Opracowała mgr Małgorzata Ściubisz, Polski Instytut Evidence-Based Medicine w Krakowie
Skróty: COVID-19 (coronavirus disease) – choroba spowodowana przez SARS-CoV-2, SARS-CoV-2 (severe acute respiratory syndrome coronavirus 2) – koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2
Od Redakcji
Niniejszy artykuł stanowi podsumowanie najważniejszych zasad szczepienia przeciwko COVID-19 w Polsce zgodnie z komunikatami Ministra Zdrowia. Artykuł będzie aktualizowany w razie pojawienia się nowych zaleceń.
Dostępne szczepionki przeciwko COVID-19
W Unii Europejskiej (UE) zarejestrowano obecnie do użytku 6 szczepionek przeciwko COVID-19 (tab. 1):
- 2 szczepionki mRNA: Comirnaty (firmy Pfizer/BioNTech) i Spikevax (firmy Moderna),
- 2 szczepionki wektorowe oparte na zmodyfikowanych adenowirusach niezdolnych do replikacji: szympansim (preparat Vaxzevria firmy AstraZeneca) lub ludzkim typu 26 (szczepionka Jcovden firmy Janssen/Johnson&Johnson),
- szczepionka podjednostkowa zawierająca rekombinowane białko S z adiuwantem Matrix-M (Nuvaxovid firmy Novavax),
- szczepionka inaktywowana firmy Valneva z adiuwantem CpG1018 (aktualnie niedostępna w Polsce).
Dostępne są również 4 nowe 2-walentne szczepionki mRNA przeciwko COVID-19 skierowane przeciwko wariantowi oryginalnemu i wybranemu podwariantowi Omikron (tab. 1):
- szczepionka Comirnaty BA.1 oraz Comirnaty BA.4–5
- szczepionka Spikevax BA.1 oraz Spikevax BA.4–5.
| Tabela 1. Podstawowe informacje dotyczące szczepionek przeciwko COVID-19 aktualnie zarejestrowanych w Polscea | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Nazwa szczepionki (technologia) | Wskazania wiekowe | Kolor wieczka fiolki/obramowania etykiety | Wielkość (objętość) dawki | Czy wymaga rozcieńczenia przed podaniem? | |
| Szczepienie podstawowe | Szczepienie przypominające | ||||
| szczepionki monowalentne | |||||
| Comirnaty (mRNA) | od 6 mies. do 4 lat | kasztanowy | 3 µg (0,2 ml) | nie dotyczy | tak |
| 5–11 lat | pomarańczowy | 10 µg (0,2 ml) | 10 µg (0,2 ml) | tak | |
| ≥12 lat | fioletowy | 30 µg (0,3 ml) | 30 µg (0,3 ml) | tak | |
| Spikevax (mRNA) | ≥12 lat | czerwony | 100 µg (0,5 ml) | 50 µg (0,25 ml) | nie |
| 6–11 lat lub ≥12 lat (tylko szczepienie przypominające) | niebieski | 50 µg (0,5 ml) | 50 µg (0,5 ml) lub 25 µg (0,25 ml) | nie | |
| Nuvaxovid (podjednostkowa, rekombinowana, z adiuwantem) | ≥12 lat | nie dotyczy | 5 µg białka S (kolec) SARS-CoV-2 (0,5 ml) | 5 µg białka S (kolec) SARS-CoV-2 (0,5 ml) | nie |
| Vaxzevria (wektor adenowirusowy) | ≥18 lat | nie dotyczy | 5 × 1010 cząstek wirusowychb (0,5 ml) | 5 × 1010 cząstek wirusowychb (0,5 ml) | nie |
| Jcovden (wektor adenowirusowy) | ≥18 lat | nie dotyczy | ≥8,92 log10 cząstek zakaźnychc (0,5 ml) | ≥8,92 log10 cząstek zakaźnychc (0,5 ml) | nie |
| szczepionki 2-walentne | |||||
| Comirnaty (mRNA) | ≥12 lat | szary etykieta z napisem „Comirnaty Original/Omicron BA.1” | nie dotyczy | 15+15 µg (0,3 ml) | nie |
| ≥12 lat | szary etykieta z napisem „Comirnaty Original/Omicron BA.4–5” | nie dotyczy | 15+15 µg (0,3 ml) | nie | |
| 5–11 lat | pomarańczowy etykieta z napisem „Comirnaty Original/Omicron BA.4–5” | nie dotyczy | 5+5 µg (0,2 ml) | tak | |
| Spikevax (mRNA) | ≥6 lat | niebieski etykieta z napisem „Spikevax Original/Omicron BA.1” | nie dotyczy | 25+25 µg (0,5 ml) dla osób w wieku ≥12 lat lub 12,5+12,5 µg (0,25 ml) dla dzieci w wieku 6–11 lat | nie |
| ≥12 lat | niebieski etykieta z napisem „Spikevax Original/Omicron BA.4–5” | nie dotyczy | 25+25 µg (0,5 ml) | nie | |
| a Opracowano na podstawie Charakterystyki Produktu Leczniczego poszczególnych preparatów. Wszystkie wymienione preparaty są konfekcjonowane w opakowaniach
wielodawkowych.
