Panująca pandemia koronawirusa SARS-CoV-2 stawia nowe wyzwania zarówno przed zarządzającymi opieką zdrowotną, jak i praktykami. Zobowiązuje do dokonywania wyborów, których podjęcie w normalnej sytuacji epidemiologicznej byłyby niemożliwe nie tylko w zakresie wdrożenia pewnych rozwiązań, ale nawet rozpoczęcia nad nimi dyskusji. Takim problemem jest niedostatek środków ochrony osobistej, a szczególnie masek chirurgicznych oraz półmasek filtrujących i rozważanie możliwości ich dekontaminacji w celu powtórnego użycia.
Maski chirurgiczne są zgodnie z zaleceniami1 stosowane (1) u każdego pacjenta z objawami ze strony układu oddechowego: kaszel, kichanie, pokasływanie, nieżyt nosa oraz (2) w trakcie zwyczajnych zabiegów i pracy z każdym pacjentem, co do którego istnieje podejrzenie COVID-19 lub pewność występowania tej choroby. Półmaska filtrująca FFP2/3 jest obowiązkowa przy wykonywaniu niektórych procedur u pacjentów z COVID-19, w trakcie których istnieje duże ryzyko powstawania bioaerozoli.
Co robić, kiedy obu rodzajów masek brakuje? Czy można dekontaminować maski jednorazowe? Istnieją doniesienia o wysokiej skuteczności różnych metod ograniczenia kontaminacji drobnoustrojami masek FFP, ale żadna z omawianych i niżej przedstawionych metod nie jest obecnie rekomendowana do rutynowego stosowania. Ogólnie dane na temat masek chirurgicznych są skąpe.
Wykazano, że zastosowanie w celu dekontaminacji masek FFP:
- ultrafioletowego promieniowania bakteriobójczego (UVGI), 0,5–950 J/cm2 prowadzi do zabicia 99,9% testowanych wirusów (H1N1, H5N1, H7N9, MERS-CoV, SARS-CoV, A/PR/8/334 i bakteriofagu MS2)2,3,4
- pary wodnej indukowanej w mikrofalówkach, 1100–1250 W przez 40 s–2 min zabija 99,9% H1N1 oraz A/PR/8/345
- gorącej wody – do worka plastikowego z 60 ml wody wkłada się półmaskę i umieszcza się go w mikrofalówce przy 1100 W/ 90 s, co powoduje zabicie 99,9% wirusów (bakteriofaga MS2)6; istotne ograniczenie stanowi fakt, że maski mają zazwyczaj metalowe opaski na nos, które po wystawieniu na działanie promieniowania mikrofalowego niszczą się i czynią maskę bezużyteczną
- inkubacji w wilgotnym gorącym powietrzu (60oC, 80% względnej wilgotności [RH]), co zabija 99,9% wirusów H1N1, A/PR/8/345.
W badaniu Bergman i wsp. analizowano 3-cyklowe różne metody dezynfekcji. W celu oceny zachowania funkcjonalności zwracano uwagę na: wygląd, zapach i efektywność masek FFP; w badaniu nie poddawano ocenie ilościowej poziomu inaktywacji drobnoustrojów7:
- UVGI (ang. ultraviolet germicidal irradiation): 15-minutowa, 254 nm, bez naświetlania taśm nie powodowała widocznych zmian fizycznych
- tlenek etylenu (1 h 100% sterylizator EtO): nie powodowało widocznych zmian fizycznych
- plazma z wykorzystaniem nadtlenku wodoru ~55 min, 59% H2O2, 45°C–50°C powodowała penetrację filtra >5%
- 125-minutowy cykl działania parą wodną nadtlenku wodoru o stężeniu 8 g/m3 nie powodował widocznych zmian fizycznych masek FFP
- para wodna generowana przez mikrofale (ang. microwave generated steam – MGS): 1,100 W, 2 min, 50 ml H2O powodowała oddzielenie się pianki nosowej oraz topienie taśm
- wybielacz (0,6% roztwór podchlorynu sodu): po 30-minutowej ekspozycji powodował zmatowienie pianki nosowej, utlenianie zszywek, odbarwienia lub rozpuszczenia wyściółki w części nosowej półmaski
- ciekły 6% nadtlenek wodoru (30-minutowa ekspozycja) utleniał zszywki
- strumień ciepła (60°C, 80% RH) po 30 minutach ekspozycji powodował oddzielenie się pianki nosowej oraz topienie taśm.
Zatem przed podjęciem prób dezynfekcji jednorazowych półmasek filtrujących z zastosowaniem wybranej z opisanych wyżej metody należy mieć świadomość, że taki zabieg może wpływać na efektywność filtracji i/lub zmniejszyć zdolność do szczelnego przylegania maski do twarzy.
Maski chirurgiczne są luźne i jednorazowe, w piśmiennictwie brak danych dotyczących możliwych procesów ich dekontaminacji. Nie prowadzono do tej pory żadnych badań dotyczących tego zagadnienia, ponieważ te maski są na tyle tanie, że należy traktować je jak artykuły jednorazowego użytku8. Z drugiej strony ECDC nie rekomenduje stosowania w warunkach opieki zdrowotnej nieatestowanych masek wielokrotnego użytku, są one bowiem nie tylko mniej ochronne dla personelu, ale nawet zwiększają ryzyko zakażeń z powodu niekontrolowanego narastania wilgotności, dyfuzji cieczy i zatrzymywania wirusa. Stosowanie przez personel tego typu masek może się więc wiązać ze zwiększoną zachorowalnością9.
