Opracowali: dr med. Dorota Włoch-Kopeć, dr med. Małgorzata Bała, dr med. Jan Brożek
Skróty: CI – przedział ufności, FDA – Food and Drug Administration, NSLPZ – niesteroidowe leki przeciwzapalne, RCT – badanie z randomizacją, RR – iloraz częstości
Wprowadzenie
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NSLPZ) są bardzo często stosowane w leczeniu dolegliwości bólowych różnego pochodzenia. Związek między przyjmowaniem tych leków a ryzykiem zdarzeń sercowo-naczyniowym był przedmiotem wielu badań oraz przeglądów systematycznych, które nie rozstrzygnęły ostatecznie tej kwestii.
Pytanie kliniczne
Czy stosowanie NSLPZ zwiększa ryzyko zdarzeń sercowo-naczyniowych?
Metodyka
metaanaliza sieciowa RCT; w metaanalizie tego typu uwzględnia się zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie porównania różnych interwencji (tu: leków)
Dobór badań
Przeszukano bibliograficzne bazy danych, doniesienia konferencyjne, rejestry badań klinicznych oraz stronę internetową FDA do lipca 2009 r. oraz piśmiennictwo znalezionych badań. Poproszono również autorów tych badań i producentów leków o dodatkowe dane. Analizą objęto RCT porównujące ≥1 NSLPZ z placebo lub innym NSLPZ i obejmujące ≥100 osobolat obserwacji w każdej z analizowanych grup. Z analizy wykluczono badania z udziałem chorych na chorobę nowotworową i leki, dla których zaobserwowano <10 przypadków zawału serca.
Interwencja
Chorzy otrzymywali losowo:
– NSLPZ
– placebo lub inny NSLPZ.
W 13 badaniach stosowano placebo, w pozostałych badaniach porównywano różne NSLPZ. Stosowano: celekoksyb (15 badań), rofekoksyb (10), diklofenak (9), naproksen (8), lumirakoksyb (6), etorykoksyb (3), ibuprofen (2 badania).
Punkty końcowe lub oceniane zmienne
główny: zawał serca zakończony lub niezakończony
zgonem
dodatkowe: 1) niedokrwienny lub krwotoczny
udar mózgu zakończony lub niezakończony zgonem,
2) zgon z przyczyn sercowo-naczyniowych,
3) zgon z nieznanej przyczyny, 4) zgon z jakiejkolwiek przyczyny, 5) złożony punkt końcowy (zgon z przyczyn sercowo-naczyniowych, zawał serca
niezakończony zgonem lub udar mózgu niezakończony
zgonem)
Wyniki
Analizą objęto 31 badań, w których udział wzięło
łącznie 116 429 chorych (117 218 osobolat obserwacji).
Autorzy metaanalizy ustalili próg RR
>1,3 jako punkt odcięcia, powyżej którego ryzyko
wystąpienia niekorzystnego zdarzenia było zwiększone.
W porównaniu z grupą otrzymującą placebo
stwierdzono (tab.):
– większe ryzyko zawału serca w przypadku stosowania
rofekoksybu; w przypadku stosowania
naproksenu, ibuprofenu, diklofenaku, celekoksybu,
etorykoksybu oraz lumirakoksybu nie
stwierdzono znamiennej różnicy ryzyka
– większe ryzyko udaru mózgu w przypadku stosowania
ibuprofenu, diklofenaku oraz lumirakoksybu; w przypadku stosowania naproksenu,
celekoksybu oraz etorykoksybu i rofekoksybu
nie stwierdzono znamiennej różnicy ryzyka
– większe ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych w przypadku stosowania diklofenaku
oraz etorykoksybu; w przypadku stosowania
naproksenu, ibuprofenu, celekoksybu,
rofekosybu oraz lumirakoksybu nie stwierdzono
znamiennej różnicy ryzyka
– większe ryzyko zgonu z jakiejkolwiek przyczyny w przypadku stosowania diklofenaku oraz rofekoksybu; w przypadku stosowania naproksenu, ibuprofenu, celekoksybu, etorykoksybu oraz
lumirakoksybu nie stwierdzono znamiennej
różnicy ryzyka
– ryzyko analizowanych łącznie zgonu z przyczyn
sercowo-naczyniowych oraz zawału serca lub
udaru mózgu niezakończonych zgonem było
zwiększone w przypadku stosowania ibuprofenu,
rofekoksybu i lumirakoksybu; w przypadku
stosowania naproksenu, diklofenaku,
celekoksybu i etorykoksybu nie stwierdzono
znamiennej różnicy ryzyka złożonego punktu
końcowego.
