Opracowała Małgorzata Ściubisz, redaktor serwisu „Szczepienia”
W czasopiśmie „Journal of Infectious Disease” opublikowano kolejną aktualizację przeglądu systematycznego piśmiennictwa, w którym podsumowano wyniki badań obserwacyjnych oceniających efekty programów powszechnych szczepień niemowląt przeciwko rotawirusom (RV). Od czasu ostatniego przeglądu z 2017 roku (p. Co wiadomo o efektach programów szczepień przeciwko rotawirusom?), kolejnych 20 krajów rozpoczęło programy powszechnych szczepień niemowląt przeciwko RV i opublikowano niemal 50 nowych badań oceniających efekty tych programów.
Ostatecznie do przeglądu zakwalifikowano 105 artykułów dotyczących 128 badań obserwacyjnych przeprowadzonych w 49 krajach i opublikowanych w latach 2006–2019. W badaniach tych porównano częstość zgonów, wskaźniki hospitalizacji i/lub wizyt na oddziale pomocy doraźnej z powodu ostrej biegunki (niezależnie od etiologii lub rotawirusowej) przed rozpoczęciem powszechnych szczepień przeciwko RV u dzieci w wieku <5 lat oraz po ich rozpoczęciu z użyciem szczepionki zawierającej atenuowany szczep RV człowieka (HRV [Rotarix]) i/lub szczepionki zawierającej resegregowane szczepy cielęco-ludzkie RV (B-HRV [RotaTeq]).
Efekty programów szczepień przeciwko RV wśród niemowląt
Po rozpoczęciu powszechnych szczepień dzieci przeciwko RV, w porównaniu z okresem przed ich wprowadzeniem, częstość hospitalizacji i/lub wizyt na oddziale pomocy doraźnej z powodu ostrej biegunki niezależnie od etiologii wśród dzieci, które nie ukończyły 1. roku życia, zmniejszyła się o 34% (przedział międzykwartylowy [IQR]: 24–47), a częstość zgonów o 31% (IQR: 18–45). Efekty programów szczepień oceniono także, w zależności od wskaźników umieralności dzieci w krajach, w których przeprowadzono badania. W krajach o małej umieralności dzieci, częstość hospitalizacji z powodu ostrej biegunki niezależnie od jej etiologii zmniejszyła się o 39% (24–47). Wpływ programów powszechnych szczepień na częstość zgonów z powodu ostrej biegunki niezależnie od etiologii oceniono tylko dla krajów o umiarkowanej i dużej umieralności dzieci – częstość zgonów zmniejszyła się odpowiednio o: 38% (IQR: 17–45) i 30% (IQR: 22–32). Znacznie bardziej korzystne efekty programów powszechnych szczepień dzieci obserwowano w odniesieniu do ostrej biegunki o potwierdzonej etiologii RV. Po rozpoczęciu powszechnych szczepień dzieci przeciwko RV, w porównaniu z okresem przed ich wprowadzeniem, częstość hospitalizacji i/lub wizyt na oddziale pomocy doraźnej zmniejszyła się o 70% (IQR: 55–83), w tym krajach o małej umieralności dzieci o 78% (65–85).
Efekty programów szczepień przeciwko RV wśród dzieci w wieku <5 lat
Po rozpoczęciu powszechnych szczepień dzieci przeciwko RV, w porównaniu z okresem przed ich wprowadzeniem, częstość hospitalizacji i/lub wizyt na oddziale pomocy doraźnej z powodu ostrej biegunki niezależnie od etiologii wśród dzieci do 5. roku życia zmniejszyła się o 36% (IQR: 23–47), a częstość zgonów o 36% (IQR: 28–46). Efekty programów szczepień oceniono także, w zależności od wskaźników umieralności dzieci w krajach, w których przeprowadzono badania. W krajach o małej umieralności dzieci, częstość hospitalizacji z powodu ostrej biegunki niezależnie od etiologii zmniejszyła się o 38% (26–44). Wpływ programów na częstość zgonów z powodu ostrej biegunki niezależnie od etiologii oceniono tylko dla krajów o umiarkowanej i dużej umieralności dzieci – częstość zgonów zmniejszyła się odpowiednio o: 36% (IQR: 35–40) i 37% (IQR: 24–41). Natomiast w odniesieniu do ostrej biegunki o potwierdzonej etiologii RV zaobserwowano znacznie korzystniejszy efekt, wskaźniki hospitalizacji i/lub wizyt na oddziale pomocy doraźnej z powodu ostrej biegunki rotawirusowej zmniejszyły się o 59% (IQR: 46–74), w tym krajach o małej umieralności dzieci o 66% (49–76).
Efekty programów szczepień przeciwko RV a długość okresu prowadzenia szczepień
Zarówno w odniesieniu do częstości hospitalizacji, jak i zgonów z powodu ostrej biegunki niezależnie od jej etiologii, korzystne efekty programów zwiększały się wraz z upływem kolejnych lat prowadzenia szczepień.
Efekty programów szczepień przeciwko RV a wskaźniki wszczepialności
Zaobserwowano również, że korzystne efekty programów szczepień przeciwko RV były tym większe, im większa była wyszczepialność wśród dzieci objętych programem.
Pośrednie efekty programów powszechnych szczepień niemowląt przeciwko RV
W kilku badaniach zaobserwowano również korzystne pośrednie efekty programów powszechnych szczepień dzieci przeciwko RV w odniesieniu do hospitalizacji z powodu ostrej biegunki rotawirusowej wśród starszych dzieci, nieobjętych programem szczepień, ale żyjących w tej samej populacji co zaszczepione dzieci.
Autorzy przeglądu wyciągnęli wniosek, że w krajach, w których wprowadzono powszechne szczepienia przeciwko RV, obserwuje się znaczne zmniejszenie częstości hospitalizacji i zgonów z powodu ostrej biegunki o etiologii rotawirusowej, ale także niezależnie od jej etiologii, u dzieci do 5. roku życia. Wyniki przeglądu potwierdzają zasadność prowadzenia takich programów i ich znaczenie dla zdrowia publicznego.
