Amerykański Urząd ds. Żywności i Leków (Food and Drug Administration – FDA) wydał pozwolenie na tzw. użycie w sytuacji wyjątkowej (emergency use authorization – EUA) szczepionki mRNA-1273 przeciwko COVID-19 opracowanej przez zespół Moderna/NIAID (p. FDA dopuścił do stosowania szczepionkę mRNA-1273 przeciwko COVID-19). Pozytywna decyzja w sprawie EUA pozwala na dystrybucję i stosowanie szczepionki w Stanach Zjednoczonych. Poniżej przedstawiamy najważniejsze informacje o szczepionce mRNA-1273 zawarte w charakterystyce produktu przygotowanej przez FDA na rynek amerykański (oficjalna publikacja wyników badania III fazy jeszcze się nie ukazała).
Wskazania do stosowania i dawkowanie
Szczepionka mRNA-1273 przeznaczona jest do czynnego uodparniania przeciwko COVID-19 osób w wieku ≥18 lat (nie ustalono jeszcze skuteczności i bezpieczeństwa u dzieci i młodzieży <18 lat). Pełny schemat szczepienia obejmuje podanie domięśniowo 2 dawek (0,5 ml każda) w odstępie 28 dni. Nie ma danych dotyczących możliwości zamiennego stosowania preparatu z innymi szczepionkami przeciwko COVID-19 w celu dokończenia rozpoczętego schematu. Osoby, które otrzymały dawkę szczepionki mRNA-1723 w celu dokończenia schematu szczepienia powinny otrzymać ten sam preparat. Nie przeprowadzono badań dotyczących jednoczesnego (tzn. podczas tej samej wizyty) stosowania preparatu mRNA-1273 z innymi szczepionkami.
Przeciwskazania i sytuacje szczególne
Tak jak w przypadku każdej innej szczepionki przeciwskazaniem do podania preparatu mRNA-1273 jest ciężka reakcja alergiczna (np. anafilaktyczna) po podaniu poprzedniej dawki szczepionki lub na jakikolwiek jej składnik (np. glikol polietylenowy 2000; podobnie jak szczepionka BNT162b2 firmy Pfizer/BioNTech preparat Moderny także nie zawiera tiomersalu lub antybiotyków – przyp. red.). Opakowanie preparatu nie zawiera elementów wykonanych z lateksu gumy naturalnej. U osób z niedoborami odporności, w tym przyjmujących leki immunosupresyjne, odpowiedź immunologiczna na szczepienie może być zmniejszona. Aktualnie dostępne dane kliniczne nie pozwalają ocenić bilansu korzyści do ryzyka w przypadku szczepienia kobiet w ciąży, ponieważ z definicji kobiety ciężarne nie brały udziału w dotychczasowych badaniach klinicznych. Nie są dostępne dane pozwalające ocenić wpływ szczepienia preparatem mRNA-1273 kobiet karmiących piersią na zdrowie ich niemowląt, ani ewentualnych efektów w zakresie laktacji, w tym wydzielania aktywnych składników szczepionki w mleku matki.
Skuteczność kliniczna, tolerancja i bezpieczeństwo
Skuteczność kliniczna
Skuteczność kliniczną szczepionki mRNA-1273 oceniono w badaniu z randomizacją (III faza) przeprowadzonym metodą podwójnie ślepej próby z placebo w grupie kontrolnej (p. clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT04470427). Populację badania stanowiło 30 420 osób w wieku ≥18 lat (zakres: 18–95 lat, mediana: 53 lata) przydzielonych losowo do jednej z 2 grup, w których otrzymali: 1) domięśniowo 2 dawki szczepionki mRNA-1273 w odstępie 28 dni (15 210 osób) lub 2) placebo (15 210 osób). Kryteria wykluczenia: niedobory odporności, zakażenie SARS-CoV-2 w wywiadzie. Do badania kwalifikowano osoby z chorobami współistniejącymi w fazie stabilnej, która nie wymagały istotnej zmiany leczenia lub hospitalizacji z powodu pogorszenia w ciągu ostatnich 3 miesięcy przed rekrutacją, podobnie jak osoby z dobrze kontrolowanym zakażeniem HIV. Badane grupy nie różniły się istotnie pod względem wybranych cech klinicznych i demograficznych: mężczyźni (52,6%), rasa biała (79,5%), osoby w wieku ≥65 lat lub 18–65 lat z chorobami współistniejącymi (25,3%), ≥1 choroba współistniejąca zwiększająca ryzyko ciężkiego przebiegu COVID-19 (przewlekłe choroby płuc, istotna klinicznie choroba układu sercowo-naczyniowego, ciężka otyłość, cukrzyca, choroby wątroby, zakażenie HIV; 18,5%). Mediana czasu obserwacji po podaniu drugiej dawki szczepionki lub placebo wyniosła 9 tygodni (ok. 2 mies.). Badanie jest kontynuowane, a uczestnicy będą obserwowani do 24 miesięcy po podaniu drugiej dawki. Głównym punktem końcowym było zachorowanie na COVID-19 z objawami klinicznymi potwierdzone laboratoryjnie, a zdefiniowane jako wystąpienie ≥2 z następujących objawów: gorączka ≥38°C, dreszcze, ból mięśni, ból głowy, ból gardła, zaburzenia węchu lub smaku o nagłym początku lub wystąpienie ≥1 z następujących objawów: kaszel, spłycenie oddechu lub trudności w oddychaniu, kliniczne lub radiologiczne cechy zapalenia płuc + dodatni wynik badania metodą RT-PCR w kierunku zakażenia SARS-CoV-2.