Tabela. NSLPZ w porównaniu z placebo a ryzyko zdarzeń sercowo-naczyniowych | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Punkt końcowy RR (95% CI) | Naproksen | Ibuprofen | Diklofenak | Celekoksyb | Etorykoksyb | Rofekoksyb | Lumirakoksyb |
zawał serca | 0,82 (0,37–1,67) | 1,61 (0,5–5,77) | 0,82 (0,29–2,2) | 1,35 (0,71–2,72) | 0,75 (0,23–2,39) | 2,12 (1,26–3,56) | 2,0 (0,71–6,21) |
udar mózgu RR (95% CI) | 1,76 (0,91–3,33) | 3,36 (1,0–11,6) | 2,86 (1,09–8,36) | 1,12 (0,60–2,06) | 2,67 (0,82–8,72) | 1,07 (0,6–1,82) | 2,81 (1,05–7,48) |
zgon z przyczyn sercowo-naczyniowych RR (95% CI) | 0,98 (0,41–2,37) | 2,39 (0,69–8,64) | 3,98 (1,48–12,7) | 2,07 (0,98–4,55) | 4,07 (1,23–15,7) | 1,58 (0,88–2,84) | 1,89 (0,64–7,09) |
zgon z jakiejkolwiek przyczyny RR (95% CI) | 1,23 (0,71–2,12) | 1,77 (0,73–4,3) | 2,31 (1,00–4,95) | 1,5 (0,96–2,54) | 2,29 (0,94–5,71) | 1,56 (1,04–2,23) | 1,75 (0,78–4,17) |
złożony punkt końcowy RR (95% CI) | 1,22 (0,78–1,93) | 2,26 (1,11–4,89) | 1,6 (0,85–2,99) | 1,43 (0,94–2,16) | 1,53 (0,74–3,17) | 1,44 (1,0–1,99) | 2,04 (1,13–4,24) |
Wnioski
Według autorów metaanalizy nie ma przekonujących danych potwierdzających sercowo-naczyniowe bezpieczeństwo stosowania któregokolwiek z analizowanych leków, przy czym naproksen wydaje się najbezpieczniejszy pod tym względem. Przed zaleceniem stosowania jakiegokolwiek NSLPZ należy rozważyć jego wpływ na ryzyko sercowo- naczyniowe oraz inne działania niepożądane (np. na przewód pokarmowy).
Podsumowanie badania
W tej metaanalizie sieciowej 31 RCT autorzy zadali pytanie, czy stosowanie NSLPZ zwiększa ryzyko zdarzeń sercowo-naczyniowych. Analizą objęto łącznie 116 429 chorych (117 218 osobolat obserwacji), u których stosowano NSLPZ w porównaniu z placebo lub innym NSLPZ (celekoksyb, rofekoksyb, diklofenak, naproksen, lumirakoksyb, etorykoksyb). Stwierdzono zwiększone ryzyko: zawału serca u chorych otrzymujących rofekoksyb (RR 2,12), udaru mózgu u otrzymujących ibuprofen (RR 3,36), diklofenak (RR 2,86) lub lumirakoksyb (RR 2,81), zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych u otrzymujących diklofenak (RR 3,98) lub etorykoksyb (RR 4,07), zgonu z jakiejkolwiek przyczyny u otrzymujących diklofenak (RR 2,31) lub rofekoksyb (RR 1,56). Żaden z analizowanych leków nie okazał się całkowicie bezpieczny dla układu sercowo-naczyniowego, aczkolwiek najbezpieczniejszy wydaje się naproksen. |
Zobacz także:
Czy stosowanie NSLPZ jest bezpieczne dla układu sercowo-naczyniowego?