Zasady kierowania na test w kierunku zakażenia SARS-CoV-2 pacjentów z objawami COVID-19 określa standard organizacyjny w randze przepisów powszechnie obowiązującego prawa wydanych do ustawy o działalności leczniczej zawarty w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 8 października 2020 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki zdrowotnej nad pacjentem podejrzanym o zakażenie lub zakażonym SARS-CoV-2, Dz.U. z 2020 r., poz. 1749 z późn. zm.; ostatnia zmiana: 20.11.2020 – dalej w skrócie jako standard zakaźny)1. Zgodnie ze standardem zakaźnym, przed zleceniem wykonania testu lekarz lub felczer dokonuje oceny stanu zdrowia pacjenta:
- przez przeprowadzenie wywiadu i badania przedmiotowego lub
- w formie teleporady2 (z wyłączeniem dzieci do ukończenia 2. rż., których stan zdrowia jest oceniany przez przeprowadzenie wywiadu i badania przedmiotowego3).
Testy w kierunku COVID-19 u dzieci do 2. roku życia podejrzanych o zakażenie SARS-CoV-2 należy zlecać po ocenie stanu zdrowia wyłącznie w bezpośrednim kontakcie z pacjentem – w trybie przewidzianym w standardzie zakaźnym, a nie w trybie ogólnym przewidzianym dla teleporad w POZ, w którym przewidziano inny limit wieku dzieci.
Na podstawie obowiązującego standardu zakaźnego skierowanie na test w kierunku COVID-19 u osób podejrzanych o zakażenie SARS-CoV-2 może wystawić lekarz lub felczer4:
- który udziela świadczeń zdrowotnych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, w ramach sprawowania opieki nad pacjentem5;
- szpitala I poziomu (udzielający świadczeń opieki zdrowotnej w podmiocie wykonującym działalność leczniczą w zakresie świadczeń szpitalnych, któremu wydano polecenie dotyczące zapewnienia łóżka lub łóżek dla pacjentów podejrzanych o zakażenie SARS-CoV-2);
- który udziela świadczeń nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej;
- który udziela świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej lub świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej;
- który udziela świadczeń pielęgnacyjno-opiekuńczych psychiatrycznych lub opiekuńczo-leczniczych psychiatrycznych, w zakresie świadczeń opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień.
Wymienione wyżej zakresy świadczeń odpowiadają zakresom świadczeń finansowanych ze środków publicznych kontraktowanych przez NFZ na podstawie odpowiedniej umowy. Skierowanie na test może wystawić także asystent medyczny na podstawie upoważnienia udzielonego przez lekarza lub felczera.6
W aplikacji gabinet.gov.pl istnieje także możliwość dodania wyniku testu antygenowego.7
Zgodnie z informacjami opublikowanymi przez Ministerstwo Zdrowia 5 listopada 2021 r. lekarz bez kontraktu z NFZ8 obejmującego udzielanie świadczeń pacjentom podejrzanym o zakażenie lub zakażonym SARS-CoV-2 także może już wystawiać skierowania na test poprzez platformę gabinet.gov.pl, lecz wymaganym polem do uzupełnienia jest wybór źródła finansowania zlecenia badania (do wyboru są opcje: „Środki NFZ”, „Inne środki publiczne” i „Finansowanie komercyjne”).9
Test w kierunku zakażenia SARS-CoV-2 jest elementem badania sanitarno-epidemiologicznego.10 Zgodnie z ustawą zakaźną,11 koszty obowiązkowego laboratoryjnego badania sanitarno-epidemiologicznego wykonywanego u osób podejrzanych o zakażenie lub chorobę zakaźną, są finansowane z budżetu państwa z części, której dysponentem jest wojewoda, bez względu na uprawnienia z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego. Jednakże nadal warunkiem ustawowym skorzystania z tej ścieżki finansowania jest skierowanie na obowiązkowe badanie wystawione przez państwowego powiatowego inspektora sanitarnego właściwego dla miejsca pobytu pacjenta podejrzanego o zakażenie lub chorobę zakaźną12.
W przypadku osób z objawami COVID-19 kierowanych na test przez lekarza bez umowy z NFZ obejmującej udzielanie świadczeń pacjentom podejrzanym o zakażenie lub zakażonym SARS-CoV-2 – taki test będzie finansowany komercyjnie.
W przypadku pacjentów objawowych możliwa jest samodzielna rejestracja pacjentów on-line lub telefonicznie na bezpłatny test – bez potrzeby wystawienia skierowania od lekarza lub z sanepidu i uprzedniej oceny stanu zdrowia pacjenta (test u osoby, która ukończyła 18 lat lub u dziecka, którego osoba rejestrująca jest opiekunem).13 Ta możliwość nie wynika wprost z żadnego konkretnego przepisu prawa – jest jednak aktualnie najprostszym sposobem uzyskania dostępu do bezpłatnego badania laboratoryjnego w kierunku COVID-19 i może być stosowana u osób łagodnie przechodzących zakażenie i niewymagających pomocy lekarskiej.
W przypadku osób wykonujących zawód medyczny14 przy samodzielnym zgłoszeniu na test lub wystawieniu na niego skierowania w formularzu podaje się wykonywany zawód medyczny – wówczas taka osoba nie zostanie objęta obowiązkową kwarantanną do czasu uzyskania wyniku testu15. Osoby uczestniczące w udzielaniu świadczeń opieki zdrowotnej osobom chorym na chorobę wywołaną SARS-CoV-2 nie są obejmowane obowiązkową kwarantanną z powodu narażenia lub styczności SARS-CoV-2 pod warunkiem codziennego badania testem antygenowym, przed rozpoczęciem uczestniczenia w udzielaniu tych świadczeń, przez okres co najmniej 7 dni po dniu styczności ze źródłem biologicznych czynników chorobotwórczych.16
W przypadku uzyskania pozytywnego wyniku testu zakażony pacjent kierowany jest automatycznie na izolację domową niezależnie od wykonywanego zawodu.
Osoby wykonujące zawód medyczny lub sprawujące opiekę nad osobami przebywającymi w domach pomocy społecznej lub pacjenci w przypadkach uzasadnionych klinicznie mogą zostać zwolnieni z izolacji przez lekarza sprawującego opiekę nad pacjentem (lekarza sprawującego opiekę nad pacjentem w szpitalu albo izolatorium, albo lekarza podstawowej opieki zdrowotnej17) pod warunkiem uzyskania dwukrotnie ujemnego wyniku testu z próbek pobranych w odstępach co najmniej 24-godzinnych, niezależnie od liczby dni, które upłynęły od ostatniego dodatniego wyniku testu diagnostycznego w kierunku SARS-CoV-2 i od rodzaju objawów klinicznych18. Jest to wyjątek od generalnej zasady, zgodnie z którą lekarz może zdecydować o zakończeniu izolacji nie wcześniej niż po 10 dniach od dnia wystąpienia objawów, po 24 godzinach bez gorączki bez używania leków przeciwgorączkowych oraz z poprawą kliniczną.
