Opracowały: mgr Małgorzata Ściubisz, lek. Iwona Rywczak
Skróty: AZS – atopowe zapalenie skóry, BCG – szczepionka, szczepienie przeciwko gruźlicy, Hib – Haemophilus influenzae typu b, OR – iloraz szans, RCT – badanie z randomizacją
W przeglądzie systematycznym piśmiennictwa z metaanalizą oceniono związek między rutynowo stosowanymi u dzieci i/lub dorosłych szczepionkami a późniejszym rozwojem atopowego zapalenia skóry (AZS).
Przeszukano 5 elektronicznych baz publikacji medycznych (Medline, Embase, Lilacs, Scopus, Web of Science) za okres do marca 2021 roku. Ostatecznie do przeglądu zakwalifikowano 44 badania opublikowane w latach 1997–2018, w tym 26 badań przekrojowych, 12 badań obserwacyjnych, 3 badania kliniczno-kontrolne, 2 badania kohortowe z prospektywnym zbieraniem danych oraz 1 badanie z randomizacją (RCT). Większość badań przeprowadzono w Europie (25), pozostałe w regionie Azji (5), Australii (5), Ameryki Północnej (3), Afryki (1) lub w kilku rejonach świata (5). Dotyczyły głównie populacji dzieci (40), rzadziej dorosłych (1) lub obu tych grup (3).
Kryteria włączenia do metaanalizy spełniło 37 badań. W badaniach przekrojowych rozpowszechnienie AZS wyniosło 14,6% (zakres: 13–62%; 34 badania) u osób szczepionych jakimkolwiek preparatem, 14% (zakres: 10,2–17,8; 14 badań) u osób szczepionych przeciwko gruźlicy (BCG), 14,7% (zakres: 5,9–23,5%; 7 badań) u osób szczepionych preparatem zawierającym antygeny krztuśca oraz 15% (zakres: 12,1–17,8; 21 badań) wśród osób nieszczepionych. W analizie uwzględniającej tylko badania z grupą kontrolną wykazano, że rozpowszechnienie AZS w populacji osób szczepionych jakimkolwiek preparatem (iloraz szans – OR: 0,96 [95% CI: 0,82–1,12]), szczepionych BCG (OR: 0,92 [95% CI: 0,7–1,23]) lub preparatem zawierającym antygeny krztuśca (OR: 0,79 [95% CI: 0,42–1,5]) było podobne jak w populacji nieszczepionej.
Pozostałych 7 badań nie spełniło kryteriów kwalifikacji do metaanalizy. W badaniach tych nie zaobserwowano, aby szczepienie BCG przed ukończeniem 1. roku życia lub po jego ukończeniu, przeciwko Haemophilus influenzae typu b (Hib), przeciwko odrze lub ospie wietrznej było związane z późniejszym rozwojem AZS. W analizie obejmującej populację niemowląt z rozpoznanym AZS nie wykazano również związku między rutynowo wykonywanymi w 1. roku życia szczepieniami (tj. przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, ospie wietrznej, meningokokom, pneumokokom) a zaostrzeniem AZS. W 2 badaniach przekrojowych zaobserwowano nieznacznie większe rozpowszechnienie zgłaszanego przez pacjentów AZS po szczepieniu BCG lub przeciwko durowi brzusznemu, ospie prawdziwej lub różyczce, ale zależności tej nie stwierdzono w analizie uwzględniającej tylko AZS rozpoznane przez lekarza.
Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że żadne z rutynowo wykonywanych szczepień u dzieci i/lub dorosłych nie było związane z późniejszym rozwojem AZS. Dzieci z AZS powinny otrzymywać wszystkie szczepienia należne dla wieku.
