Skróty: ASA – kwas acetylosalicylowy, CI – przedział ufności, COVID-19 (coronavirus disease) – choroba spowodowana przez SARS-CoV-2, GKS – glikokortykosteroid(y), ITT – analiza danych w grupach wyodrębnionych zgodnie z zaplanowanym leczeniem, RCT – badanie z randomizacją, RR (rate ratio) – iloraz częstości (tu: ryzyko względne), RT-PCR (reverse transcription-polymerase chain reaction) – reakcja odwrotnej transkrypcji i reakcja łańcuchowa polimerazy, SARS-CoV-2 (severe acute respiratory syndrome coronavirus 2) – koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2
Metodyka: wieloośrodkowe RCT (177 szpitali państwowych w Wielkiej Brytanii), próba otwarta (pacjenci i leczących ich lekarze wiedzieli o zastosowanej terapii, natomiast komitet sterujący badania, badacze oraz osoby analizujące dane nie znały przynależności do grup); analiza ITT (99% pacjentów ukończyło obserwację).
Populacja: 11 558 chorych (wiek śr. 64 lata, mężczyźni 64%) leczonych w szpitalu, z potwierdzoną laboratoryjnie lub podejrzewaną na podstawie objawów klinicznych COVID-19 (dodatni wynik badania RT-PCR w kierunku SARS-CoV-2 u 97% chorych); ≥1 istotna choroba współistniejąca u 56% chorych (najczęściej cukrzyca typu 2 – 27%, choroba serca – 23%, przewlekła choroba płuc – 24% chorych); mediana czasu od pojawienia się objawów COVID-19 do randomizacji – 9 dni, leczenie GKS ogólnoustrojowo u 92% chorych; rodzaj wsparcia oddechowego koniecznego w chwili randomizacji: inwazyjna wentylacja mechaniczna – 5% chorych, standardowa tlenoterapia lub nieinwazyjna wentylacja mechaniczna – 87% chorych, bez wskazań do podawania tlenu – 8% chorych; z badania wykluczono osoby z przeciwwskazaniami do przyjmowania osocza (np. z umiarkowaną lub ciężką nadwrażliwością na składniki krwi w wywiadach); chorzy mogli być jednocześnie kwalifikowani losowo do leczenia innymi lekami w ramach badania RECOVERY w zależności od wskazań klinicznych (azytromycynę otrzymywało 10% chorych w grupie eksperymentalnej i 10% w grupie kontrolnej, kolchicynę po 14% chorych w każdej z grup, a ASA odpowiednio 22% i 21% chorych). Po zakończeniu leczenia osoczem chorzy, u których obserwowano nasilenie objawów COVID-19, w ramach badania RECOVERY mogli być kwalifikowani do leczenia tocilizumabem (8% chorych w grupie osocza i 10% w grupie kontrolnej).
Interwencja: 2 dawki osocza ozdrowieńców po 275 ±75 ml każda w odstępie ≥12 h, łącznie z leczeniem standardowym; chorym podawano osocze o dużym mianie swoistych przeciwciał (6-krotnie większym niż wartość odcięcia w teście ELISA EUROIMMUN dla IgG przeciwko białku S „kolca” SARS-CoV-2, co odpowiada mianu swoistych przeciwciał neutralizujących ≥1:100).
Kontrola: leczenie standardowe
Wyniki: p. tab.
| Tabela. Osocze ozdrowieńców łącznie z leczeniem standardowym, w porównaniu z samym leczeniem standardowym, u chorych leczonych w szpitalu z powodu COVID-19, w okresie 28 dni obserwacji | |||
|---|---|---|---|
| Punkty końcowe | Osocze ozdrowieńcówa łącznie z leczeniem standardowym (%) | Leczenie standardoweb (%) | RR (95% CI) |
| zgonc | 24 | 24 | 1,00 (0,93–1,07) |
| wypis ze szpitala | 66 | 66 | 0,99 (0,94–1,03) |
| konieczność rozpoczęcia inwazyjnej wentylacji mechanicznej lub zgond | 29 | 29 | 0,99 (0,93–1,05) |
| a 5795 chorych, 80% otrzymało 2 dawki osocza, 11% otrzymało 1 dawkę, a 9% nie otrzymało
ani jednej dawki leku
b 5763 chorych, 0,3% otrzymało osocze ozdrowieńców c u chorych wyjściowo seronegatywnych: 32% vs 34%, RR: 0,96 (95% CI: 0,85–1,07); u chorych wyjściowo niewymagających tlenoterapii: 13% vs 15%, RR: 0,83 (95% CI: 0,58–1,18) d u chorych wyjściowo niewymagających inwazyjnej wentylacji mechanicznej | |||
