Jak oceniać indywidualne ryzyko zdrowotne w podróżach zagranicznych podczas pandemii?

Jak cytować: Wroczyńska A., Kuna A., Rymer W.: Podróże zagraniczne podczas pandemii COVID-19. Med. Prakt., 2020; 7-8: 147–156, 164

Skróty: CDC – Centers for Disease Control and Prevention, COVID-19 (coronavirus disease) – choroba spowodowana przez SARS-CoV-2, EASA – European Union Aviation Safety Agency, ECDC – European Centre for Disease Prevention and Control, IATA (Middle East respiratory syndrome coronavirus) – wirus bliskowschodniego zespołu niewydolności oddechowej, MSZ – Ministerstwo Spraw Zagranicznych, NaTHNaC – National Travel Health Network and Centre, SARS-CoV(-2) (severe acute respiratory syndrome coronavirus [2]) – koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej (2), UE – Unia Europejska, WHO (World Health Organization) – Światowa Organizacja Zdrowia

Jak oceniać indywidualne ryzyko zdrowotne w podróżach zagranicznych podczas pandemii?

Podróże międzynarodowe, zwłaszcza do tropiku oraz krajów rozwijających się, wiążą się ze zwiększonym ryzykiem zdrowotnym niezależnie od pandemii COVID-19. Na zdrowie podróżnego istotny wpływ mają m.in. endemiczne występowanie określonych patogenów, rozpowszechnienie zakażeń związanych z warunkami sanitarnymi, a także czynniki środowiskowe w miejscu docelowym (m.in. klimat, wysokość n.p.m.). Wyjazdy w trakcie obecnej pandemii dodatkowo narażają osobę podróżującą na zakażenie SARS-CoV-2 podczas transportu i w kraju docelowym. Ryzyko COVID-19 w podróży zależy m.in. od nasilenia transmisji SARS-CoV-2 w regionach na jej trasie, a także od skuteczności zwalczania epidemii i stosowania środków prewencyjnych w społeczności w kraju docelowym oraz wdrożenia sposobów ochrony przez przewoźnika, planowanych aktywności i podjęcia indywidualnych działań profilaktycznych przez podróżnego.

Precyzyjna ocena ryzyka zakażenia SARS-CoV-2 w zależności od nasilenia transmisji w regionie docelowym jest trudna i wymaga wnikliwości. Dane dotyczące zapadalności na COVID-19 w poszczególnych państwach są publikowane na bieżąco przez WHO i ECDC, ich interpretacja powinna być jednak ostrożna i wymaga uwzględnienia informacji dotyczących krajowej i regionalnej strategii diagnostyki zakażeń SARS-CoV-2. Liczba zgłaszanych przypadków może być zaniżona i nie odzwierciedlać realnej liczby zakażonych mieszkańców poszczególnych regionów, ale zdarza się też odwrotnie: duże, ale ograniczone ognisko COVID-19 zwiększa opublikowaną liczbę zakażeń w danym kraju, co może nie być istotne dla indywidualnej oceny ryzyka ekspozycji w podróży. Brak uniwersalnych zasad testowania w kierunku COVID-19, swobodnego dostępu do testów oraz możliwości ich wykonania w niektórych krajach, a także brak badań populacyjnych w Europie i na świecie utrudniają dokładną ocenę zagrożenia w podróży na obecnym etapie epidemii.

Od niedawna instytucje zdrowia publicznego w niektórych krajach prowadzą analizę ryzyka zakażenia SARS-CoV-2 oraz publikują informacje dla podróżujących. W Wielkiej Brytanii Public Health England (rządowa agencja ds. zdrowia publicznego) wraz z National Travel Health Network and Centre (NaTHNaC) opracowały skalę ryzyka ekspozycji na SARS-CoV-2 w podróży (wyróżniając ryzyko małe, umiarkowane i duże) wraz z zaleceniami dla osób planujących wyjazd do poszczególnych państw świata. NaTHNaC odradza wszystkim wyjazd do krajów, w których takie ryzyko określono jako duże. Podróżni, u których występują czynniki zwiększające ryzyko ciężkiego przebiegu COVID-19, powinni rozważyć odłożenie podróży do regionów o umiarkowanym ryzyku ekspozycji, natomiast podróże do rejonów o małym ryzyku nie wiążą się z obostrzeniami. Szczegółowe informacje dla wyjeżdżających udostępniają także od kilku tygodni amerykańskie Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Można się spodziewać, że złożona ocena ryzyka COVID-19 w regionie docelowym stanie się na dłuższy czas podstawowym elementem porady medycznej przed podróżą zagraniczną, a korzystanie z aktualizowanych na bieżąco serwisów oferujących wiarygodne informacje w tym zakresie okaże się codziennością w praktyce klinicznej w medycynie podróży (ramka 1).

Indywidualna ocena ryzyka zdrowotnego w podróży, oprócz zagrożeń związanych z trasą i charakterem wyjazdu, powinna uwzględniać także informacje dotyczące stanu zdrowia podróżnego, które mają znaczenie przy wyborze szczepień i innych środków profilaktyki, a w niektórych sytuacjach mogą stanowić przeciwwskazanie do podróży. Obecnie, zgodnie ze stanowiskiem ECDC, podróżowanie generalnie odradza się osobom, u których występują czynniki ryzyka ciężkiego przebiegu COVID-19 (m.in. podeszły wiek, przewlekłe choroby układu krążenia i układu oddechowego, cukrzyca, upośledzenie odporności), jeżeli warunki wyjazdu nie pozwalają na ścisłe przestrzeganie zasad dystansowania społecznego oraz stosowanie środków ochrony osobistej przed zakażeniem SARS-CoV-2 podczas transportu i całego pobytu w rejonie docelowym.

Poza bezpośrednimi konsekwencjami zdrowotnymi zakażenia SARS-CoV-2 w podróży wyjazdy podczas pandemii mogą się wiązać z utrudnieniami w transporcie oraz dostępie do usług medycznych, co może mieć negatywne następstwa dla zdrowia podróżnika (ramka 2).