Jak zapobiegać zakażeniom SARS-CoV-2 w podróży?

12.08.2020
dr n. med. Agnieszka Wroczyńska1, dr n. med. Anna Kuna1, dr n. med. Weronika Rymer2
1 Klinika Chorób Tropikalnych i Pasożytniczych, Instytut Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdyni, Gdański Uniwersytet Medyczny
2 Katedra i Klinika Chorób Zakaźnych, Chorób Wątroby i Nabytych Niedoborów Odpornościowych, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu

Jak cytować: Wroczyńska A., Kuna A., Rymer W.: Podróże zagraniczne podczas pandemii COVID-19. Med. Prakt., 2020; 7-8: 147–156, 164

Skróty: CDC – Centers for Disease Control and Prevention, COVID-19 (coronavirus disease) – choroba spowodowana przez SARS-CoV-2, EASA – European Union Aviation Safety Agency, ECDC – European Centre for Disease Prevention and Control, IATA (Middle East respiratory syndrome coronavirus) – wirus bliskowschodniego zespołu niewydolności oddechowej, MSZ – Ministerstwo Spraw Zagranicznych, NaTHNaC – National Travel Health Network and Centre, SARS-CoV(-2) (severe acute respiratory syndrome coronavirus [2]) – koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej (2), UE – Unia Europejska, WHO (World Health Organization) – Światowa Organizacja Zdrowia

Jak zapobiegać zakażeniom SARS-CoV-2 w podróży?

Niefarmakologiczne środki ochrony przed zakażeniem SARS-CoV-2 stanowią główne narzędzie kontroli rozprzestrzeniania się COVID-19 w każdych okolicznościach, także w podróży.

W przeglądzie systematycznym badań z lat 2003–2020 dotyczących skuteczności metod zapobiegania zakażeniom koronawirusami (SARS-CoV-1, SARS-CoV-2 i MERS-CoV) wykazano, że zachowanie dystansu fizycznego ≥1 m, w porównaniu z dystansem <1 m, zmniejsza około 5-krotnie prawdopodobieństwo zakażenia, a efekt ochronny wzrasta 2-krotnie z każdym dodatkowym metrem dystansu między zakażonym a osobą zdrową (szczegółowe omówienie – p. Med. Prakt. 6/2020, s. 129). Potwierdzono także skuteczność stosowania masek medycznych, które kilkakrotnie zmniejszało prawdopodobieństwo zakażenia zarówno w placówkach opieki zdrowotnej, jak i poza nimi.

ECDC opublikowało zalecenia dotyczące stosowania środków ochrony przed zakażeniem SARS-CoV-2 dla organizatorów publicznego transportu lądowego, wodnego i lotniczego, przedstawiając m.in. rozwiązania ułatwiające zachowanie dystansu wśród pasażerów i pracowników jako zasadniczy środek zapobiegawczy. Zgodnie z wytycznymi ECDC/EASA dla przewoźników lotniczych zmiany organizacyjne mają służyć utrzymywaniu odległości 1,5 m między osobami przebywającymi na lotnisku, o ile tylko jest to możliwe.

