Czy stosowanie masek zmniejsza ryzyko transmisji zakażenia SARS-CoV-2?

08.10.2021
dr n. med. Weronika Rymer, Polski Instytut Evidence Based Medicine, Kraków

Jak cytować: Wroczyńska A., Rymer W., Szczepanek M., Zimna T., Bagińska A., Biała M., Ściubisz M., Mrukowicz J., Skirmuntt E.: COVID-19 – co nowego. Med. Prakt., 2021; 10: 115–128

Skróty: ACIP – Advisory Committee on Immunization Practices, AGA – American Gastroenterological Association, AOTMiT – Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, CDC – Centers for Disease Control and Prevention, CI (confidence interval) – przedział ufności, COVID-19 (coronavirus disease) – choroba spowodowana przez SARS-CoV-2, FDA (Food and Drug Administration) – (amerykańska) Agencja ds. Żywności i Leków, EMA (European Medicines Agency) – Europejska Agencja Leków, GKS – glikokortykosteroid(y), GMT (geometric mean titer) – średnia geometryczna miana, HFNOT (high-flow nasal oxygen therapy) – wysokoprzepływowa tlenoterapia donosowa, HR (hazard ratio) – hazard względny, NAAT (nucleic acid amplification test) – test amplifikacji kwasów nukleinowych, NIH (National Institutes of Health) – (amerykańskie) Narodowe Instytuty Zdrowia, NOP – niepożądany odczyn poszczepienny, OR (odds ratio) – iloraz szans, PBMC (peripheral blood mononuclear cells) – jednojądrzaste komórki krwi obwodowej, POZ – podstawowa opieka zdrowotna, RCT (randomized controllled trial) – badanie z randomizacją, RT-PCR (reverse-transcription polymerase chain reaction lub reverse-transcriptase polymerase chain reaction) – reakcja odwrotnej transkrypcji i reakcja łańcuchowa polimerazy, RBD (receptor-binding domain) – domena wiążąca receptor, SARS-CoV-2 (severe acute respiratory syndrome coronavirus 2) – koronawirus zespołu ciężkiej niewydolności, SpO2 – wysycenie krwi tętniczej tlenem, VOC (variant of concern) – wariant wirusa budzący obawę, WHO (World Health Organization) – Światowa Organizacja Zdrowia

Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje i zalecenia przedstawione w niniejszym artykule oparto na danych zebranych do 28 września br. Informacje dotyczące pandemii COVID-19 są aktualizowane online w serwisie www.mp.pl/covid19.

Czy stosowanie masek zmniejsza ryzyko transmisji zakażenia SARS-CoV-2?

Na początku epidemii COVID-19 toczyła się dyskusja nad zasadnością stosowania masek ochronnych. Z biegiem czasu pojawiało się jednak coraz więcej danych naukowych wskazujących, że maski mogą chronić przed COVID-19. W 2020 roku została opublikowana metaanaliza poświęcona optymalnej odległości chroniącej przed transmisją SARS-CoV-2 oraz skuteczności stosowania masek i ochrony oczu w zapobieganiu zakażeniom koronawirusowym.1 Do analizy włączono 172 badania obserwacyjne z 16 krajów z 6 kontynentów, w tym 44 badania porównawcze obejmujące łącznie 25 697 osób. Wyniki tej metaanalizy przemawiały za skutecznością stosowania masek w zmniejszaniu ryzyka zakażenia SARS-CoV-2, ale nie było silnych dowodów z RCT. Naukowcy z uniwersytetów Stanford i Yale zaprojektowali duże RCT w populacji szczególnie narażonej na zakażenie SARS-CoV-2. O jego wynikach poinformowali na początku września br. m.in. na stronie Stanford University2 i platformie Innovations for Poverty Action (IPA),3 nie czekając – ze względu na znaczenie poczynionych obserwacji dla ograniczenia szerzenia się epidemii – na ich publikację w czasopiśmie recenzowanym. Badacze potwierdzili, że prawidłowo noszone maski chirurgiczne utrudniają transmisję SARS-CoV-2 w populacji. Wskazali również na możliwości interwencji zwiększających poprawność noszenia masek.

Badanie przeprowadzono w Bangladeszu – jednym z najbiedniejszych i najgęściej zaludnionych krajów świata (1127 osób/1 km2, w porównaniu ze 121 osobami/km2 w Polsce).4 Duże zagęszczenie populacji sprzyja szerzeniu się zakażenia SARS-CoV-2, m.in. wskutek trudności w zachowaniu odpowiedniego dystansu. Bangladesz wybrano także z powodu niskiego – mimo zaleceń władz – wskaźnika stosowania masek w miejscach publicznych: w czasie pierwszej fali zakażeń wynosił około 51%, a drugiej zmniejszył się do 26%. Co więcej, tylko 20% osób nosiło maski w sposób prawidłowy, tzn. zakrywając usta i nos.3 Celem tego RCT była ocena skuteczności stosowania masek w ograniczeniu epidemii COVID-19 oraz identyfikacja skutecznych metod promujących taki środek prewencji w ubogich rejonach wiejskich. W badaniu uwzględniono również ocenę wpływu stosowania masek na zachowywanie dystansu fizycznego.5

Do badania włączono około 350 000 mieszkańców 600 wiosek w Bangladeszu (300 wiosek, w których przeprowadzono interwencję, i 300 wiosek kontrolnych dobranych parami pod kątem wielkości populacji, zagęszczenia na km2 i zapadalności na COVID-19 przed badaniem). Każda wioska, w której przeprowadzono interwencję, była oddalona o co najmniej 2 km od dobranej wioski kontrolnej. Obserwacja trwała 8 tygodni, badanie prowadzono od listopada 2020 do stycznia 2021 roku. W grupie kontrolnej nie wprowadzono żadnych dodatkowych działań poza tymi, które już stosowano w całym Bangladeszu. We wszystkich wioskach z grupy badanej wprowadzono podstawowy zestaw interwencji (tzw. model NORM) – dystrybucja masek oraz informacja o zasadności i poprawności ich stosowania. Dodatkowo w wybranych wioskach badano inne działania behawioralne i różnego rodzaju zachęty.

Maski były darmowe, dostarczane jednorazowo do gospodarstw domowych oraz rozprowadzane w miejscach handlowych (3–6 dni w tygodniu) i miejscach zgromadzeń religijnych (w dniu modlitwy). Jedna trzecia badanych wiosek otrzymała maski uszyte z tkaniny, pozostałe zaś maski chirurgiczne. Skuteczność filtracji masek chirurgicznych była znana, dodatkowo wykazano utrzymanie ich właściwości filtrujących po jednym umyciu. Odbiorcom masek, niezależnie od tego, czy były uszyte z tkaniny czy chirurgiczne, zalecono, aby zastosowali je również powtórnie po umyciu.

strona 1 z 2
Zobacz także
Wybrane treści dla pacjenta
  • Test combo – grypa, COVID-19, RSV
  • SARS (zespół ostrej ciężkiej niewydolności oddechowej)
Aktualna sytuacja epidemiologiczna w Polsce Covid - aktualne dane

COVID-19 - zapytaj eksperta

Masz pytanie dotyczące zakażenia SARS-CoV-2 (COVID-19)?
Zadaj pytanie ekspertowi!