Komitet ds. Bezpieczeństwa Farmakoterapii i Oceny Ryzyka (Pharmacovigilance Risk Assessment Committee – PRAC) działający przy Europejskiej Agencji Leków (EMA) zakończył wstępną analizę przypadków zdarzeń zakrzepowo-zatorowych, które wystąpiły w związku czasowym ze szczepieniem przeciwko COVID-19 preparatem firmy AstraZeneca, a jej wyniki przedstawił na nadzwyczajnym posiedzeniu w dniu 18 marca 2021 roku.
Komitet potwierdził, że:
- korzyści wynikające ze szczepienia preparatem firmy AstraZeneca, w kontekście utrzymującego się powszechnego zagrożenia związanego z COVID-19 (które samo w sobie powoduje problemy z krzepnięciem i może być przyczyną zgonu), nadal przewyższają potencjalne ryzyko z nim związane,
- szczepionka nie jest związana ze zwiększeniem ogólnego ryzyka występowania zdarzeń zakrzepowo-zatorowych u osób, które ją otrzymały,
- nie wykazano wad jakościowych określonych serii szczepionki, ani problemów po stronie wybranych zakładów produkcyjnych,
- szczepionka może być związana z bardzo rzadkimi przypadkami zdarzeń zakrzepowych związanych z małopłytkowością, w tym rzadkimi przypadkami zakrzepicy zatok żylnych mózgu (CVST).
EMA podkreśla, że są to rzadkie przypadki. Do 16 marca 2021 roku zarejestrowano 7 przypadków rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego (DIC) i 18 przypadków CVST na 20 mln osób zaszczepionych preparatem firmy AstraZeneca w krajach Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) i w Wielkiej Brytanii. Nie wykazano związku przyczynowego tych zdarzeń ze szczepionką firmy AstraZeneca, ale jest on możliwy i wymaga dalszej analizy.
Ogólna liczba zdarzeń zakrzepowo-zatorowych zgłoszonych po szczepieniu, zarówno w badaniach klinicznych przeprowadzonych przed rejestracją szczepionki, jak i zgłoszonych po rozpoczęciu programów masowych szczepień z jej użyciem (ogółem 469 przypadków, w tym 191 w krajach EOG), jest mniejsza niż oczekiwana w populacji ogólnej. Na tej podstawie PRAC wyciągnął wniosek, że szczepienie przeciwko COVID-19 preparatem firmy AstraZeneca nie zwiększa ogólnego ryzyka wystąpienia zdarzeń zakrzepowo-zatorowych. Zaznacza jednak, że pewne obawy mogą dotyczyć młodszych osób, zwłaszcza w odniesieniu do występowania DIC i CVST.
Eksperci PRAC szczegółowo przeanalizowali przypadki DIC i CVST zgłoszone w krajach członkowskich (w tym 9 śmiertelnych). Większość z nich wystąpiła u osób <55. roku życia, głównie kobiet. Ponieważ zdarzenia te są rzadkie, a samo zachorowanie na COVID-19 jest częstą przyczyną zaburzeń krzepnięcia krwi u pacjentów, trudno jest określić podstawowy współczynnik ryzyka tych zdarzeń u osób nieszczepionych. Na podstawie danych sprzed pandemii COVID-19 oszacowano, że do 16 marca 2021 roku u osób <50. roku życia można było spodziewać się 1 przypadku DIC w ciągu 14 dni po szczepieniu, a zarejestrowano 5. Podobnie, do 16 marca 2021 roku u osób <50. roku życia można było spodziewać się 1,35 przypadku CVST w ciągu 14 dni po szczepieniu, a zarejestrowano 12. Obserwacji takich nie odnotowano w starszej populacji szczepionej preparatem firmy AstraZeneca.
Komitet jest zdania, że biorąc pod uwagę skuteczność szczepionki w zapobieganiu hospitalizacjom i zgonom z powodu COVID-19, korzyści wynikające z jej stosowania przewyższają ekstremalnie małe ryzyko wystąpienia DIC i CVST. Jednak biorąc pod uwagę powyższe szacunki, pacjenci powinni zdawać sobie sprawę z niewielkiego ryzyka wystąpienia tych zdarzeń, a jeśli pojawią się objawy sugerujące problemy z krzepnięciem krwi, powinni natychmiast zgłosić się do placówki opieki zdrowotnej i poinformować personel medyczny o otrzymanym ostatnio szczepieniu. EMA pracuje nad zaktualizowaniem informacji o szczepionce (Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla pacjenta), aby zawierały więcej informacji o tych zdarzeniach niepożądanych.
EMA zapowiedziała, że nadal będzie ściśle monitorować zgłoszenia o zdarzeniach zakrzepowo-zatorowych, w tym również te dotyczące innych szczepionek przeciwko COVID-19 (choć jak zaznacza, do tej pory nie ujawniono żadnych sygnałów alarmowych dotyczących bezpieczeństwa). Agencja zapewniła, że będzie przekazywać wszystkie nowe, istotne dane.
Informacje dla pracowników medycznych:
- przypadki zdarzeń zakrzepowych lub małopłytkowości (m.in. CVST) najczęściej obserwowano w ciągu 14 dni po podaniu szczepionki firmy AstraZeneca i dotyczyły głównie kobiet <55. roku życia (choć może to wynikać z tego, że w niektórych krajach kobiety były częściej szczepione),
- liczba zgłoszonych zdarzeń przekracza oczekiwaną (p. wyżej), a związku przyczynowego, chociaż nie został on potwierdzony, nie można wykluczyć. Biorąc pod uwagę, że są to bardzo rzadkie zdarzenia i trudno jest ustalić podstawowe ryzyko ich wystąpienia w populacji nieszczepionej (ponieważ samo zachorowanie na COVID-19 jest przyczyną zdarzeń zakrzepowo-zatorowych), siła jakiegokolwiek związku jest niepewna,
- EMA uważa, że korzyści ze szczepienia przewyższają potencjalne ryzyko z nim związane i szczepienie nie ma związku ze zwiększeniem ogólnego ryzyka zdarzeń zakrzepowo-zatorowych. Jednak ChPL i ulotka dołączona do opakowania zostaną zaktualizowane o informacje o zarejestrowanych przypadkach DIC i CVST,
- zaleca się, aby personel medyczny zwracał uwagę na możliwe przypadki zdarzeń zakrzepowo-zatorowych, DIC lub CVST występujące u zaszczepionych osób,
- należy poinformować pacjentów, aby natychmiast zgłosili się do lekarza jeżeli wystąpią u nich objawy zakrzepowo-zatorowe, a zwłaszcza małopłytkowości lub CVST (np. zwiększona skłonność do powstawania podbiegnięć krwawych lub krwawień, uporczywy lub silny ból głowy, zwłaszcza utrzymujący się >3 dni od szczepienia.
