Bakteryjne zapalenie spojówek u dorosłych
Zakażenia bakteryjne należą do ważnych przyczyn zapalenia spojówek.
W prawidłowych warunkach na powierzchni oka i jego przydatkach występuje flora bakteryjna, która chroni gałkę oczną przed drobnoustrojami chorobotwórczymi. Osłabienie mechanizmów obronnych u gospodarza może prowadzić do zakażenia. Do najczęstszych przyczyn zapalenia spojówek zalicza się: paciorkowce (Streptococcus spp.), gronkowce (Staphylococcus spp.), rzadziej H. influenzae lub jelitowe bakterie Gram-ujemne, a niekiedy dwoinki rzeżączki (N. gonorrhoea). U dzieci zapalenie spojówek najczęściej wywołują H. influenzae, a u noworodków patogeny z dróg rodnych matki.
Zakażenie bakteryjne rozwija się zazwyczaj wskutek zanieczyszczenia spojówki z zewnątrz, np. przez używanie soczewek kontaktowych i płynów do soczewek albo pływanie w basenie lub otwartych zbiornikach wodnych. Niekiedy jego przyczynę stanowi przeniesienie drobnoustrojów chorobotwórczych z rąk lub okolic oczu przy ich pocieraniu. Może je również wywołać rozszerzenie się zakażenia z otaczających tkanek (np. ze skóry powiek, twarzy, błony śluzowej i zatok obocznych nosa).
W przebiegu bakteryjnego zapalenia spojówek zakażenie obejmuje wszystkie struktury worka spojówkowego (spojówkę gałkową, powiekową, fałd półksiężycowaty i mięsko łzowe oraz załamki), a często także brzegi powiek. Dopóki jednak nie dojdzie do zakażenia rogówki, rokowania dotyczące całkowitego powrotu do zdrowia są bardzo dobre. Powikłania bakteryjnego zapalenia spojówek mogą się pojawić po kontakcie z ekstremalnie zjadliwymi szczepami bakterii, jak np. dwoinka rzeżączki. Dla osób noszących soczewki kontaktowe niezwykle niebezpieczne są szczepy Pseudomonas aeruginosa, odpowiedzialne za zakażenie rogówki, które nieprawidłowo leczone może prowadzić do upośledzenia wzroku.
Zapalenie spojówek zwykle rozwija się w jednym oku, ale w ciągu kilku dni może się rozszerzyć i następuje zakażenie drugiego oka.
Bakteryjne zapalenie spojówek najczęściej nie jest objawem choroby ogólnej. Do najważniejszych czynników ryzyka jego rozwoju należą:
- bezpośredni kontakt z wydzielinami zakażonej osoby (w tym z chorobami przenoszonymi drogą płciową)
- noszenie soczewek kontaktowych
- zapalenie zatok obocznych nosa oraz
- stany upośledzonej odporności.
Objawy
Typowy objaw przedmiotowy stanowi zadrażnienie spojówkowe (powierzchowne) – zaczerwienienie gałki ocznej spowodowane poszerzeniem naczyń krwionośnych w spojówce, najbardziej widoczne w obwodowej części worka spojówkowego, tzn. od rąbka rogówki w stronę równika gałki ocznej. Zadrażnienie rzęskowe (głębokie) stwierdza się przy zajęciu procesem zapalnym przedniego odcinka błony naczyniowej oka (tęczówki i ciała rzęskowego). Jego cecha charakterystyczna – sinoczerwona obwódka wokół rogówki – powstaje poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych w twardówce. Wymienione rodzaje zadrażnienia oka mogą współwystępować; wówczas powstaje zadrażnienie mieszane.
Bakteryjnym zapaleniom spojówki zwykle towarzyszy żółta wydzielina ropna, która powoduje sklejanie się ze sobą rzęs i powiek, co jest szczególnie wyraźnie widoczne po nocy. Białożółta (śluzowo-ropna) wydzielina to charakterystyczny objaw łagodnych zakażeń bakteryjnych i zakażeń chlamydiowych. Należy pamiętać, że biała wydzielina ma charakter śluzowy i najczęściej występuje w przypadkach zespołu suchego oka. Z kolei wydzielina wodnista (przezroczysta), przypominającą łzy, jest typowa dla zakażenia wirusowego (o ile nie doszło do nadkażenia bakteryjnego, wtedy bowiem pojawia się także wydzielina ropna).
Kolejny objaw bakteryjnego zapalenia spojówki stanowi obecność brodawek. Zmiany te najlepiej jest obserwować w lampie szczelinowej. Brodawki to uniesione, wielokształtne, przekrwione obszary spojówki z centralnie umiejscowionymi naczyniami krwionośnymi, które mogą się wiązać także z reakcjami alergicznymi spojówki. Natomiast grudki to gładkie, przypominające ziarna ryżu uwypuklenia spojówki o średnicy 2–5 mm, stanowiące rozrost tkanki limfatycznej. Wywołują je wirusy lub chlamydie.
Zapaleniu spojówek rzadko towarzyszą błony lub błony rzekome spojówki. Obserwuje się je zwykle przy zakażeniach wywołanych przez ß-hemolityczne paciorkowce lub Bordetella pertussis (krztusiec).
Jak wspomniano powyżej, bakteryjne zapalenie spojówek nie jest zazwyczaj objawem choroby ogólnej. Niemniej jednak zarówno w przypadku noworodków, jak i pacjentów w okresie aktywnego życia seksualnego w rozpoznaniu należy uwzględnić choroby przenoszone drogą płciową. Rzeżączkowe zapalenie spojówek, wywołane przez N. gonorrhoeae, charakteryzuje się gwałtownym początkiem; stwierdza się: masywny obrzęk spojówek (chemoza) i powiek, bardzo obfitą wydzielinę ropną, bardzo silne przekrwienie, powiększenie węzłów chłonnych i tendencję do rozmiękania i perforacji rogówki.
W przypadku takiego podejrzenia warto porozmawiać z chorym na osobności. Konieczne jest bowiem specjalistyczne leczenie miejscowe i ogólne, co dotyczy zarówno chorego, jak i jego/jej partnerek/-ów seksualnych.
Powiększenie węzłów chłonnych występuje w zapaleniach wirusowych. Rzadko pojawia się w zapaleniach bakteryjnych i wyłącznie przy zakażeniach N. gonorrhoea.
U pacjentów z typowym zapaleniem spojówek rzadko występuje światłowstręt. Nadwrażliwość na światło często wskazuje na uszkodzenie struktur rogówki.
Do najważniejszych objawów bakteryjnego zapalenia spojówek należą:
- dyskomfort w oku
- powierzchowne zaczerwienienie oka (zadrażnienie spojówkowe)
- obecność ropnej lub śluzowo-ropnej wydzieliny w worku spojówkowym
- sklejenie rzęs i powiek (zwłaszcza po nocy)
- obrzęk spojówek i powiek (niekiedy znaczny – chemoza).
