Odpowiedź
dr hab. n. med. Elżbieta Jarocka-Cyrta, prof. UWM
Katedra Pediatrii Klinicznej Collegium Medicum Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie
dr hab. n. med. Andrea Horvath
Klinika Pediatrii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
W ostatnich latach gorąco dyskutuje się na temat roli i rodzaju preparatów mlekozastępczych (rodzajem hydrolizatów czy preparatów aminokwasów) w profilaktyce i leczeniu alergii na pokarmy, w tym alergii na białka mleka krowiego (BMK). Zgodnie z teorią programowania metabolicznego wiele czynników w okresie wczesnego dzieciństwa, także żywienie, wpływa na trwałe zmiany metabolizmu ustrojowego z odległymi konsekwencjami zdrowotnymi i rozwojowymi. Z tego punktu widzenia można hipotetycznie zakładać, że dostępne na rynku preparaty hydrolizatów o znacznym stopniu hydrolizy białka – różniące się miedzy sobą składem zarówno w zakresie pochodzenia białka (kazeinowe vs serwatkowe), jak i suplementami (np. probiotyki, prebiotyki czy synbiotyki) – mogłyby teoretycznie wpływać na ryzyko rozwoju i przebiegu alergii.
Pojedyncze doniesienia wskazują, że wybór preparatu mlekozastępczego może wpływać nie tylko na ustępowanie zmian związanych z ostrymi objawami występującymi po kontakcie z BMK, ale również na modulowanie długofalowej odpowiedzi immunologicznej i wpływ na tzw. marsz alergiczny, czyli ustępowania jednej postaci alergii na rzecz innej (np. „wyrastanie” z alergii na pokarmy z jednoczesnym prezentowaniem objawów alergicznego nieżytu nosa lub astmy atopowej). Publikacje te oparte są jednak na małej liczbie pacjentów i budzą wątpliwości natury metodologicznej, niektóre z nich to badania obserwacyjne obarczone dodatkowym ryzykiem wpływu innych czynników zakłócających (np. preferowany wybór grupy może determinować ryzyko wystąpienia tzw. marszu alergicznego), dlatego nie dają podstaw do stwierdzenia wyższości jednego preparatu hydrolizatu nad innym.
W opublikowanym w 2020 roku przeglądzie systematycznym dotyczącym bezpieczeństwa i skuteczności hydrolizatów o znacznym stopniu hydrolizy w leczeniu alergii na BMK zidentyfikowano zaledwie 15 badań klinicznych obejmujących łącznie nieco >1000 dzieci. Autorzy tego przeglądu wyciągnęli wniosek, że dostępne badania nie pozwalają stwierdzić przewagi któregokolwiek z hydrolizatów o znacznym stopniu hydrolizy białka (kazeiny lub serwatki) nad innymi preparatami z tej grupy w leczeniu alergii na BMK. Stanowisko to podtrzymują eksperci European Academy of Allergy and Clinical Immunology (EAACI) w najnowszych wytycznych, uznając dostępne preparaty hydrolizatów o znacznym stopniu hydrolizy za równorzędne w postępowaniu u dzieci z grupy ryzyka alergii lub z potwierdzoną alergią na BMK.
W wyborze hydrolizatu nie należy się także sugerować wynikami badań immunologicznych chorego dziecka (sIgE przeciwko białkom kazeiny lub serwatki), bowiem hydroliza zmniejsza alergenność wszystkich białek do podobnego poziomu, a zatem podobnej skuteczności dostępnych preparatów hydrolizatów.
Uznanie roli dysbiozy (zaburzeń mikrobioty) przewodu pokarmowego w rozwoju alergii sprawia, że niektórzy badacze oceniają skuteczność interwencji modyfikujących mikrobiotę (w tym m.in. suplementacji probiotykami, prebiotykami oraz synbiotykami) w profilaktyce i leczeniu. Jak dotąd dostępne dane dotyczące tych modyfikacji są niejednoznaczne i nie pozwalają – zgodnie z wytycznymi europejskimi i stanowiskiem grupy polskich ekspertów – na sformułowanie zaleceń „za” lub „przeciw” ich stosowaniu w zapobieganiu lub leczeniu alergii na pokarmy.
Podsumowując, aktualnie nie można wskazać skuteczniejszych lub mniej skutecznych preparatów hydrolizatów o znacznym stopniu hydrolizy białka stosowanych w profilaktyce lub leczeniu objawów alergii na BMK. Warto też podkreślić, że nie dysponujemy badaniami porównującymi bezpośrednio dostępne w sprzedaży główne preparaty hydrolizatów o znacznym stopniu hydrolizy.
Piśmiennictwo:
1. Cabana M.D.: The role of hydrolyzed formula in allergy prevention. Ann. Nutr. Metab., 2017; 70 (supl. 2): 38–452. Nocerino R., Bedogni G., Carucci L. i wsp.: The impact of formula choice for the management of pediatric cow’s milk allergy on the occurrence of other allergic manifestations: the atopic march cohort study. J. Pediatr., 2021; 232: 183–191.e3
3. Stróżyk A., Horvath A., Meyer R., Szajewska H.: Efficacy and safety of hydrolyzed formulas for cow’s milk allergy management: A systematic review of randomized controlled trials. Clin. Exp. Allergy, 2020; 50 (7): 766–779
4. Halken S., Muraro A., de Silva D. i wsp.: European Academy of Allergy and Clinical Immunology Food Allergy and Anaphylaxis Guidelines Group. EAACI guideline: preventing the development of food allergy in infants and young children (2020 update). Pediatr. Allergy Immunol., 2021; 32 (5): 843–858
5. Muraro A., de Silva D., Halken S. i wsp.: Managing food allergy: GA2LEN guideline 2022. World Allergy Organ. J., 2022; 15: 100687. https://ga2len-anacare.eu/food-allergy-management-guideline-review/
6. Szajewska H., Horvath A., Błażowski Ł. i wsp.: Probiotyki, prebiotyki, synbiotyki w zapobieganiu chorobom alergicznym i ich leczeniu – stanowisko Grupy Ekspertów. Standardy Medyczne Pediatria, 2020; 1: 733–735
7. Swanson K.S., Gibson G.R., Hutkins R. i wsp.: The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics (ISAPP) consensus statement on the definition and scope of synbiotics. Nat. Rev. Gastroenterol. Hepatol., 2020; 17 (11): 687–701
