Odmowa opieki nad nieszczepionym dzieckiem

23.01.2019
dr n. prawn. Tamara Zimna
Kancelaria Prawa Medycznego, Tresna

Czy w świetle aktualnych przepisów i regulacji lekarz może odmówić opieki nad dzieckiem, którego rodzice nie zgadzają się na obowiązkowe szczepienia? Czy decyzja zależy od tego, czy lekarz prowadzi prywatną praktykę czy też pracuje w ramach kontraktu z NFZ?

Lekarz może nie podjąć leczenia lub od niego odstąpić (czyli odmówić opieki nad dzieckiem), o ile nie zachodzi przypadek niecierpiący zwłoki, a brak udzielenia takiej pomocy nie stanowi dla pacjenta niebezpieczeństwa utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała, ciężkiego rozstroju zdrowia lub inny przypadek niecierpiący zwłoki – w trybie art. 38 ust. 1 z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r., poz. 617)1. Stosownie do treści art. 7 Kodeksu Etyki Lekarskiej, nie podjęcie się leczenia jest jednak możliwe tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Decyzja lekarza nie powinna zależeć od tego, czy lekarz prowadzi prywatną praktykę czy też pracuje w ramach kontraktu z NFZ – inne są tylko obowiązki związane z odstąpieniem od leczenia. Jeżeli lekarz wykonuje swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby, może nie podjąć leczenia lub od niego odstąpić po uzyskaniu zgody swojego przełożonego, jeżeli istnieją poważne ku temu powody. W przypadku realizacji kontraktu z NFZ w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) lekarz także może odstąpić od leczenia świadczeniobiorcy, lecz w tej sytuacji obowiązany jest do:2

  • uprzedzenia dostatecznie wcześnie świadczeniobiorcy, jego przedstawiciela ustawowego bądź opiekuna faktycznego o podjętej decyzji i wskazania realnych możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub świadczeniodawcy POZ
  • uzasadnienia i odnotowania faktu odstąpienia od leczenia w dokumentacji medycznej i na egzemplarzu złożonej do niego deklaracji wyboru
  • zgłoszenia przypadku wraz z uzasadnieniem właściwemu ze względu na zawartą umowę Oddziałowi Funduszu.

Powyższe uwagi należy analogicznie odnieść do odmowy przyjęcia deklaracji wyboru. Przyjęcie deklaracji wyboru stanowi przejaw objęcia pacjenta przez wybranego lekarza stałą opieką medyczną w zakresie świadczeń POZ, a więc jest przejawem gotowości do podjęcia leczenia takiego pacjenta. W konsekwencji należy przyjąć, że odmowę przyjęcia deklaracji wyboru od pacjenta należy potraktować jako odmowę podjęcia się jego leczenia realizowanego w ramach kontraktu z NFZ – stąd dodatkowy obowiązek adnotacji na egzemplarzu deklaracji wyboru.3

Odmowa objęcia opieką lekarską dziecka, którego rodzice sprzeciwiają się obowiązkowym szczepieniom ochronnym, nie powinna stanowić narzędzia służącego do wyegzekwowania ustawowego obowiązku szczepienia dzieci.4 Okoliczność odmowy szczepienia obowiązkowego i zaniechanie tej formy profilaktyki zdrowotnej może być jednym z czynników wpływających na tok leczenia dziecka i jego skuteczność. Oprócz tego istotna jest jeszcze ogólna postawa rodziców wobec lekarza i proponowanego przez niego leczenia dziecka – podważanie autorytetu, odmowa stosowania leków, niestosowanie się do zaleceń lekarskich, kultura zachowania wobec lekarza. Dopiero całokształt okoliczności pozwala ocenić, czy odmowa opieki jest uzasadniona w świetle danej sprawy. Lekarz zawsze powinien mieć na względzie dobro małego pacjenta i rozważyć, czy jego decyzja nie pozbawi dziecka dostępu do opieki zdrowotnej (należy wziąć pod uwagę także aspekt ekonomiczny związany z odpłatną opieką komercyjną). Szczególnie istotne w takim przypadku jest odpowiednio wczesne poinformowanie rodziców o odstąpieniu od leczenia oraz wskazanie innych możliwości dostępu dziecka do opieki zdrowotnej, na przykład w innym podmiocie leczniczym lub u innego lekarza.

Przypisy:

1. Szerzej na temat: obowiązków związanych z korzystaniem z prawem do odmowy leczenia Zielińska E. (W:) Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz. WKP, 2014, s. 677–691; Dyszlewska-Taranowska A. (W:) Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz. C. H. Beck, 2010, s. 338, a także Karkowska D. Prawa pacjenta. Oficyna, 2009, s. 348
2. Zgodnie z dyspozycją § 4 ust. 9 i 10 zarządzenia Nr 122/2017/DSOZ Prezesa NFZ z dnia 15 grudnia 2017 r. w sprawie warunków zawarcia i realizacji umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej
3. Zob. artykuł Zimna T., Odmowa przyjęcia pacjenta na listę POZ. Lekarz rodzinny, czerwiec 2011 r., rok XVI, nr 6 
4. Zob. odpowiedź Ministerstwa Zdrowia z dnia 27 lipca 2017 na pismo Prezesa NIL, dostęp: www.nil.org.pl. Stanowisko Rzecznika Praw Pacjentów z dnia 24 lipca 2017 r. w sprawie prawa małoletnich Pacjentów do świadczeń zdrowotnych a decyzja rodziców o nieszczepieniu dziecka dostępne pod adresem: www.bpp.gov.pl
Wybrane treści dla pacjenta
  • Toksoplazmoza u dzieci
  • Choroba afektywna dwubiegunowa u dzieci i młodzieży
  • Krztusiec (koklusz) u dziecka
  • Szczepienia obowiązkowe dla podróżnych
  • Choroby pasożytnicze układu oddechowego
  • Szczepienie przeciwko meningokokom
  • Zapalenie płuc u dzieci
  • Szczepienie przeciwko gruźlicy
  • Zaburzenia lękowe u dzieci i młodzieży
  • Schizofrenia u dzieci i młodzieży

Reklama

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Przegląd badań