Skróty: ERAS – protokół kompleksowej opieki okołooperacyjnej dla poprawy wyników leczenia; POD – doba pooperacyjna
Metody: retrospektywna analiza wyników leczenia kolejnych pacjentów poddanych operacjom jelita grubego od maja 2011 do listopada 2014 r.; porównanie grup pacjentów, u których doszło (grupa I) i u których nie doszło do pooperacyjnego zatrzymania moczu (grupa II)
Populacja: 513 pacjentów operowanych bądź laparoskopowo (n = 246), bądź klasycznie (n = 267)
Grupa I: pacjenci z pooperacyjnym zatrzymaniem moczu wymagający ponownego wprowadzenia cewnika do pęcherza moczowego (n = 73)
Grupa II: pozostali pacjenci (n = 440)
Wyniki:
U 2 pacjentów cewnik wprowadzono w dobie operacji, u 38 w 1. dobie pooperacyjnej (postoperative day – POD), u 16 w 2. POD, a u 17 chorych w 3. i następnych POD.
Grupy I i II nie różniły się istotnie statystycznie pod względem:
- rodzaju wykonywanego zabiegu:
- odsetka zabiegów doraźnych (14% vs. 20%, p = 0,177)
- czynników takich jak: wiek, wskaźnik masy ciała, punktacja w klasyfikacji American Society of Anaesthesiology oceniającej ryzyko operacyjne, palenie tytoniu, cukrzyca typu 2, immunosupresja, wcześniejsza radioterapia, dodatni wywiad kardiologiczny czy pulmonologiczny.
- lewostronna hemikolektomia (26% vs. 28%, p = 0,675)
- prawostronna hemikolektomia (14% vs. 22%, p = 0,113)
- resekcja odbytnicy (33% vs. 23%, p = 0,054)
- inne zabiegi (27% vs. 27%, p = 0,982)
- wcześniejszych operacji w obrębie jamy brzusznej (58% vs. 44%, p = 0,034)
- czasu trwania zabiegu (230 ±100 min vs. 190 ±100 min, p = 0,006)
- odsetka rozległych zabiegów (30% vs. 17%, p = 0,008)
- znieczulenia zewnątrzoponowego śródoperacyjnego (20% vs. 8%, p <0,001)
- znieczulenia zewnątrzoponowego pooperacyjnego (27% vs. 7%, p <0,001)
- stosowania drenów brzusznych (23% vs. 12%, p = 0,003).
Wieloczynnikowa analiza pokazała, że płeć męska (OR 1,4, 95% CI 1–1,8, p = 0,045) i pooperacyjne stosowanie znieczulenia zewnątrzoponowego (OR 2,6, 95%CI 1,6–4,3, p ≤0,001) są niezależnymi czynnikami ryzyka wystąpienia zatrzymania moczu w okresie pooperacyjnym.
Zatrzymanie moczu wpłynęło na upośledzenie rehabilitacji pacjentów poddanych cewnikowaniu, czyli z grupy I w porównaniu z pozostałymi, a więc z grupy II (w 1. POD uruchomienie >4 h odpowiednio 57% vs. 70%, p = 0,024), przybrali więcej na wadze (2,8 ±2,5 kg vs. 1,6 ±3 kg, p = 0,001) z powodu przeciążenia płynami, zgłaszali większy ból (w 10-stopniowej wzrokowej analogowej skali oceny bólu; w 3. POD 3,1 ±2,5 vs. 2,2 ±2,4, p = 0,002) i wymagali dłuższej dożylnej podaży płynów (>1 dzień 53% vs. 39%, p = 0,021).
Wnioski
Zatrzymanie moczu po operacjach jelita grubego pozostaje problemem również wśród pacjentów, nad którymi opiekę sprawuje się zgodnie z protokołem ERAS. Pooperacyjne cewnikowanie może utrudniać ich rehabilitację. Głównym i zarazem jedynym modyfikowalnym czynnikiem ryzyka pozostaje stosowanie znieczulenia zewnątrzoponowego, wydaje się zatem, że powinno się rozważyć inne, alternatywne metody redukcji dolegliwości bólowych.
