Definicja i etiopatogeneza
Mięczak zakaźny jest przewlekłą zapalną chorobą wirusową, przebiegającą z zajęciem naskórka i charakterystycznymi, grudkowatymi wykwitami skórnymi.
1. Czynnik etiologiczny: wirus mięczaka zakaźnego (MCV); namnaża się wyłącznie w komórkach nabłonka płaskiego, nie penetruje głębiej i nie powoduje wiremii.
2. Rezerwuar i droga przenoszenia: ludzie; zakażenie szerzy się przez bezpośredni kontakt z zakażoną lub skażoną skórą chorego, także podczas kontaktu seksualnego, lub poprzez skażoną odzież, ręczniki albo inne przedmioty. Częsta autoinokulacja › szerzenie się zmian na inne okolice skóry i uporczywy przebieg.
3. Okres wylęgania i zakaźności: 2–12 tyg. (nawet do 6 mies.); chory zakaża przez cały czas utrzymywania się zmian na skórze.
Obraz kliniczny i przebieg naturalny
Pierwotny wykwit skórny – twarda, gładka grudka w kolorze skóry lub jaśniejszym, o średnicy 1–5 mm (u osób z upośledzoną odpornością >5 mm [tzw. mięczak olbrzymi]); na starszych wykwitach może być widoczne centralnie, szczególnie w silnym świetle padającym z boku, charakterystyczne pępkowate zagłębienie; niekiedy wykwit otoczony odbarwioną lub rumieniową obwódką. U osób immunokompetentnych od 1 do 30 wykwitów; u młodzieży i dorosłych najczęściej na wewnętrznej powierzchni ud, narządach płciowych zewnętrznych, w okolicy łonowej i na podbrzuszu; u młodszych dzieci na twarzy, powiekach, tułowiu i kończynach; u osób z upośledzoną odpornością możliwe zmiany rozsiane, uogólnione, bardzo liczne (nawet kilkaset wykwitów). Nie ma dolegliwości, rzadko dyskomfort w okresie ustępowania zmian (gdy towarzyszył im nasilony stan zapalny lub wyprysk).
U osób immunokompetentnych choroba zwykle ustępuje samoistnie w ciągu 6–18 mies., wyjątkowo do 4 lat. W fazie ustępowania możliwa reakcja zapalna w okolicy wykwitu (łagodny rumień, podrażnienie) – wskazuje na aktywną komórkową odpowiedź immunologiczną (kliniczna manifestacja zdrowienia). Po zagojeniu mogą pozostać zagłębienia, które z czasem ustępują lub pozostawiają punktowe blizny.
Może dochodzić do autoinokulacji, wtórnego zakażenia bakteryjnego (szczególnie w razie drapania zmian) i bliznowacenia.
Rozpoznanie
Na podstawie obrazu klinicznego. W wątpliwych przypadkach badanie mikroskopowe materiału wyciśniętego z wykwitu lub wycinka skóry barwionego metodą Wrighta lub Giemzy – obecność ciałek wtrętowych („ciałka mięczakowe”) w cytoplazmie.
Rozpoznanie różnicowe
1) znamię Spitza, nabłoniaki naskórkowe (np. podstawnokomórkowy i inne), xanthogranuloma juvenile, brodawki zwykłe i kłykciny kończyste, prosaki, rogowacenie mieszkowe, liszaj lśniący, torbiel gruczołu potowego lub łojowego