Opracowała: dr n. med. Bożena Dubiel
Skróty: 4CMenB – rekombinowana, białkowa szczepionka
przeciwko meningokokom grupy B, DTPa-IPV-Hib-HBV – skojarzona
szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi (bezkomórkowa),
poliomyelitis (inaktywowana), Haemophilus influenzae typu b i wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, fHbp – białko wiążące
czynnik H, hSBA – test aktywności bakteriobójczej surowicy z ludzkim
dopełniaczem, ITT – analiza w grupach wyodrębnionych zgodnie z zaplanowanym leczeniem, MenC – skoniugowana szczepionka
przeciwko meningokokom grupy C, MMRV – skojarzona szczepionka
przeciwko odrze, śwince, różyczce i ospie wietrznej, NadA –
adhezyna A meningokoka, NHBA – antygen meningokokowy wiążący
heparynę, PCV-7 – 7-walentna skoniugowana szczepionka przeciwko
pneumokokom, RCT – badanie z randomizacją
Metodyka: wieloośrodkowe RCT, analiza ITT
Populacja: 3630 zdrowych niemowląt w 2. mż. z 70 ośrodków w Finlandii, Czechach, Niemczech,
Austrii i Włoszech; chłopcy stanowili 51%,
śr. wiek – 72 dni dla szczepienia pierwotnego i 12,3 mies. dla szczepienia uzupełniającego
Kryteria wykluczające: choroba infekcyjna w ciągu 7 dni przed randomizacją, gorączka dzień przed
randomizacją, jakiekolwiek szczepienie w ciągu
30 dni przed randomizacją (z wyjątkiem szczepienia
przeciwko rotawirusom)
I faza – szczepienie pierwotne w 2., 4. i 6. mż. –
ocena immunogenności (2627 niemowląt):
Interwencja: DTPa-IPV-Hib-HBV (Infanrix Hexa)
oraz PCV-7 (Prevenar) + 4CMenB (Bexsero)
Kontrola: DTPa-IPV-Hib-HBV oraz PCV-7
I faza – szczepienie pierwotne w 2., 4. i 6. mż. –
ocena bezpieczeństwa (1003 niemowlęta):
Interwencja: DTPa-IPV-Hib-HBV oraz PCV-7
+ 4CMenB
Kontrola: DTPa-IPV-Hib-HBV oraz PCV-7 + MenC
(Menjugate) lub DTPa-IPV-Hib-HBV oraz PCV-7
II faza – szczepienie uzupełniające w 12. mż.
(1555 dzieci)
Interwencja: 4CMenB + MMRV (Priorix-Tetra)
Kontrola: 4CMenB, a miesiąc później MMRV
Wyniki: Miesiąc po podaniu każdej z 3 dawek
4CMenB bakteriobójcze miano surowicy ≥5 (oceniane w hSBA) przeciwko antygenom NadA i fHbp
stwierdzono u 100% zaszczepionych niemowląt, a przeciwko antygenom pęcherzyków zewnętrznej
błony komórkowej epidemicznego szczepu meningokoka
pochodzącego z Nowej Zelandii (NZ98/254) i przeciwko NHBA – u 84%. Szczepionka 4CMenB
nie wpłynęła istotnie na immunogenność innych
równocześnie podawanych szczepionek.
Miesiąc po podaniu dawki uzupełniającej
4CMenB u 95–100% szczepionych dzieci uzyskano
bakteriobójcze miano surowicy ≥5 przeciwko
wszystkim 4 ocenianym antygenom zarówno w grupie 4CMenB, jak i w grupie 4CMenB
+ MMRV.
W grupie niemowląt, które otrzymały szczepienie
pierwotne 4CMenB łącznie z innymi standardowymi
szczepionkami, częściej występowały
odczyny niepożądane, zwłaszcza gorączka ≥38,5°C
(77%), niż w grupie szczepionej standardowo (45%)
oraz szczepionką MenC (47%). Gorączka pojawiała
się w pierwszej dobie po szczepieniu (najczęściej
już po 6 h), ustępowała do 3. doby i rzadko (2%)
wymagała interwencji lekarza. 4CMenB częściej
wiązała się również z bólem w miejscu wstrzyknięcia
(87 vs 53–68%), zwłaszcza o znacznym nasileniu
(29 vs 5–10%).
Po podaniu dawki uzupełniającej 4CMenB
gorączka ≥38,0°C wystąpiła u około 31% dzieci, a ból w miejscu wstrzyknięcia stwierdzono u 71%
(w tym znaczny u 15%).
Badane grupy nie różniły się natomiast istotnie
pod względem ryzyka wystąpienia drgawek
gorączkowych i innych ciężkich zdarzeń niepożądanych.
Wnioski: Szczepionka 4CMenB wykazuje dużą immunogenność u niemowląt i dzieci w 12. mż., nie wpływa na immunogenność innych szczepionek podawanych równocześnie, jednak jej stosowanie łącznie z innymi szczepionkami zwiększa ryzyko wystąpienia gorączki.
Komentarz redakcji: Uzyskanie bakteriobójczego miana surowicy ≥5 w hSBA pozwala z 95% pewnością przewidywać skuteczność wobec danego szczepu meningokoka grupy B (miano ochronne wynosi ≥4). W różnych populacjach dominują jednak odmienne szczepy, a szczepionka 4CMenB nie obejmuje wszystkich. Wcześniej wykazano, że uwzględniono w niej 73–87% szczepów występujących w kilku krajach Unii Europejskiej (np. 81% izolatów z Niemiec). Meningokoki grupy B to dominująca przyczyna inwazyjnej choroby meningokokowej (IChM) w Polsce, a zapadalność jest największa w pierwszych 4 latach życia (p. Zmiany w systemie nadzoru epidemiologicznego w Polsce skutkowały większą wykrywalnością przypadków inwazyjnej choroby meningokokowej – przyp. red.). Wstępne dane wskazują, że szczepionka 4CMenB może obejmować około 83% polskich izolatów. Z uwagi na względnie małą zapadalność na IChM ocena skuteczności szczepienia w badaniach z randomizacją jest niemożliwa i będziemy musieli polegać na wynikach badań obserwacyjnych po wprowadzeniu szczepionki do użytku, zwłaszcza w ramach programów powszechnych szczepień.
Szczepionka 4CMenB (Bexsero) jest już dostępna także w Polsce. W celu zmniejszenia ryzyka gorączki po szczepieniu u niemowląt (o ok. połowę) można rozważyć jej podawanie podczas osobnej wizyty (unikając łączenia z innymi rutynowymi szczepionkami). Takie postępowanie dodatkowo ułatwi zgłaszanie i analizę ewentualnych zdarzeń niepożądanych po szczepieniu tym nowym preparatem. Komentowane badanie było bowiem zbyt małe, aby wiarygodnie ocenić ryzyko rzadkich oczynów poszczepiennych, w tym także drgawek gorączkowych.
Ważne, aby ryzyko odczynów poszczepiennych (np. gorączki) i zasady postępowania w razie ich wystąpienia omówić szczegółowo z rodzicami, ale zawsze w kontekście ryzyka związanego z zachorowaniem na IChM, której skutki często są tragiczne.