Czy pracodawca (szpital) ma prawo żądać zaświadczenia o odporności na choroby zakaźne, w szczególności na odrę? Chodzi o zaświadczenia o odbyciu szczepienia lub badaniu poziomu swoistych przeciwciał? Czy może od tego uzależniać przyjęcie do pracy?
Szczepienia pracownicze realizowane są na zasadach określonych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 roku w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. poz. 716 oraz z 2008 r., poz. 288). Zgodnie z treścią § 16 tego rozporządzenia, w przypadku wystąpienia lub możliwości wystąpienia w środowisku pracy szkodliwego czynnika biologicznego, przeciw któremu jest dostępna szczepionka, stosuje się odpowiednie przepisy ustawy z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2018 r., poz. 151, z późn. zm.). Szczepienie przeciwko odrze u osób dorosłych nieszczepionych lub wcześniej szczepionych przeciwko tej chorobie (przypominające) jest szczepieniem zalecanym zgodnie z aktualnym Programem Szczepień Ochronnych (PSO) na 2019 rok (Dz. U. MZ. z 2018 r., poz. 104). Wirus odry jest szkodliwym czynnikiem biologicznym zakwalifikowanym do 2 grupy zagrożenia, a więc pracodawca nie ma prawnego obowiązku zabezpieczenia pracownika, w tym uodpornienia przy użyciu dostępnych szczepionek. Pracodawca zleca wykonywanie prac związanych z narażeniem na kontakt ze szkodliwym czynnikiem biologicznym zakwalifikowanym do grupy 3 lub 4 zagrożenia pracownikom właściwie zabezpieczonym, w tym uodpornionym przy użyciu dostępnych szczepionek (§ 16 ust. 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r.). W przypadku zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie wirusa odry i sprzeciwu pracownika wobec szczepienia przeciwko odrze pracodawca stosuje wszelkie inne dostępne środki eliminujące narażenie, a jeżeli jest to niemożliwe – ograniczające stopień tego narażenia z wykorzystaniem osiągnięć nauki i techniki (zgodnie z art. 2221 Kodeksu pracy).
Jednak dodatkowo od 7 września 2016 roku wprowadzono szczepienia ochronne przeciwko odrze ze względów środowiskowych, którymi objęto osoby nieszczepione lub niemające udokumentowanego szczepienia, bez względu na ich wiek, które przebywają w środowisku o małym odsetku osób zaszczepionych oraz były lub mogą być narażone na styczność z osobą chorą lub podejrzaną o zachorowanie na odrę (na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 września 2016 r. w sprawie metody zapobiegania odrze, Dz. U. z 2016 r., poz. 1418).1 Niezwłocznie po otrzymaniu informacji o wystąpieniu podejrzenia lub rozpoznaniu przypadków zachorowań na odrę w tych środowiskach właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny ogłasza wiek i grupy osób poddawanych szczepieniom w sposób przyjęty zwyczajowo na danym terenie oraz w Biuletynie Informacji Publicznej właściwej powiatowej stacji sanitarno-epidemiologicznej. W przypadku wykonywania tego rodzaju szczepień środowiskowych przeciwko odrze stosuje się przepisy dotyczące nabywania szczepionek, ich przechowywania i dystrybucji, wykonywania i dokumentowania obowiązkowych szczepień ochronnych oraz zgłaszania i leczenia niepożądanych odczynów poszczepiennych.
Na podstawie powyższych informacji można wysnuć wniosek, że pracodawca (szpital) nie ma prawa żądać zaświadczenia o odporności na choroby zakaźne wywoływane czynnikiem biologicznym zakwalifikowanym do 2 grupy zagrożenia, w szczególności na odrę, ponieważ nie ma prawnego obowiązku pracodawcy zabezpieczenia pracownika przeciwko tej chorobie przy użyciu dostępnych szczepionek. Szczepienie przeciwko odrze u dorosłych jest szczepieniem zalecanym, a nie obowiązkowym, a więc pracodawca nie może od tego uzależniać przyjęcia do pracy. Wyjątek stanowią szczepienia obowiązkowe przeciwko odrze wprowadzone ze względów środowiskowych przez właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego. Decydujący głos powinien mieć lekarz medycyny pracy dopuszczający pracownika do pracy w szpitalu, a nie pracodawca.