b Rekombinowany niezdolny do replikacji wektor adenowirusowy namnażany w linii ludzkich zarodkowych komórek nerki (HEK-293) kodujący białko S SARS-CoV-2. c Rekombinowany niezdolny do replikacji wektor adenowirusowy namnażany w linii ludzkich zarodkowych komórek siatkówki (PER.C6) kodujący białko S SARS-CoV-2. | |||||
Grupy osób, którym zaleca się szczepienie przeciwko COVID-19
Szczepienie przeciwko COVID-19 zaleca się wszystkim osobom w wieku ≥6 miesięcy, u których nie stwierdzono przeciwwskazań do podania tych szczepionek.
Kwalifikacja do szczepienia i jego realizacja
1. Dzieci w wieku od 6 miesięcy do 4 lat włącznie
- Do szczepienia dzieci w wieku od 6 miesięcy do 4 lat włącznie przeznaczony jest preparat Comirnaty w dawce 3 µg (0,2 ml [tab. 1]).
- O kwalifikacji do szczepienia każdorazowo decyduje lekarz (również lekarz stażysta lub rezydent), zgodnie z ogólnymi zasadami przyjętymi dla szczepień przeciwko COVID-19 (przy kwalifikacji lekarskiej do szczepienia należy korzystać z „Kwestionariusza wstępnego wywiadu przesiewowego przed szczepieniem dziecka w wieku od 6 miesięcy do 4 lat przeciwko COVID-19” [dokument dostępny jest na stronie internetowej MZ]).
- Jeżeli wywiad przesiewowy nie ujawnia objawów alarmowych, a dziecko wygląda na zdrowe i jego stan ogólny jest dobry, przesiewowe badanie przedmiotowe można ograniczyć do: pomiaru temperatury ciała (metodą bezdotykową), oglądania skóry (wykwity) i oceny układu oddechowego (pod kątem duszności i innych objawów infekcji).
- U dzieci chorych przewlekle zaleca się rozszerzyć badanie przedmiotowe o sprawdzenie objawów mogących wskazywać na zaostrzenie choroby podstawowej.
- U niemowląt w wieku od 6 do <12 miesięcy preferowanym miejscem wstrzyknięcia szczepionki jest przednio-boczna okolica uda. U dzieci w wieku od 12 miesięcy zalecane miejsce wstrzyknięcia to przednio-boczna okolica uda lub mięsień naramienny (jeśli jego masa jest wystarczająca).
- Jeżeli pomiędzy kolejnymi dawkami schematu dziecko ukończy 5 lat (5. urodziny), szczepienie należy dokończyć preparatem w dawce 3 µg (0,2 ml).
2. Dzieci w wieku 5–11 lat
- Do szczepienia dzieci w wieku 5–11 lat przeznaczony jest preparat Comirnaty w dawce 10 µg (0,2 ml [tab. 1]).
- O kwalifikacji do szczepienia każdorazowo decyduje lekarz (również lekarz stażysta lub rezydent), zgodnie z ogólnymi zasadami przyjętymi dla szczepień przeciwko COVID-19 (przy kwalifikacji lekarskiej do szczepienia należy korzystać z „Kwestionariusza wstępnego wywiadu przesiewowego przed szczepieniem dziecka w wieku 5–11 lat przeciwko COVID-19” [dokument dostępny jest na stronie internetowej MZ]).
- Dzieci powinny otrzymać preparat szczepionkowy odpowiedni dla ich wieku kalendarzowego, niezależnie od wysokości i masy ciała.
- Jeżeli dziecko ukończy 12 lat (12. urodziny) między podaniem pierwszej i drugiej dawki, należy podać szczepionkę właściwą dla wieku w dniu szczepienia: (1) jako pierwszą dawkę należy podać szczepionkę dopuszczoną do stosowania u osób w wieku 5–11 lat (dawka 10 µg o objętości 0,2 ml preparatu z fiolki z pomarańczowym wieczkiem), (2) jako drugą dawkę należy podać szczepionkę dopuszczoną do stosowania u osób w wieku ≥12 lat (dawka 30 µg o objętości 0,3 ml preparatu z fiolki z fioletowym wieczkiem).
