Wątpliwości związane ze zgłaszaniem osób uchylających się od szczepień

Jak zgłosić rodziców, którzy uchylają się od szczepień obowiązkowych swoich dzieci, nie naruszając RODO? Czy takie zgłoszenie jest obowiązkiem lekarza czy pielęgniarki? Czy wystarczające jest zgłoszenie 1 raz na kwartał osoby uchylającej się od szczepień, czy może należy zgłaszać tę samą osobę co 3 miesiące, jeśli nadal zalega ze szczepieniami?

Tryb raportowania do inspekcji sanitarnej wykazu pacjentów, którzy pomimo upomnienia nadal nie poddali się obowiązkowi szczepienia, regulują przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r., poz. 2172).¹

Do sporządzania i przekazywania państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu kwartalnego sprawozdania z przeprowadzonych obowiązkowych szczepień ochronnych zobowiązano osoby je przeprowadzające (§ 13 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r.). Obowiązek sprawozdawczy ciąży więc na tych osobach, które wykonały szczepienia.² Jednakże obowiązek powiadomienia rodzica o szczepieniu obowiązkowym dziecka formalnie nałożono wyłącznie na lekarza sprawującego nad tym dzieckiem profilaktyczną opiekę zdrowotną, a nie na pielęgniarki.³ Wtórny wobec tego obowiązku jest nakaz podawania w sprawozdaniu aktualnych informacji o osobach uchylających się od obowiązku szczepień ochronnych. Moment, od którego należy wykazywać konkretne osoby jako uchylające się od szczepień obowiązkowych, należy do oceny lekarza.⁴ Jeżeli w sprawozdaniu kwartalnym lekarz zgłosi osoby uchylające się od szczepień, to za 3 miesiące ponownie powinien zgłaszać te same osoby, jeśli nadal zalegają ze szczepieniami (np. aż do osiągnięcia wieku zwalniającego z obowiązkowych szczepień ochronnych).

Wzór sprawozdania określono w załączniku nr 4 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. W dziale 2. formularz zawiera miejsce na informacje o liczbie osób uchylających się od obowiązku szczepień ochronnych, których imienny wykaz dołącza się do sprawozdania. Jednakże przepisy rozporządzenia nakazujące załączać do sprawozdania imienny wykaz są nieprecyzyjne i wykraczają poza zakres delegacji ustawowej do ich wydania, zawartej w art. 17 ust. 10 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r., poz. 1657 z późn. zm.). Zdarzają się zarzuty, że nie zapewniają one odpowiedniej ochrony danych osobowych pacjenta, ponieważ akt prawny precyzyjnie nie określa zakresu raportowanych danych osobowych do państwowej inspekcji sanitarnej. Jest to sytuacja, gdy to lekarz cyklicznie wysyła raporty do sanepidu, bez zapytania z państwowej inspekcji sanitarnej. Moim zdaniem, takie sprawozdanie może zawierać tylko zanonimizowane dane statystyczne o liczbie osób uchylających się od obowiązkowych szczepień ochronnych, natomiast załącznik z imiennym wykazem tych osób powinien być udostępniany sanepidowi tylko w odpowiedzi na wystosowane żądanie uzupełnienia sprawozdania z powołaniem się przez organ na podstawę prawną udostępnienia wrażliwych danych osobowych pacjenta. Państwowa inspekcja sanitarna może więc zwrócić się do podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych z wnioskiem o udostępnienie np. wyciągu z dokumentacji medycznej (przechowywanych kart uodpornienia) w zakresie niezbędnym do wykonywania przez inspekcję swoich zadań, w szczególności kontroli i nadzoru epidemiologicznego. W odróżnieniu od sprawozdania kwartalnego jest to jednak odmienna pod względem prawnym sytuacja, ponieważ lekarz nie udostępnia danych osobowych pacjenta z własnej inicjatywy, lecz w odpowiedzi na uzasadniony wniosek organu władzy publicznej (państwowej inspekcji sanitarnej), w oparciu o wskazaną podstawę prawną. W ten sposób organy inspekcji sanitarnej mogą uzyskać dane osobowe niezaszczepionego dziecka i jego rodziców potrzebne do prowadzenia wobec nich postępowania egzekucyjnego.

Udostępniając dane niezaszczepionego dziecka i jego rodziców należy ograniczyć ich zakres wyłącznie do danych niezbędnych. W decyzjach Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych (UODO) wskazano, że adekwatnym do celu przetwarzania jest zakres obejmujący dane: imię, nazwisko, adres zamieszkania i numer PESEL. Jednocześnie uznano, że poza uzasadniony zakres danych osobowych wykracza udostępnienie inspekcji sanitarnej numeru kontaktowego telefonu rodzica niezaszczepionego dziecka.⁵