* Kryteria wyboru badań, opis procesu kwalifikacji oraz słownik podstawowych pojęć używanych w opisie badań klinicznych znajdują się na stronie internetowej Medycyny Praktycznej w zakładce Artykuły (www.mp.pl/artykuly/slownik).
Opracowała mgr Małgorzata Ściubisz
Konsultował dr hab. n. med. Andrzej Nowakowski
Skróty: CI – przedział ufności, HPV – ludzki wirus brodawczaka,
HPV-4 – 4-walentna szczepionka przeciwko HPV
Metodyka: badanie kohortowe z retrospektywnym
zbieraniem danych
Populacja: kobiety mieszkające w Danii, które w latach 2006–2013 były w pojedynczej ciąży
(581 550 ciąż)
Interwencja (ekspozycja): ≥1 dawka HPV-4 w czasie
ciąży
Kontrola: brak szczepienia HPV-4 w czasie ciąży
Wyniki: W ciągu 7 lat obserwacji w kohorcie
duńskich kobiet stwierdzono 649 389 ciąż pojedynczych, a do ostatecznej analizy zakwalifikowano
581 550 z nich. W zależności od ocenianego
punktu końcowego wyodrębniono pięć podkohort
różniących się wiekiem ciąży w momencie podania
HPV-4: 7.–22. tygodnia ciąży w odniesieniu
do poronienia samoistnego, ≥7. tygodnia ciąży w odniesieniu do wewnątrzmacicznego obumarcia
płodu, <37. tygodnia ciąży w odniesieniu do porodu
przedwczesnego, w jakimkolwiek momencie w odniesieniu do małej urodzeniowej masy ciała i zaburzeń wzrastania wewnątrzmacicznego płodu
oraz ≤12. tygodnia ciąży w odniesieniu do dużych
wad wrodzonych. U kobiet zaszczepionych przypadkowo
HPV-4 w czasie ciąży, w porównaniu z kobietami, które nie były szczepione, stwierdzono
podobne ryzyko wystąpienia wszystkich analizowanych
punktów końcowych (tab.).
Tabela. Ryzyko powikłań ciąży u ciężarnych przypadkowo zaszczepionych HPV-4, w porównaniu z ciężarnymi nieszczepionymi | |||||
---|---|---|---|---|---|
Punkt końcowy | Grupa nieszczepiona HPV-4 (kontrolna) | Grupa szczepiona HPV-4 | Efekt (95% CI) | ||
Liczba ciężarnych | Liczba zdarzeń (%) | Liczba ciężarnych | Liczba zdarzeń (%) | ||
poronienie samoistnea,b | 1852 | 131 (7,1) | 463 | 20 (4,3) | 0,71 (0,45–1,14) |
wewnątrzmaciczne obumarcie płodub,c | 2004 | 4 (0,2) | 501 | 2 (0,4) | 2,43 (0,45–13,21) |
poród przedwczesnyd,e | 7096 | 407 (5,7) | 1774 | 116 (6,5) | 1,15 (0,93–1,42) |
mała urodzeniowa masa ciałae,f | 7072 | 277 (3,9) | 1768 | 76 (4,3) | 1,10 (0,85–1,43) |
dziecko za małe w stosunku do wieku ciążowegoe | 7072 | 783 (11,1) | 1768 | 171 (9,7) | 0,86 (0,72–1,02) |
duża wada wrodzona u dzieckae,g | 6660 | 220 (3,3) | 1665 | 65 (3,9) | 1,19 (0,90–1,58) |
a zgon płodu ≤22. tygodnia ciąży b ocena w populacji kobiet, które w latach 2006–2013 były w ciąży (396 039 ciąż) c zgon płodu >22. tygodnia ciąży d poród <37. tygodnia ciąży e ocena w populacji kobiet, które w latach 2006–2013 urodziły żywe dziecko z pojedynczej ciąży (538 196 ciąż) f urodzeniowa masa ciała <2500 g g jakakolwiek duża wada wrodzona rozpoznana w ciągu pierwszych 12 miesięcy życia dziecka CI – przedział ufności, HPV – wirus brodawczaka ludzkiego, HPV-4 – 4-walentna szczepionka przeciwko HPV |
Komentarz
dr hab. n. med. Andrzej Nowakowski
II Oddział Ginekologii Onkologicznej Centrum Onkologii Ziemi
Lubelskiej im. św. Jana z Dukli w Lublinie
W dobie bardzo dużej aktywności ruchów antyszczepionkowych publikowanie wyników badań dotyczących niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP) ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia rzetelnej informacji na temat bezpieczeństwa szczepień zarówno pracownikom sektora ochrony zdrowia, jak i społeczeństwu.
