W toczącej się na łamach czasopism medycznych dyskusji pojawiły się także inne głosy przestrogi. Franck Touret i Xavier de Lamballerie, wirusolodzy z francuskiego narodowego instytutu INSERM, w artykule redakcyjnym opublikowanym 5 marca br. w czasopiśmie „Antiviral Research” podsumowali dotychczasowe doświadczenia w leczeniu zakażeń wirusowych chlorochiną lub hydroksychlorichiną.6 Oprócz danych cytowanych powyżej, zwrócili uwagę, że:
- w badaniach z randomizacją i placebo obejmujących ludzi nie potwierdzono skuteczności chlorochiny w profilaktyce grypy12 oraz w leczeniu dengi13
- pomimo dobrej aktywności in vitro w hodowli komórkowej, w modelu zwierzęcym chlorochina była nieskuteczna w leczeniu zakażenia wirusami gorączki ebola (myszy, świnki morskie, chomiki),14,15 grypy16 i Nipah17 (fretki)
- wyniki dotychczasowych badań dotyczących leczenia przewlekłych chorób wirusowych (HIV, HCV) także nie są dostatecznie zachęcające, dlatego chlorochiny i hydroksychlorochiny nie uwzględniono w żadnych oficjalnych wytycznych dotyczących leczenia tych chorób.
Francuscy wirusolodzy podkreślili, że gdyby leki te okazały się skuteczne i bezpieczne u chorych na COVID-19, byłaby to pierwsza choroba wirusowa, w której znalazłyby one zastosowanie kliniczne. Jednak pomimo wstępnych, zachęcających wniosków ogłoszonych przez chińskich lekarzy na konferencji prasowej w pierwszej połowie lutego br.,18 jak dotąd nie opublikowano ich w recenzowanym, powszechnie uznawanym czasopiśmie naukowym.
Artykuł redakcyjny opublikowany w najnowszym numerze „British Medical Journal”, poświęcony prowadzonym aktualnie na świecie badaniom klinicznym dotyczącym leków przydatnych w terapii chorych na COVID-19, cytuje znamienną wypowiedź prof. Paula Garnera z Liverpool School of Tropical Medicine, redaktora koordynującego Cochrane Infectious Diseases Group: „Aktualnie nie ma żadnych dowodów, że chlorochina jest skuteczna u chorych zakażonych SARS-CoV-2”.19 Garner jest kategoryczny w swojej opinii dotyczącej aktualnej roli tego leku w leczeniu chorych na COVID-19: „Uważam, że chlorochinę powinno się stosować tylko w ramach badań klinicznych z randomizacją”.
Piśmiennictwo:
1. Guastalegname M., Vallone A.: Could chloroquine /hydroxychloroquine be harmful in Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) treatment? Clin. Inf. Dis., 2020 (25.03.2020); https://academic.oup.com/cid/advance-article/doi/10.1093/cid/ciaa321/58114162. De Wilde A.H., Jochmans D., Posthuma C.C. i wsp.: Screening of an FDA-approved compound library identifies four small-molecule inhibitors of Middle East Respiratory Syndrome (MERS) coronavirus replication in cell culture. Antimicrob. Agents Chemother., 2014; 58: 4875–4884
3. Yao X., Ye F., Zhang M. i wsp.: In vitro antiviral activity and projection of optimized dosing design of hydroxychloroquine for the treatment of severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2). Clin. Infect. Dis., 2020 (9.03.2020). https://academic.oup.com/cid/advance-article/doi/10.1093/cid/ciaa237/5801998
4. Barnard D.L., Day C.W., Bailey K.: Evaluation of immunomodulators, interferons and known in vitro SARS-CoV inhibitors for inhibition of SARS-CoV replication in BALB/c mice. Antivir. Chem. Chemother., 2006; 17: 275–284
5. Savarino A., Boelaert J.R., Cassone A. i wsp.: Effects of chloroquine on viral infections: an old drug against today’s diseases? Lancet Infect. Dis., 2003; 3: 722–727
6. Touret F., de Lamballerie X.: Of chloroquine and COVID-19. Antiviral Res., 2020; 177: 104762. doi: 10.1016/j.antiviral.2020.104762
7. Roques P., Thiberville S.D., Dupuis-Maguiraga L. i wsp.: Paradoxical effect of chloroquine treatment in enhancing Chikungunya virus infection. Viruses, 2018; 268: 1–18
8. de Lamballerie X., Boisson V., Reynier J.C. i wsp.: On chikungunya acute infection and chloroquine treatment. Vector Borne Zoonotic, 2008; 8: 837–839. https://doi.org/10.1089/vbz.2008.0049
9. Huang C., Wang Y., Li X. i wsp.: Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China. Lancet, 2020; 395: 497–506
10. Landewe R.B.M., Miltenburg A.M.M., Verdonk M.J.A. i wsp.: Chloroquine inhibits T cell proliferation by interfering with IL-2 production and responsiveness. Clin. Exp. Immunol., 1995; 102: 144–151
11. Liao W., Schones D.E., Oh J. i wsp.: Priming for T helper type 2 differentiation by interleukin 2-mediated induction of IL-4 receptor ? chain expression. Nat. Immunol., 2008; 9: 1288–1296
12. Paton N.I., Lee L., Xu Y. i wsp.: Chloroquine for influenza prevention: a randomised, double-blind, placebo controlled trial. Lancet Infect. Dis., 2011; 11: 677–683. https://doi.org/10.1016/S1473-3099(11)70065-2
13. Tricou V., Minh N.N., Van T.P. i wsp.: A randomized controlled trial of chloroquine for the treatment of dengue in Vietnamese adults. PLoS Neglected Trop. Dis., 2010; 4: e785. https://doi.org/10.1371/journal.pntd.0000785
14. Dowall S.D., Bosworth A., Watson R. i wsp.: Chloroquine inhibited Ebola virus replication in vitro but failed to protect against infection and disease in the in vivo Guinea pig model. J. Gen. Virol., 2015; 96: 3484–3492. https://doi.org/10.1099/jgv.0.00030915
15. Falzarano D., Safronetz D., Prescott J. i wsp.: Lack of protection against ebola virus from chloroquine in mice and hamsters. Emerg. Infect. Dis., 2015; 21: 1065–1067. https://doi.org/10.3201/eid2106.150176
16. Vigerust D.J., McCullers J.A.: Chloroquine is effective against influenza A virus in vitro but not in vivo. Influenza Other Respir. Viruses, 2007; 1: 189–192. https://doi.org/10.1111/j.1750-2659.2007.00027.x
17. Pallister J., Middleton D., Crameri G. i wsp.: Chloroquine administration does not prevent Nipah virus infection and disease in ferrets. J. Virol., 2009; 83: 11979–11982. https://doi.org/10.1128/JVI.01847-09
18. Gao J., Tian Z., Yang X. i wsp.: Breakthrough: chloroquine phosphate has shown apparent efficacy in treatment of COVID-19 associated pneumonia in clinical studies. Biosci. Trends., 2020. https://doi.org/10.5582/bst.2020.01047
19. Mahase E.: Covid-19: what treatments are being investigated? BMJ, 2020; 368: m1252 doi: 10.1136/bmj.m1252
