Opracowała: Małgorzata Ściubisz, redaktor serwisu „Szczepienia”
Eksperci Cochrane Collaboration opublikowali przegląd systematyczny piśmiennictwa z metaanalizą badań kohortowych, kliniczno-kontrolnych i badań z randomizacją (RCT), w którym oceniono skuteczność i bezpieczeństwo szczepienia przeciwko odrze, śwince, różyczce i ospie wietrznej u dzieci. W porównaniu z publikacją z 2012 roku, w aktualnym przeglądzie uwzględniono 74 nowe badania.
Przeszukano elektroniczne bazy publikacji medycznych Cochrane Central Register of Controlled Trials, Cochrane Acute Respiratory Infections Group's Specialised Register, MEDLINE, Embase oraz rejestry badań klinicznych WHO International Clinical Trials Registry Platform i ClinicalTrials.gov za okres do maja 2019 roku. Kryteria włączenia obejmowały szczepienie preparatami skojarzonymi przeciwko odrze, śwince, różyczce (MMR), odrze śwince, różyczce i ospie wietrznej (MMRV), a także jednoczasowe szczepienie preparatem MMR i przeciwko ospie wietrznej (MMR+V), w różnych schematach (głównie 1 lub 2 dawki). W grupach kontrolnych nie stosowano żadnej interwencji (brak szczepienia) lub podawano placebo.
Ostatecznie do przeglądu zakwalifikowano 138 badań (głównie kohortowych, kliniczno-kontrolnych, RCT) obejmujących łącznie populację 23 480 668 dzieci w wieku od 9 miesięcy do 15 lat. W 51 badaniach oceniono skuteczność MMR lub MMRV/MMR+V, a w 87 bezpieczeństwo.
W analizie dotyczącej skuteczności wykazano, że w porównaniu z brakiem szczepienia lub placebo, MMR, MMRV lub MMR+V:
- skutecznie zmniejszają ryzyko zachorowania na odrę: 1 dawka o 95% (ryzyko względne – RR: 0,05 [95% CI: 0,02–0,13]; 7 badań kohortowych, 12 039 dzieci; umiarkowana jakość danych), 2 dawki o 96%; RR: 0,04 [95% CI: 0,01–0,28]; 5 badań kohortowych, 21 604 dzieci, umiarkowana jakość danych)
- skutecznie zmniejszają ryzyko zachorowania na odrę u osób z kontaktu domowego (profilaktyka poekspozycyjna): 1 dawka o 81% (RR: 0,19 [95% CI: 0,04–0,89]; 3 badania kohortowe, 151 dzieci, niska jakość danych), 2 dawki o 85% (RR: 0,15 [95% CI: 0,03–0,75]; 3 badania kohortowe, 378 dzieci, niska jakość danych), 3 dawki o 96% (RR: 0,04 [95% CI: 0,01–0,23]; 2 badania kohortowe, 151 dzieci, niska jakość danych), ≥1 dawka o 74% (RR: 0,26 [95% CI: 0,14–0,50]; 2 badania kohortowe, 283 dzieci; niska jakość danych)
- skutecznie zmniejszają ryzyko zachorowania na świnkę: 1 dawka o 76% (95% CI: 0,24 [95% CI: 0,08–0,76]; 6 badań kohortowych, 9915 dzieci, umiarkowana jakość danych), 2 dawki o 88% (RR: 0,12 [95% CI: 0,04–0,35]; 5 badań kohortowych, 7792 dzieci, umiarkowana jakość danych); badania dotyczyły szczepionek zawierających szczep Jeryl Lynn wirusa świnki
- skutecznie zmniejszają ryzyko zachorowaniom na świnkę u osób z kontaktu domowego: o 74% (RR: 0,26 [95% CI: 0,13–0,49]; 3 badania kohortowe, 1036 dzieci, umiarkowana jakość danych)
- skutecznie zmniejszają ryzyko zachorowania na różyczkę: o 89% (RR: 0,11 [95% CI: 0,03–0,42]; 1 badanie kohortowe, 1621 dzieci; umiarkowana jakość danych)
- skutecznie zmniejszają ryzyko zachorowania na ospę wietrzną (niezależnie od ciężkości przebiegu): o 95% (RR: 0,05 [95% CI: 0,08–0,08]; 1 RCT, 2279 dzieci zaszczepione 2 dawkami w wieku 11–22 mies., wysoka jakość danych) w 10-letnim okresie obserwacji.
W analizie dotyczącej bezpieczeństwa potwierdzono, że:
- nie ma związku pomiędzy szczepieniem MMR a zaburzeniami ze spektrum autyzmu (RR: 0,93 [95% CI: 0,85–1,01; 2 badania obserwacyjne; 1 194 764 dzieci, umiarkowana jakość danych)
- nie ma związku pomiędzy szczepieniem MMR a występowaniem aseptycznego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (RR: 1,3 [95% CI: 0,66–2,56]; niska jakość danych; badania dotyczyły szczepionek zawierające szczep Jeryl Lynn wirusa świnki)
- nie ma związku pomiędzy szczepieniem MMR a zapaleniem mózgu lub encefalopatią (RR: 0,90 [95% CI: 0,50–1,61; 2 badania obserwacyjne, 1 071 088 dzieci, niska jakość danych)
- istnieje związek pomiędzy szczepieniem MMR/MMRV/MMR+V a występowaniem drgawek gorączkowych (badania dotyczyły szczepionek zawierające szczep Jeryl Lynn wirusa świnki); co najmniej 1 epizod drgawek gorączkowych bez szczepienia występuje u 2-4% populacji zdrowych dzieci do ukończenia 5. roku życia; oszacowano, że ryzyko wystąpienia drgawek gorączkowych związanych ze szczepieniem wynosiło od 1/1150 do 1/1700 podanych dawek szczepionki
- istnieje związek pomiędzy szczepieniem MMR a pierwotną małopłytkowością immunologiczną (ITP); ryzyko ITP po szczepieniu jest znacznie mniejsze niż po zakażeniu dzikim wirusem (oszacowane ryzyko wyniosło 1/20 000 chorych vs 1/40 000 podanych dawek szczepionki)
Dodatkowo, wyniki przeglądu wskazują, że nie ma żadnych danych przemawiających za związkiem pomiędzy szczepieniem MMR a opóźnieniem rozwoju umysłowego, cukrzycą typu 1, astmą, wypryskiem, alergicznym nieżytem nosa, białaczką, stwardnieniem rozsianym, zaburzeniami chodu, zakażeniami bakteryjnymi lub wirusowymi.
Wyniki najnowszego przeglądu Cochrane Collaboration potwierdzają i uzupełniają naszą dotychczasową widzę na temat skuteczności i bezpieczeństwa szczepień MMR, MMRV lub MMR+V u dzieci. Autorzy we wnioskach wskazali, że dowody, którymi dysponujemy, potwierdzają zasadność prowadzenia programów powszechnych szczepień dzieci. Warto natomiast dokładniej ocenić, czy skuteczność szczepionek utrzymuje się w dłuższej perspektywie czasowej.