3. Młodzież w wieku 12–15 lat oraz osoby w wieku ≥16 lat
- Do szczepienia dorosłych i młodzieży w wieku ≥12 lat przeznaczone są preparaty: Comirnaty (30 µg), Spikevax lub Nuvaxovid, natomiast u osób w wieku ≥18 lat dodatkowo preparaty wektorowe Vaxzevria i Jcovden (aktualnie szczepionki wektorowe nie są powszechnie dostępne w Polsce i są rzadko stosowane – przyp. red. [tab. 1]).
- O kwalifikacji do szczepienia osoby w wieku do 15 lat włącznie każdorazowo decyduje lekarz (również lekarz stażysta lub rezydent), zgodnie z ogólnymi zasadami przyjętymi dla szczepień przeciwko COVID-19.
- Przy kwalifikacji lekarskiej do szczepienia należy korzystać z „Kwestionariusza wstępnego wywiadu przesiewowego przed szczepieniem osoby małoletniej przeciwko COVID-19” lub „Kwestionariusza wstępnego wywiadu przesiewowego przed szczepieniem osoby dorosłej przeciwko COVID-19” [dokumenty dostępne są na stronie internetowej MZ]).
Schematy szczepienia
Schematy szczepienia przeciwko COVID-19 u osób bez niedoborów odporności i z niedoborami odporności (p. ramka) podsumowano w tabeli 2 i 3.
UWAGA: osobom w wieku ≥60 lat, z niedoborami odporności (w wieku ≥12 lat) lub pracownikom opieki zdrowotnej, którzy jako drugą dawkę przypominającą otrzymali preparat monowalentny (skierowany tylko przeciwko wariantowi oryginalnemu SARS-CoV-2) należy podać trzecią dawkę przypominającą z użyciem preparatu 2-walentnego (skierowanego przeciwko wariantowi oryginalnemu i podwariantowi Omikron [p. tab. 1.]). Trzecią dawkę przypominającą można podać ≥3 miesiące po drugiej dawce przypominającej.
Ramka. Osoby z ciężkim niedoborem odporności
Pacjenci:
1) w trakcie leczenia przeciwnowotworowego
2) po przeszczepieniu narządów miąższowych przyjmujący leki immunosupresyjne
lub biologiczne
3) po przeszczepieniu komórek hematopoetycznych (HCT) w okresie ostatnich 2 lat
4) z ciężkim lub umiarkowanym pierwotnym niedoborem odporności
5) HIV-dodatni
6) leczeni glikokortykosteroidami w dużej dawce lub innymi lekami immunosupresyjnymi
7) dializowani z powodu schyłkowej niewydolności nerek.
| Tabela 2. Schematy szczepienia przeciwko COVID-19 u osób bez niedoboru odporności w zależności od wieku i preparatu | ||
|---|---|---|
| Nazwa szczepionki | Szczepienie podstawowea | Szczepienie przypominająceb |
| dzieci w wieku do 6 mies. do 4 lat | ||
| Comirnaty (3 µg) | 3 dawki: pierwsza i druga w odstępie 3 tyg., trzecia ≥8 tyg. po drugiej | nie dotyczy |
| dzieci w wieku 5–11 lat | ||
| Comirnaty (10 µg) | 2 dawki w odstępie ≥3 tyg. | 1 dawka, ≥6 mies. po zakończeniu schematu podstawowego |
| osoby w wieku ≥12 lat | ||
| Comirnaty (30 µg) | 2 dawki w odstępie ≥3 tyg. | 2 dawki w odstępie ≥3 mies. (pierwsza ≥3 mies. po zakończeniu schematu podstawowego) |
| Spikevax | 2 dawki (100 µg) w odstępie ≥4 tyg. | 2 dawki (50 µg) w odstępie ≥3 mies. (pierwsza ≥3 mies. po zakończeniu schematu podstawowego) |
| Nuvaxovid | 2 dawki w odstępie ≥3 tyg. | 2 dawki w odstępie ≥3 mies. (pierwsza ≥3 mies. po zakończeniu schematu podstawowego) |
| osoby w wieku ≥18 lat | ||
| Vaxzevriac | 2 dawki w odstępie 4–12 tyg. | 2 dawki w odstępie ≥3 mies. (pierwsza ≥3 mies. po zakończeniu schematu podstawowego) |
| Jcovdenc | 1 dawka | 2 dawki w odstępie ≥3 mies. (pierwsza ≥2 mies. po zakończeniu schematu podstawowego) |
| a Dopuszcza się, aby u osób w wieku ≥5 lat szczepienie podstawowe realizować 2-walentnymi szczepionkami mRNA: Comirnaty BA.4–5 (10 µg) u dzieci w wieku
5–11 lat, Comirnaty BA.4–5 (30 µg) lub Spikevax BA.4–5 lub BA.1 (50 µg) u osób w wieku ≥12 lat.
