Wprowadzenie PCV-13 do programu szczepień dla dzieci przyniosło dodatkowe korzyści, ale...

...po 5 latach nie udało się osiągnąć kontroli zachorowań wywołanych przez serotyp 3 i 19A, a częściej izolowano typy pozaszczepionkowe.

W badaniu przekrojowym opublikowanym w kwietniowym numerze „The Journal of Infectious Diseases” angielscy naukowcy ocenili wpływ programu szczepień niemowląt i dzieci skoniugowaną 13-walentną szczepionką przeciwko pneumokokom (PCV-13, schemat 2+1) na nosicielstwo pneumokoka oraz zapadalność na inwazyjną chorobę pneumokokową (IChP) w populacji Anglii i Walii po 5 latach od wprowadzenia PCV-13 do programu szczepień (w 2010 r. zastąpiła ona PCV-7 stosowaną od 2006 r.). Najistotniejsze wyniki z punktu widzenia praktyki lekarskiej i zdrowia publicznego dotyczą zapadalności na IChP po 5 latach realizacji szczepień PCV-13 w porównaniu z wczesnym okresem wprowadzania tej szczepionki (pierwsze 8 miesięcy po zmianie PCV-7 na PCV-13). Dane o liczbie zachorowań na IChP w całej populacji uzyskano z systemu aktywnego nadzoru epidemiologicznego. Celem analizy nosicielstwa była próba wyjaśnienia mechanizmu zjawisk zachodzących w epidemiologii IChP pod wpływem programu szczepień.

W populacji dzieci do 5. roku życia (objętych programem szczepień) po 5 latach realizacji szczepień PCV-13 stwierdzono zmniejszenie zapadalności na IChP wywołaną przez typ 1 i 7F (zapadalność w sumie: 13,72 vs 1/milion/rok), jednak wskaźniki zapadalności na IChP wywołaną przez serotypy 3, 5, 19A i 19F nie zmieniły się istotnie (zapadalność w sumie: 6,58 vs 5,57/milion/rok; różnica nieistotna statystycznie). Po 5 latach realizacji programu szczepień serotypy uwzględnione w PCV-13 powodowały u dzieci do 5. roku życia 11,8% (48/408) zachorowań na IChP. Zauważono natomiast znamienne zwiększenie zapadalności na IChP wywołaną przez typy nieuwzględnione w PCV-13 (8, 9N, 10A, 12F, 15B/C, 23B, 24F), w największym stopniu dotyczyło to serotypów 12F, 24F oraz 8 (zapadalność w sumie: 0,62 vs 19,88/milion/rok).

W podobnej analizie obejmującej dorosłych do 65. roku życia (populacja nieobjęta programem szczepień) stwierdzono znamienne zmniejszenie zapadalności na IChP wywołaną przez typy uwzględnione w PCV-7 (6B, 9V i 23F) i wyłącznie w PCV-13 (1, 3, 6A, 7F, 19A), typ 6C (związany z typami szczepionkowymi) oraz przez trzy serotypy nieszczepionkowe (11A, 22F, 38). Zwiększyła się natomiast zapadalność na IChP wywołaną przez niektóre typy nieszczepionkowe (8, 9N, 10A, 12F), w największym stopniu – bo niemal 3-krotnie – przez serotyp 8 (zapadalność w sumie dla tych czterech serotypów: 7,12 vs 23,61/milion/rok).

Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że choć po 5 latach realizacji programu szczepień dzieci PCV-13 zaobserwowali mniejszą częstość nosicielstwa typu 19A pneumokoka u zaszczepionych dzieci, to nie udało się uzyskać pełnej kontroli zachorowań wywołanych przez ten serotyp S. pneumoniae. W przypadku serotypu 3 pneumokoka u dzieci do 5. roku życia nie uzyskano natomiast ani redukcji nosicielstwa, ani zmniejszenia wskaźnika wywołanych przez niego zachorowań na IChP. W całej populacji – zarówno u dzieci, jak i dorosłych – odnotowano natomiast istotne zwiększenie zapadalności na IChP wywołaną przez typy pneumokoka nieuwzględnione w PCV-13. Analiza obejmująca osoby dorosłe do 65. roku życia wykazała jednak efekt odporności zbiorowiskowej.

W komentarzu do badania Tamara Pilishvili z Centers for Disease Control and Prevention (CDC) zwróciła uwagę na niejednorodność danych na temat skuteczności PCV-13 w zapobieganiu IChP wywołanej przez typ 3 pneumokoka. W badaniu kliniczno-kontrolnym przeprowadzonym w Stanach Zjednoczonych skuteczność rzeczywistą oszacowano na 80% (p. Jaka była skuteczność rzeczywista 13-walentnej szczepionki przeciwko pneumokokom w zapobieganiu inwazyjnej chorobie pneumokokowej?), ale w badaniu brytyjskim oceniono ją na 26%, a wynik nie był statystycznie istotny (p. Typowo swoista skuteczność rzeczywista PCV-13). Innym „trudnym” serotypem uwzględnionym w składzie PCV-13 odpowiedzialnym za zachorowania na IChP w erze powszechnych szczepień jest typ 19A. Autorka komentarza przypomniała, że choć w Stanach Zjednoczonych w ciągu pierwszych 2 lat po zastąpieniu PCV-7 przez PCV-13 obserwowano znaczne zmniejszenie zapadalności na IChP wywołaną przez ten serotyp, to w dłuższej perspektywie wystąpiło zjawisko plateau i 7 lat po wprowadzeniu PCV-13 do programu szczepień serotyp 19A nadal krąży w populacji wywołując IChP. Ponadto, po 6 latach realizacji programu szczepień dzieci PCV-13 serotypy 3 i 19A odpowiadają za największy odsetek zachorowań na IChP pomimo szczepienia, a efekt ten nasila się wraz z upływem czasu od podania PCV-13. W podsumowaniu autorka napisała, że w celu dalszego zmniejszenia zapadalności na IChP konieczne może być opracowanie innych strategii zapobiegania zakażeniom pneumokokowym (modyfikacja schematu szczepień aktualnie dostępnymi szczepionkami, opracowanie szczepionek o szerszym składzie antygenowym, szczepionek „uniwersalnych” lub modyfikacja dawek wybranych antygenów pneumokoka).

Warto również przypomnieć badanie przeprowadzone w Szwecji, w którym porównano efekty programu szczepień z zastosowaniem szczepionki 10-walentnej (PCV-10) i PCV-13. Żaden z nich nie był skuteczny w zapobieganiu zachorowaniom na IChP wywołaną przez serotyp 3, a ogólne efekty programów w zakresie redukcji wszystkich zachorowań na IChP były podobne (p. Czy efekt programu szczepień przeciwko pneumokokom różni się w zależności od użytej szczepionki?).