Skróty: ACE2 – ang. angiotensin-converting enzyme 2, enzym konwertujący angiotensynę 2, COVID-19 – ang. coronavirus disease 2019, choroba wywołana przez nowego koronawirusa SARS-CoV-2, RT-PCR ang. real-time polymerase chain reaction, reakcja łańcuchowa polimerazy w czasie rzeczywistym, SARS-CoV-2 – ang. severe acute respiratory syndrome coronavirus 2, koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2, TMPRSS – ang. human transmembrane protease serine 2, transbłonowa proteaza serynowa typu 2
Wprowadzenie
Zdolność SARS-CoV-2 do rozprzestrzeniania się i wywoływania choroby stanowi istotny czynnik związany z oceną aktualnego stanu pandemii COVID-19. Przeprowadzone wcześniej badania wykazały podobną czułość wykrywania SARS-CoV-2 w ślinie do czułości wykrywania wirusa w wymazach z nosowej części gardła. Dlatego też, aby lepiej zrozumieć transmisję wirusa, należało zweryfikować czy obecność RNA SARS-CoV-2 w ślinie ma związek z infekcją wirusową i replikacją w komórkach nabłonkowych gruczołów ślinowych, czy jest związana z wydzielinami z układu oddechowego i/lub z tkanek przyzębia.
Cel pracy
Celem badania było ustalenie czy ślinianki mogą stanowić rezerwuar SARS-CoV-2.
Metody
Rodzaj badania: badanie pośmiertne, pod kontrolą USG wykonano biopsję gruczołów ślinowych (przyusznych, podżuchwowych oraz mniejszych) od pacjentów zmarłych na COVID-19.
Analizowane parametry: obecność SARS-CoV-2 w komórkach gruczołów ślinowych, w tym celu wykonano badania: RT-PCR, immunohistochemiczne, mikroskopię elektronową oraz badanie histopatologiczne.
Wyniki
Analizą objęto materiał tkankowy pobrany pośmiertnie od 13 kobiet i 11 mężczyzn, średnia wieku wynosiła 53,12 roku (8–83 lat). Obecność SARS-CoV-2 za pomocą metody RT-PCR wykazano w 30 próbkach materiałów pobranych z gruczołów ślinowych pochodzących od 18 pacjentów (co stanowiło łącznie 60% wszystkich próbek, stwierdzonych u 75% zmarłych pacjentów). Analizy ultrastrukturalne wykazały obecność sferycznych cząsteczek wirusa o średnicy 70–100 nm, zgodne pod względem wielkości i kształtu z rodziną Coronaviridae, w cytoplazmie komórek wyścielających przewody ślinianek, w komórkach groniastych i w świetle przewodów gruczołowych. Zaobserwowano również zmiany degeneracyjne organelli w zakażonych komórkach oraz obecność skupiska nukleokapsydów, co sugeruje replikację wirusa w komórkach ślinianek. Jakościowa analiza histopatologiczna wykazała zmiany morfologiczne w nabłonku wyścielającym przewody, charakteryzujące się wakuolizacją cytoplazmy i jąder komórkowych, a także pleomorfizmem jądrowym. Komórki groniaste wykazywały zmiany zwyrodnieniowe, ponadto wykazano powiększone jądra komórkowe. W komórkach nabłonka przewodowego i w komórkach nabłonka groniastego zaobserwowano intensywną ekspresję receptorów ACE2 i TMPRSS. Obecność przeciwciał anty-SARS-CoV-2 wykazano w 8 (53%) z 15 przypadków w komórkach nabłonka wyścielającego przewody gruczołów ślinowych i komórkach groniastych. Analiza dotycząca gruczołów ślinowych mniejszych wykazała, że jedynie w 2 przypadkach wykazano obecność SARS-CoV-2 za pomocą metod immunohistochemicznych.
Podsumowanie
Gruczoły ślinowe są rezerwuarem SARS-CoV-2, co podkreśla rolę śliny w rozprzestrzenianiu się wirusa. Ślina może stanowić użyteczny materiał do testów diagnostycznych w kierunku COVID-19. Konieczne są dalsze badania nad rezerwuarami SARS-CoV-2 w ludzkim organizmie.