W grupie osób zaszczepionych mRNA-1273 zarejestrowano 11 zachorowań na COVID-19 (3,3/1000 osobolat), a w grupie placebo – 185 (57/1000 osobolat). W analizie per protocol (uwzględniającej osoby, które otrzymały 2 dawki szczepionki lub placebo i zachorowania na COVID-19, które wystąpiły >14 dni po podaniu drugiej dawki szczepionki lub placebo) wykazano, że szczepionka mRNA-1273, w porównaniu z placebo, zmniejszyła ryzyko zachorowania na COVID-19 o 94,1% (95% CI: 89,3–96,8). U osób w wieku 18–64 lat szczepionka zmniejszyła ryzyko zachorowania na COVID-19 o 95,6% (95% CI: 90,6–97,9), a u osób w wieku ≥65 lat o 86,4% (95% CI: 61,4–95,2). Ogółem zarejestrowano 30 zachorowań na COVID-19 o ciężkim przebiegu (kryteria jw. + częstotliwość oddechów ≥30/min, częstotliwość rytmu serca ≥125/min., SpO2 ≤93% przy oddychaniu powietrzem atmosferycznym lub PaO2/FiO2 <300 mm Hg, lub niewydolność oddechowa lub ARDS [konieczność zastosowanie tlenoterapii wysokoprzepływowej, nieinwazyjnego lub inwazyjnego wspomagania oddychania lub ECMO], lub objawy wstrząsu [skurczowe RR<90 mm Hg, rozkurczowe RR<60 mm Hg lub konieczność podania leków o działaniu wazopresyjnym], lub istotne zaburzenie funkcji nerek, wątroby lub powikłania neurologiczne, lub konieczność hospitalizacji na OIT lub zgon), wszystkie w grupie placebo. Nie odnotowano żadnego ciężkiego przypadku w grupie szczepionej mRNA-1273.
Bezpieczeństwo
Dane dotyczące tolerancji i bezpieczeństwa szczepionki mRNA-1273 pochodzą z 3 badań klinicznych (p. NCT04283461, NCT04405076, NCT04470427) i oceniono je w populacji 15 419 osób w wieku ≥18 lat, które otrzymały ≥1 dawkę szczepionki mRNA-1273. Częstość zdefiniowanych wcześniej miejscowych i ogólnoustrojowych zdarzeń niepożądanych oraz przyjmowania leków przeciwgorączkowych oceniono w ciągu 7 dni po podaniu każdej z 2 dawek szczepionki lub placebo. Wykazano, że u osób w wieku 18–64 lat zdarzenia niepożądane częściej występowały w grupie szczepionej mRNA-1273 niż placebo oraz po podaniu drugiej dawki. Wśród miejscowych zdarzeń niepożądanych najczęściej obserwowano ból w miejscu wstrzyknięcia (87–90% vs 19%), rzadziej obrzęk lub tkliwość w okolicy pachowej (11–16% vs 4–5%), obrzęk (7–13% vs 0,3%) i zaczerwienienie w miejscu wstrzyknięcia (3–9% vs 0,4%). Wśród ogólnoustrojowych zdarzeń niepożądanych najczęściej obserwowano zmęczenie (38–68% vs 25–29%), ból głowy (35–63% vs 25–29%), ból mięśni (24–62% vs 13–14%), ból stawów (17–46% vs 11–12%), dreszcze (9–49% vs 6%), rzadziej nudności lub wymioty (9–21% vs 7–8%), gorączkę (1–17% vs 0,3–0,4%). Podania leków przeciwgorączkowych wymagało 23–57% osób z grupy szczepionej i 11–13% osób z grupy placebo. U osób w wieku ≥65 lat zdefiniowane wcześniej miejscowe i ogólnoustrojowe zdarzenia niepożądane występowały nieco rzadziej niż u młodszych osób, ale podobnie częściej w grupie szczepionej niż placebo oraz po podaniu drugiej dawki. Wśród miejscowych zdarzeń niepożądanych najczęściej obserwowano ból w miejscu wstrzyknięcia (74–83% vs 12–13%), rzadziej obrzęk lub tkliwość okolicy pachowej (6–9% vs 3–4%), obrzęk (4–11% vs 0,4–0,5%) i zaczerwienienie w miejscu wstrzyknięcia (2–8% vs 0,4–0,5%). Wśród ogólnoustrojowych zdarzeń niepożądanych najczęściej obserwowano zmęczenie (33–58% vs 20–23%), ból głowy (25–46% vs 18–19%), ból mięśni (20–47% vs 11–12%), ból stawów (16–35% vs 11–12%), dreszcze (5–31% vs 4%), rzadziej nudności lub wymioty (5–12% vs 4%) i gorączkę (0,3–10% vs 0,1–0,2%). Podania leków przeciwgorączkowych wymagało 18–42% osób z grupy szczepionej i 9–13% osób z grupy kontrolnej.