b Preferuje się, aby szczepienie przypominające pierwszą dawką realizować z użyciem 2-walentnych szczepionek mRNA. Do realizacji drugiego szczepienia przypominającego należy stosować wyłącznie 2-walentne szczepionki mRNA. Dopuszcza się szczepienie w schemacie mieszanym (z użyciem innego preparatu niż w schemacie podstawowym). UWAGA: osobom w wieku ≥60 lat, z niedoborami odporności (w wieku ≥12 lat) lub pracownikom opieki zdrowotnej, którzy jako drugą dawkę przypominającą otrzymali preparat monowalentny (skierowany tylko przeciwko wariantowi oryginalnemu SARS-CoV-2) należy podać trzecią dawkę przypominającą z użyciem preparatu 2-walentnego (skierowanego przeciwko wariantowi oryginalnemu i podwariantowi Omikron [p. tab. 1.]). Trzecią dawkę przypominającą można podać ≥3 miesiące po drugiej dawce przypominającej. c Aktualnie szczepionki wektorowe (Vaxzevria, Jcovden) nie są powszechnie dostępne w Polsce i są rzadko stosowane – przyp. red. | ||
| Tabela 3. Schematy szczepienia przeciwko COVID-19 u osób z niedoborami odporności w zależności od wieku i preparatu | ||
|---|---|---|
| Nazwa szczepionki | Szczepienie podstawowea | Szczepienie przypominająceb |
| dzieci w wieku od 6 mies. do 4 lat | ||
| Comirnaty (3 µg) | 3 dawki: pierwsza i druga w odstępie 3 tyg., trzecia ≥8 tyg. po drugiej | nie dotyczy |
| dzieci w wieku 5–11 lat | ||
| Comirnaty (10 µg) | 3 dawki: pierwsza i druga w odstępie 3 tyg., trzecia ≥4 tyg. po drugiej | 1 dawka, ≥6 mies. po zakończeniu schematu podstawowego |
| osoby w wieku ≥12 lat | ||
| Comirnaty | 3 dawki: pierwsza i druga w odstępie ≥3 tyg., trzecia ≥4 tyg. po drugiej | 2 dawki w odstępie ≥3 mies. (pierwsza ≥3 mies. po zakończeniu schematu podstawowego) |
| Spikevax | 3 dawki (100 µg) w odstępie ≥4 tyg. | 2 dawki (50 µg) w odstępie ≥3 mies. (pierwsza ≥3 mies. po zakończeniu schematu podstawowego) |
| Nuvaxovid | 3 dawki: pierwsza i druga w odstępie ≥3 tyg., trzecia ≥4 tyg. po drugiej | 2 dawki w odstępie ≥3 mies. (pierwsza ≥3 mies. po zakończeniu schematu podstawowego) |
| osoby w wieku ≥18 lat | ||
| Vaxzevriac,d | 2 dawki w odstępie 4–12 tyg. | 2 dawki w odstępie ≥3 mies. (pierwsza ≥3 mies. po zakończeniu schematu podstawowego) |
| a Dopuszcza się, aby u osób w wieku ≥5 lat szczepienie podstawowe realizować 2-walentnymi szczepionkami mRNA: Comirnaty BA.4–5 (10 µg) u dzieci w wieku 5–11 lat, Comirnaty BA.4–5 (30 µg) lub Spikevax BA.4–5 lub BA.1 (50 µg) u osób w wieku ≥12 lat.
b Preferuje się, aby szczepienie przypominające pierwszą dawką realizować z użyciem 2-walentnych szczepionek mRNA. Do realizacji drugiego szczepienia przypominającego należy stosować wyłącznie 2-walentne szczepionki mRNA. Dopuszcza się szczepienie w schemacie mieszanym (z użyciem innego preparatu niż w schemacie podstawowym). UWAGA: osobom w wieku ≥60 lat, z niedoborami odporności (w wieku ≥12 lat) lub pracownikom opieki zdrowotnej, którzy jako drugą dawkę przypominającą otrzymali preparat monowalentny (skierowany tylko przeciwko wariantowi oryginalnemu SARS-CoV-2) należy podać trzecią dawkę przypominającą z użyciem preparatu 2-walentnego (skierowanego przeciwko wariantowi oryginalnemu i podwariantowi Omikron [p. tab. 1.]). Trzecią dawkę przypominającą można podać ≥3 miesiące po drugiej dawce przypominającej. c Aktualnie szczepionki wektorowe nie są powszechnie dostępne i są rzadko stosowane – przyp. red. d Osobom zaszczepionym podstawowo preparatem Vaxzevria jako dawkę dodatkową należy podać szczepionkę mRNA. | ||