WHO zaleca obecnie stosowanie masek niemedycznych (z tkaniny) w przestrzeni publicznej, jeśli warunki nie pozwalają na efektywne utrzymywanie dystansu fizycznego. Dotyczy to zarówno wszystkich środków transportu publicznego, jak i innych zamkniętych pomieszczeń publicznych (np. sklepów lub kościołów), zwłaszcza w regionach, w których występuje powszechna transmisja COVID-19, a pozostałe sposoby kontroli zakażeń nie są dostatecznie wykorzystywane. U osób należących do grup zwiększonego ryzyka zachorowania na COVID-19 ze względu na wiek lub występowanie chorób przewlekłych bądź zaburzeń odporności WHO zaleca stosowanie masek medycznych w każdych okolicznościach, w których zachowanie dystansu jest utrudnione, a ryzyko zakażenia może być zwiększone. Zgodnie z wytycznymi ECDC/EASA masek medycznych (trójwarstwowych masek chirurgicznych, zgodnych z normą EN 14 683) powinny używać wszystkie osoby – zarówno pasażerowie, jak i pracownicy – na lotniskach i w samolotach: od wejścia do budynku terminala przed odlotem do czasu opuszczenia lotniska docelowego, z wyjątkiem punktów kontroli bezpieczeństwa lub kontroli granicznej oraz z wyłączeniem osób, które nie mogą nosić masek z przyczyn medycznych i dzieci do lat 6. W podróży lotniczej maskę należy zmieniać co 4 godziny, o ile producent nie zaleca inaczej. Maska wymaga natychmiastowej zmiany również w przypadku jej zanieczyszczenia materiałem zakaźnym (np. przez osobę kaszlącą), przemoczenia lub uszkodzenia (p. Wskazówki WHO dotyczące racjonalnego używania środków ochrony indywidualnej przed COVID-19). Podróżny powinien zabrać zapas masek odpowiedni do czasu trwania planowanego lotu i pobytu na lotnisku lub korzystania z innych środków transportu publicznego oraz zamkniętych przestrzeni, takich jak porty, dworce itp. Stosowanie masek należy traktować jako środek uzupełniający w odniesieniu do pozostałych metod profilaktyki zakażeń SARS-CoV-2 w podróży. Zasady bezpieczeństwa pasażerów w podróży lotniczej podsumowują zalecenia IATA, zgodnie z którymi należy:
1) zachować odpowiedni dystans od innych pasażerów
2) unikać skupisk ludzi, kolejek, sklepów, restauracji, korzystać z automatów sprzedających
3) unikać dotykania powierzchni (np. odprawić się online, nadawać bagaż w punktach drop-off)
4) stosować maski medyczne zgodnie z zasadami podanymi powyżej
5) jak najczęściej myć ręce wodą z mydłem i używać środków dezynfekujących do rąk na bazie alkoholu
6) w przypadku kaszlu lub kichania zasłaniać usta i nos zgiętym łokciem lub chusteczką jednorazową, którą następnie trzeba wyrzucić do odpowiednich pojemników
7) po odbiorze bagażu w miejscu docelowym jak najszybciej opuścić port lotniczy.

Podczas konsultacji medycznej przed podróżą w trakcie pandemii COVID-19 należy poinformować pacjenta o zaleceniach dotyczących profilaktyki zakażenia SARS-CoV-2, w tym o prawidłowym używaniu masek. Podróżnego warto zachęcić do weryfikacji sposobów dystansowania fizycznego wdrożonych przez biuro podróży lub linie lotnicze jeszcze na etapie planowania wyjazdu. W składzie apteczki podróżnej należy uwzględnić środek do dezynfekcji rąk na bazie alkoholu oraz zapas masek, przewidując czas transportu, a także ryzyko ekspozycji, planowane aktywności oraz zalecenia instytucji zdrowia publicznego w miejscu docelowym. Pacjenta należy poinformować o tym, że opisane sposoby zapobiegania COVID-19 w podróży skutecznie zmniejszają prawdopodobieństwo zakażenia SARS-CoV-2 w podróży, lecz nie eliminują całkowicie takiego ryzyka. Trzeba także zalecić bezwzględne unikanie podróżowania w razie wystąpienia objawów, które mogą wskazywać na COVID-19, a jeżeli taka sytuacja wydarzy się podczas wyjazdu zagranicznego – zalecić podróżnemu izolację oraz postępowanie zgodnie ze wskazówkami miejscowych służb sanitarnych.

Wszystkie opisywane środki ochrony przed zakażeniem SARS-CoV-2 nie są ani skomplikowane, ani obciążone ryzykiem skutków niepożądanych, wymagają jednak od podróżnego modyfikacji zachowań. Dane dotyczące zapobiegania innym chorobom infekcyjnym w podróżach międzynarodowych wskazują, że zasady nieswoistej profilaktyki infekcji bywają lekceważone przez podróżnych. Przykładowo: w badaniu, którym objęto dorosłych Polaków po powrocie z tropiku w latach 2012–2013, 21–63% ankietowanych potwierdziło stosowanie zalecanych środków ochrony przed komarami w krajach zagrożonych malarią. Skuteczna edukacja pacjenta planującego podróż podczas obecnej pandemii wydaje się zatem szczególnie istotnym aspektem minimalizacji ryzyka COVID-19.

strona 1 z 2
Zobacz także
Wybrane treści dla pacjenta
  • Przeziębienie, grypa czy COVID-19?
  • Koronawirus (COVID-19) a grypa sezonowa - różnice i podobieństwa
  • Test combo – grypa, COVID-19, RSV
Aktualna sytuacja epidemiologiczna w Polsce Covid - aktualne dane

COVID-19 - zapytaj eksperta

Masz pytanie dotyczące zakażenia SARS-CoV-2 (COVID-19)?
Zadaj pytanie ekspertowi!