Szczepienia przeciwko ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV) nie są zalecane u ciężarnych, ponieważ jednak szczepione są przede wszystkim nastolatki i młode kobiety, zawsze istnieje ryzyko podania szczepionki we wczesnej, nierozpoznanej ciąży lub zajścia w ciążę w krótkim czasie po jej podaniu. Należy zatem ściśle nadzorować potencjalny wpływ szczepień przeciwko HPV na przebieg i zakończenie ciąży.
Mimo że uczestniczki badań klinicznych nad szczepieniami przeciwko HPV zobowiązywały się do stosowania skutecznej antykoncepcji, w trakcie większości badań w ciążę zaszło od kilku do kilkunastu procent zaszczepionych kobiet. W grupie tej nie stwierdzono niekorzystnego wpływu szczepienia na ciąże. W drugorzędowej analizie opisowej dużej kohorty kobiet uczestniczących w 2 badaniach klinicznych dotyczących 2-walentnej szczepionki przeciwko HPV (HPV-2), które zaszły w ciążę w ciągu 3 miesięcy po szczepieniu, odsetek poronień był większy niż w grupie kontrolnej.1 W kolejnych badaniach nie potwierdzono niekorzystnego wpływu HPV-2 na przebieg ciąży (p. Med. Prakt. Szczepienia 1/2016, s. 62–64 – przyp. red.).2
W łącznej analizie kohort z 5 badań klinicznych dotyczących 4-walentnej szczepionki przeciwko HPV (HPV-4) nie wykazano niekorzystnego wpływu HPV-4 na ponad 2000 stwierdzonych ciąż.3 Niemniej jednak według amerykańskiej Food and Drug Administration HPV-4 nadal posiada kategorię B (brak danych z adekwatnych badań z grupą kontrolną u ciężarnych). Ponieważ nie można oczekiwać prowadzenia badań klinicznych nad HPV-4 u ciężarnych, dla dalszej oceny bezpieczeństwa tej szczepionki i jej potencjalnego wypływu na ciążę niezmiernie istotny jest bardzo restrykcyjny nadzór po rejestracji.
Publikacja Scheller i wsp. w prestiżowym czasopiśmie „The New England Journal of Medicine” potwierdza, że szczepienie HPV-4 w czasie ciąży nie zwiększa ryzyka powikłań i niekorzystnego zakończenia ciąży, czyli rozwoju dużej wady wrodzonej u noworodka, poronienia samoistnego, porodu przedwczesnego, urodzenia noworodka z małą urodzeniową masą ciała, zaburzeń wzrastania wewnątrzmacicznego płodu lub wewnątrzmacicznego obumarcia płodu.
Badanie Scheller i wsp. jest retrospektywną analizą bardzo dużej kohorty duńskich kobiet, które zaszły w ciążę w ciągu 7 lat objętych badaniem (2006–2013). Spośród analizowanej kohorty 1768 kobiet zaszczepiono HPV-4 w różnych okresach ciąży. Zarówno konstrukcja badania, jak i zastosowane metody analityczne są bardzo zaawansowane, co pozwoliło ograniczyć wpływ czynników zakłócających na wyniki analizy. Warto zwrócić uwagę, że w Danii dostępnych jest wiele rejestrów medycznych i danych, które można wykorzystać do oceny wpływu interwencji, jaką jest program szczepień ochronnych, na zdrowie publiczne.
Chociaż wyniki komentowanego badania nie zmieniają aktualnej praktyki klinicznej na świecie, nie należy bowiem oczekiwać rejestracji szczepień przeciwko HPV u kobiet w ciąży, to potwierdzają bezpieczeństwo HPV-4 u ciężarnych przypadkowo zaszczepionych. Są także istotną bronią w walce z ruchami antyszczepionkowymi i pseudoekspertami podważającymi zasadność prowadzenia programów szczepień ochronnych przeciwko HPV – jednej z najskuteczniejszych metod profilaktyki pierwotnej nowotworów anogenitalnych i innych chorób związanych z zakażeniem HPV.
Piśmiennictwo do komentarza:
1. Wacholder S., Chen B.E., Wilcox A. i wsp.: Risk of miscarriage with bivalent vaccine against human papillomavirus (HPV) types 16 and 18: pooled analysis of two randomised controlled trials. BMJ, 2010; 340: c7122. Panagiotou O.A., Befano B.L., Gonzalez P. i wsp.: Effect of bivalent human papillomavirus vaccination on pregnancy outcomes: long term observational follow-up in the Costa Rica HPV Vaccine Trial. BMJ, 2015; 351: h4358
3. Garland S.M., Ault K.A., Gall S.A. i wsp.: Pregnancy and infant outcomes in the clinical trials of a human papillomavirus type 6/11/16/18 vaccine: a combined analysis of five randomized controlled trials. Obstet. Gynecol., 2009; 114: 1179–1188