Uczestnicy badania mieli również możliwość spontanicznego zgłaszania zdarzeń niepożądanych do 28 dni po podaniu każdej z dawek szczepionki lub placebo (obserwacja trwa nadal). Ogółem takie zdarzenia niepożądane zgłosiło 23,9% osób z grupy szczepionej mRNA-1273 i 21,6% osób z grupy placebo. Za prawdopodobnie związane ze szczepieniem uznano powiększenie węzłów chłonnych, które zgłosiło odpowiednio 1,1% vs 0,6% osób oraz reakcje nadwrażliwości, które zgłosiło odpowiednio 1,5% vs 1,1% (w grupie szczepionej był to przypadek osutki oraz pokrzywki w miejscu wstrzyknięcia). Zgłoszono także 3 przypadki porażenia nerwu twarzowego typu Bella, które wystąpiły odpowiednio 22, 28 i 32 dni po podaniu szczepionki oraz 1 przypadek, który wystąpił 17 dni po podaniu placebo. Uznano jednak, że dostępne dane są niewystraczające do potwierdzenia związku przyczynowego ze szczepieniem.
Ciężkie zdarzenia niepożądane obserwowano z podobną częstością w obu grupach i wystąpiły one u 147 (1%) osób z grupy szczepionej i 153 (1%) osób z grupy placebo. Trzy zdarzenia uznano za prawdopodobnie związane z podaniem szczepionki: dwa przypadki obrzęku twarzy, który wystąpił 1 i 2 dni po szczepieniu u osób, które w przeszłości miały wykonany zabieg z zakresu dermatologii polegający na podaniu wypełniaczy tkankowych oraz jeden przypadek uporczywych nudności i wymiotów (1 dzień po szczepieniu u osoby, u której przeszłości wystąpił już epizod bólu głowy i nudności wymagający hospitalizacji).
Wskazówki dotyczące przygotowania preparatu i wstrzyknięcia
Szczepionka mRNA dostarczana jest w wielodawkowych fiolkach, po 10 dawek w każdym opakowaniu. Preparat należy przechowywać zamrożony w temperaturze od -25 do -15°C i w oryginalnym opakowaniu w celu ochrony przed światłem. Szczepionki nie wolno natomiast przechowywać w suchym lodzie lub temperaturze poniżej -40°C. Nienaruszone fiolki można przechowywać w lodówce w temperaturze 2–8°C do 30 dni lub 8–25°C do 12 godzin. Po pobraniu pierwszej dawki fiolkę należy przechowywać w temperaturze 2–25°C i zużyć maksymalnie w ciągu 6 godzin. Po upływie tego czasu fiolkę z niewykorzystanym preparatem należy zutylizować.
Szczepionka przeznaczona jest do podania we wstrzyknięciu domięśniowym. Przed podaniem pacjentowi preparat należy rozmrozić (nie zamrażać ponownie!). W tym celu fiolkę należy umieścić w lodówce w temperaturze 2–8°C na 2 godziny i 30 minut. Następnie po rozmrożeniu fiolkę należy pozostawić na 15 minut w temperaturze pokojowej. Alternatywnie fiolkę można pozostawić w temperaturze 15–25 °C na godzinę. Po rozmrożeniu preparat ma postać białawej zawiesiny (kolor od białego do złamanej bieli), która może zawierać białe lub półprzezroczyste cząstki. Preparatu nie należy rozcieńczać. Jak w przypadku każdej innej szczepionki, przed podaniem preparatu należy wizualnie ocenić wygląd zawiesiny pod kątem obecności innych cząstek stałych lub zmiany zabarwienia (w sytuacji ich stwierdzenia szczepionki nie należy podawać pacjentowi).
