejszeniem ochrony immunologicznej po szczepieniu lub przebyciu zakażenia.
W ocenie ekspertów ECDC można się spodziewać zmniejszenia efektywności procesu neutralizacji wariantu Omikron przez przeciwciała pochodzące od ozdrowieńców i osób zaszczepionych, jednocześnie wskazują oni na potrzebę dalszych badań w celu sformułowania wiarygodnych wniosków dotyczących skuteczności szczepionek wobec wariantu B.1.1.529 oraz ryzyka infekcji przełamujących.
Bardzo szybkie zastąpienie przez B.1.1.529 wariantu Delta w RPA może budzić obawę o zwiększoną transmisyjność nowego wariantu. ECDC zwraca jednak uwagę na ograniczoną możliwość oceny tego efektu ze względu na małą łączną liczbę zakażeń stwierdzaną obecnie RPA. Autorzy opracowania podkreślają możliwość istotnego wpływu na obserwowane zjawisko ewentualnych wydarzeń związanych z obecnością „superroznosicieli” SARS-CoV-2.
Według ECDC nie ma wystarczających danych, aby ocenić ewentualne różnice w ciężkości przebiegu klinicznego COVID-19 wywołanego zakażeniem wariantem Omikron. Wstępne informacje z RPA sugerują występowanie typowych objawów oraz możliwość infekcji bezobjawowych, tak jak w przypadku pozostałych wariantów SARS-CoV-2.
Ocena ryzyka związanego z wariantem Omikron dla krajów UE/EOG
ECDC ocenia ryzyko rozprzestrzenienia się wariantu Omikron w krajach UE/EOG jako duże, zwracając jednocześnie uwagę na ograniczone jak dotąd dane oraz niepewną ocenę zakaźności, skuteczności szczepionek oraz ryzyka reinfekcji. Ogólny poziom zagrożenia związanego z tym wariantem dla UE/EOG został uznany przez ECDC jako wysoki do bardzo wysokiego.
W ocenie znaczenia wariantu Omikron dla mieszkańców UE/EOG eksperci EC podkreślają: wcześniejsze obserwacje wskazujące na możliwość gwałtownego rozprzestrzeniania się nowych wariantów SARS-CoV-2, ryzyko niedostatecznej kontroli transmisji wirusa przy zastosowaniu dotychczasowych strategii niefarmakologicznych w razie zwiększonej zakaźności nowego wariantu oraz brak danych pozwalających na ocenę skuteczności wykorzystywanego jak dotąd leczenia, np. przeciwciał monoklonalnych. ECDC zwraca także uwagę na duże obciążenie systemów opieki zdrowotnej w ostatnich tygodniach w wielu krajach UE/EOG, co jest związane z nasiloną transmisją wariantu Delta oraz ze zwiększonym występowaniem zakażeń innymi wirusami oddechowymi w okresie jesienno-zimowym.
